یکشنبه ۲۱ اردیبهشت ۱۴۰۴
ب. دیدار
وزیر امور خارجهٔ جمهوری اسلامی: «از نظر ما غنی‌سازی حتماً باید ادامه پیدا کند و جای مصالحه در مورد آن وجود ندارد. ممکن است ابعاد، اندازه، سطح، و میزان به جهت اعتمادسازی، مثلاً در یک دوره‌ای، محدودیت قائل شویم، ولی اصل غنی‌سازی اصلاً قابل‌مذاکره نیست.»
اندیشهٔ نو: نمایندگان ایران و آمریکا امروز یکشنبه، درست پیش از سفر دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، به خاورمیانه در این هفته، دور چهارم مذاکرات را بر سر برنامه هسته‌ای برگزار کردند.
یک مقام آمریکایی گفت: این مذاکرات حدود سه ساعت در مسقط، پایتخت عمان، که میانجی مذاکرات بوده است، ادامه یافت. اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، نیز گفت که مذاکرات به این مدت زمان طولانی انجام شده و تصمیمی در مورد دور بعدی مذاکرات در دست بررسی است.
بقایی این مذاکرات را «دشوار اما مفید» خواند. این مقام آمریکایی که به شرط ناشناس ماندن در مورد مذاکرات پشت درهای بسته صحبت می‌کرد، کمی بیشتر توضیح داد و آنها را غیرمستقیم و مستقیم توصیف کرد.
این مقام آمریکایی گفت: «توافق برای پیشبرد مذاکرات و ادامه کار بر روی عناصر فنی حاصل شد. ما از نتیجه امروز دلگرم شده‌ایم و مشتاقانه منتظر جلسه بعدی خود هستیم که در آینده نزدیک برگزار خواهد شد.»
این مذاکرات به دنبال محدود کردن برنامه هسته‌ای ایران در ازای لغو برخی از تحریم‌های اقتصادی خردکننده‌ای است که ایالات متحده علیه جمهوری اسلامی اعمال کرده است.
ترامپ بارها تهدید کرده است که در صورت عدم دستیابی به توافق، حملات هوایی را علیه برنامه ایران آغاز خواهد کرد. مقامات ایرانی به طور فزاینده‌ای هشدار می‌دهند که می‌توانند با ذخایر اورانیوم غنی‌شده خود که به سطح تسلیحات نزدیک است، به دنبال سلاح هسته‌ای باشند. در همین حال، اسرائیل تهدید کرده است که در صورت احساس خطر، به تنهایی به تأسیسات هسته‌ای ایران حمله خواهد کرد و این امر تنش‌ها در خاورمیانه را که پیش از این به دلیل جنگ اسرائیل و حماس در نوار غزه تشدید شده بود، پیچیده‌تر می‌کند.
در این مذاکرات بار دیگر عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران و استیو ویتکوف، فرستاده خاورمیانه ایالات متحده، رهبری مذاکرات را بر عهده داشتند. آنها در این مذاکرات رو در رو ملاقات و گفتگو کرده‌اند، اما به نظر می‌رسد که اکثر مذاکرات غیرمستقیم بوده است و بدر البوسعیدی، وزیر امور خارجه عمان، پیام‌ها را بین دو طرف رد و بدل کرده است.
ایران اصرار داشته است که حفظ توانایی غنی‌سازی اورانیوم خط قرمز حکومت دینی آن است. ویتکوف همچنین با پیشنهاد اولیه در یک مصاحبه تلویزیونی مبنی بر اینکه ایران می‌تواند اورانیوم را با غلظت ۳.۶۷ درصد غنی‌سازی کند و سپس گفت که تمام غنی‌سازی‌ها باید متوقف شوند، موضوع را پیچیده کرده است.
ویتکوف در مقاله‌ای که روز جمعه منتشر شد، به سایت خبری راست‌گرای بریتبارت گفت: «یک برنامه غنی‌سازی دیگر هرگز نمی‌تواند در کشور ایران وجود داشته باشد. این خط قرمز ماست. عدم غنی‌سازی. این به معنای برچیدن، عدم تسلیحاتی کردن و به معنای آن است که نطنز، فردو و اصفهان – این سه تأسیسات غنی‌سازی آنها – باید برچیده شوند.»
با این حال، عراقچی دوباره هشدار داد که غنی‌سازی همچنان خط قرمز ایران است.
عراقچی روز یکشنبه پیش از ترک تهران گفت: «این حق مردم ایران است که قابل مذاکره یا مصالحه نیست. غنی‌سازی یکی از دستاوردها و افتخارات ملت ایران است. برای این غنی‌سازی بهای سنگینی پرداخت شده است. خون دانشمندان هسته‌ای ما برای آن ریخته شده است. این کاملاً غیرقابل مذاکره است. این موضع روشن ما بوده است که همیشه ابراز کرده‌ایم.»
توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ ایران با قدرت‌های جهانی، غنی‌سازی تهران را به ۳.۶۷ درصد محدود کرد و ذخایر اورانیوم آن را به ۳۰۰ کیلوگرم (۶۶۱ پوند) کاهش داد. این سطح برای نیروگاه‌های هسته‌ای کافی است، اما بسیار پایین‌تر از سطح ۹۰ درصد برای سلاح است.
از زمان فروپاشی توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۸ با خروج یکجانبه ترامپ از ایالات متحده از این توافق، ایران تمام محدودیت‌های برنامه خود را کنار گذاشته و اورانیوم را تا ۶۰ درصد خلوص غنی‌سازی کرده است – یک گام کوتاه و فنی از سطح سلاح. همچنین در سال‌های اخیر مجموعه‌ای از حملات در دریا و خشکی رخ داده است که ریشه در تنش‌ها حتی قبل از شروع جنگ اسرائیل و حماس دارد.
ایران در حالی که مذاکرات ادامه دارد، با فشارهای داخلی روبرو است
با این حال، به نظر می‌رسد که دو طرف هنوز با هرگونه توافقی فاصله زیادی دارند، حتی با وجود گذشت زمان. رسانه‌های ایرانی به طور گسترده از ضرب‌الاجل دو ماهه اعمال شده توسط ترامپ در نامه اولیه خود به آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر ایران، خبر دادند. ترامپ گفت که این نامه را در ۵ مارس نوشته است که در ۱۲ مارس از طریق یک دیپلمات اماراتی به ایران رسیده است – و ضرب‌الاجل را در تئوری، دوشنبه، زمانی که ترامپ واشنگتن را برای سفر خود به عربستان سعودی، قطر و امارات متحده عربی ترک می‌کند، قرار می‌دهد.
سیاست‌های داخلی ایران هنوز به دلیل حجاب اجباری یا روسری ملتهب است و زنان هنوز در خیابان‌های تهران قانون را نادیده می‌گیرند. شایعاتی نیز در مورد افزایش احتمالی هزینه بنزین یارانه‌ای در کشور توسط دولت وجود دارد که در گذشته اعتراضات سراسری را برانگیخته است.
عباس عراقچی در اولین اظهارات پس از پایان دور چهارم مذاکرات در سخنانی به نتایج این دور از مذاکرات داشت. سخنان عراقچی به روشنی آشکار می سازد که اولین عقب نشینی رژیم ولایت فقیه در شرف وقوع است. سایت انتخاب در این رابطه از قول عراقچی در رابطه با موضوع غنی سازی، نوشت:”برای جلسه بعدی توافق شده اما روز و مکانش بر عهده وزیر خارجه عمان است. فکر می‌کنم با فاصله یک هفته برگزار شود.”
وزیر خارجه همچنین گفت: «از نظر ما غنی‌سازی حتماً باید ادامه پیدا کند و جای مصالحه در مورد آن وجود ندارد. ممکن است ابعاد، اندازه، سطح، و میزان به جهت اعتمادسازی، مثلاً در یک دوره‌ای، محدودیت قائل شویم، ولی اصل غنی‌سازی اصلاً قابل‌مذاکره نیست.»
اگر این صحبت عراقچی را ملاک قرار دهیم این بدان معناست که توقف غنی‌سازی از طرف جمهوری اسلامی محتمل است.
با این حال، نتیجه‌گیری از این دور مذاکرات هنوز زود است و باید منتظر موضع‌گیری‌ها در روزهای آینده بود.