وقتی آمریکا و ایران یک دهه پیش برای مذاکرات هسته‌ای با هم دیدار کردند، بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر، از علنی‌ترین سطوح جهان، از جمله در سخنرانی آتشین خود در کنگره که به عنوان چالشی مستقیم برای دولت اوباما در زمان پایان مذاکرات تلقی می‌شد، به شدت از توافق در حال ظهور انتقاد کرد.
اکنون، در حالی که طرفین برای بحث در مورد توافق جدید نشسته‌اند، نتانیاهو خود را در حاشیه می‌بیند و تا حد زیادی سکوت کرده است.
نتانیاهو ایران مجهز به سلاح هسته‌ای را تهدیدی وجودی برای اسرائیل می‌داند و به همان اندازه نسبت به هرگونه توافق جدید ایالات متحده با دشمن اصلی‌اش که ممکن است با استانداردهای او مطابقت نداشته باشد، محتاط است. با این حال، او خود را در قید و بند دونالد ترامپ در کاخ سفید می‌بیند.
نتانیاهو تمایلی به انتقاد علنی از رئیس جمهوری ندارد که حمایت گسترده‌ای از اسرائیل، که او آن را بزرگترین دوست اسرائیل می‌داند، نشان داده است و از انتقاد خوشش نمی‌آید.
یوئل گوزانسکی، متخصص ایران در موسسه مطالعات امنیت ملی، یک اندیشکده مستقر در تل‌آویو، گفت: «او نمی‌تواند کاری برخلاف نظر ترامپ انجام دهد. او فلج شده است.»
اسرائیل پس از مجموعه‌ای از دستاوردهای استراتژیک در ۱۸ ماه گذشته در جنگ‌هایی که خاورمیانه را به لرزه درآورده است، در موضع قدرت در برابر ایران قرار دارد. اسرائیل متحدان ایران در لبنان، غزه و سوریه را در هم کوبید و سال گذشته مستقیماً به ایران حمله کرد و برخی از پدافندهای هوایی کلیدی آن را خنثی کرد. کارشناسان می‌گویند اسرائیل اکنون فرصتی برای حمله‌ای مؤثر به تأسیسات هسته‌ای ایران، با احتمالاً واکنش منطقه‌ای کمتر، دارد.
با این حال، رهبر اسرائیل اخیراً نتوانسته ترامپ را برای اولویت‌بندی حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران – که احتمالاً برای موفقیت به کمک نظامی ایالات متحده وابسته خواهد بود – ترغیب کند. با مذاکره ایالات متحده با ایران، اسرائیل مشروعیت کمی برای دنبال کردن گزینه نظامی به تنهایی دارد.
ایتان گیلبوآ، متخصص روابط ایالات متحده و اسرائیل در دانشگاه بار-ایلان در نزدیکی تل‌آویو، گفت: «نتانیاهو در دام افتاده است.» «او روی بهبود موقعیت اسرائیل نسبت به ایران در دوران ترامپ حساب باز کرده بود. در عمل، برعکس است.»
نتانیاهو به همسویی با ترامپ در مورد ایران امیدوار بود.
نتانیاهو و حامیان ملی‌گرای او، به همراه بسیاری دیگر از اسرائیلی‌ها، امیدوار بودند که بازگشت ترامپ به کاخ سفید به دلیل سابقه حمایت او از اسرائیل، سودمند باشد. آنها فکر می‌کردند که در دوران ترامپ، ایالات متحده ممکن است از حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران حمایت کند.
اما رویکرد ترامپ به ایران – و همچنین در مورد سایر مسائل، مانند تعرفه‌ها – نشان داده است که این رابطه پیچیده‌تر است و منافع ترامپ کاملاً با منافع نتانیاهو همسو نیست.
ایران که سوگند نابودی اسرائیل را خورده است، تلاش برای دستیابی به سلاح هسته‌ای را انکار می‌کند، اما غنی‌سازی اورانیوم خود را تا ۶۰ درصد خلوص افزایش داده است، که هیچ کاربردی فراتر از سلاح‌های هسته‌ای ندارد و مانع از بازرسی بازرسان بین‌المللی از تأسیسات هسته‌ای خود شده است.
نتانیاهو مدت‌هاست که ایران را به توسعه سلاح هسته‌ای متهم کرده و کمپینی جهانی علیه توافق اوباما به راه انداخته است. او برنامه هسته‌ای را به عنوان یک تهدید وجودی برای اسرائیل و جهان توصیف کرد و گفت که این توافق برای مهار آن بسیار ضعیف است. اسرائیل همچنان تنها کشور مسلح به سلاح هسته‌ای خاورمیانه – هرچند اعلام نشده – است، مزیتی که مایل به حفظ آن است.
ترامپ با تشویق شدید نتانیاهو، از توافقی که توسط رئیس جمهور باراک اوباما منعقد شده بود، عقب‌نشینی کرد. و از زمان بازگشت به کاخ سفید، ترامپ در جنگ علیه حماس در غزه به اسرائیل آزادی عمل داده، در مورد بحران انسانی رو به وخامت در این سرزمین نرمش نشان داده و حملاتی را علیه شورشیان حوثی تحت حمایت ایران در یمن، که از آغاز جنگ به اسرائیل حمله کرده‌اند، آغاز کرده است.
اما اکنون که ایالات متحده به میز مذاکره با ایران بازگشته است، نتانیاهو اگر آشکارا با یکی از ابتکارات کلیدی سیاست خارجی دولتش مخالفت کند، روابط خوب خود با رئیس جمهور را به خطر می‌اندازد.
آخرین باری که نتانیاهو با ترامپ دمدمی مزاج برخورد کرد، زمانی بود که به جو بایدن به خاطر پیروزی در انتخابات 2020 تبریک گفت. ظاهراً ترامپ از این بی‌وفایی درک شده آزرده خاطر شد و روابط آنها به شدت به حالت تعلیق درآمد.
نتانیاهو این هفته در سخنرانی خود در اورشلیم گفت که شرایط خود را برای یک توافق با ترامپ مورد بحث قرار داده است. او توضیح داد که باید تمام زیرساخت‌های برنامه هسته‌ای ایران برچیده شود و باید برای جلوگیری از توسعه موشک‌های بالستیک قادر به حمل بمب توسط ایران تلاش شود.
اسرائیل اولویت‌های خود را برای هرگونه توافقی به واشنگتن ابلاغ می‌کند. به گفته یک مقام اسرائیلی که نخواست نامش فاش شود تا درباره دیپلماسی حساس صحبت کند، اسرائیل به عنوان بخشی از این امر، درک کرده است که اگر اسرائیل تصمیم به حمله به ایران بگیرد، احتمالاً این کار را به تنهایی انجام خواهد داد – تا زمانی که مذاکرات در جریان باشد.
نتانیاهو به دنبال یک توافق سختگیرانه در مورد برنامه هسته‌ای ایران است
نتانیاهو این هفته در سخنرانی خود در اورشلیم گفت که شرایط خود را برای یک توافق با ترامپ مورد بحث قرار داده است. او توضیح داد که باید تمام زیرساخت‌های برنامه هسته‌ای ایران برچیده شود و باید برای جلوگیری از توسعه موشک‌های بالستیک قادر به حمل بمب توسط ایران تلاش شود.
او گفت: “من به رئیس جمهور ترامپ گفتم که امیدوارم مذاکره‌کنندگان این کار را انجام دهند. ما با ایالات متحده در تماس نزدیک هستیم. اما گفتم که به هر حال – ایران سلاح هسته‌ای نخواهد داشت.”
نتانیاهو گفته است که از یک توافق دیپلماتیک سختگیرانه مشابه توافق لیبی در سال ۲۰۰۳ برای نابودی تأسیسات هسته‌ای خود و اجازه دسترسی نامحدود به بازرسان حمایت می‌کند. با این حال، مشخص نیست که آیا ترامپ چنین شرایط سختگیرانه‌ای را تعیین خواهد کرد یا خیر – و ایران نیز از دست دادن حق غنی‌سازی خود را رد کرده است.
مذاکرات به رهبری ترامپ با ایران در اوایل این ماه آغاز شد و به بحث‌های کارشناسی در مورد چگونگی مهار برنامه هسته‌ای ایران و جلوگیری از دستیابی آن به سلاح‌های اتمی، در صورت تمایل به دنبال کردن آنها، رسیده است. ایران می‌گوید برنامه‌اش برای اهداف صلح‌آمیز است، اگرچه برخی از مقامات به طور فزاینده‌ای تهدید به دنبال کردن بمب می‌کنند.
در حالی که ترامپ گفته است گزینه نظامی همچنان روی میز است و دارایی‌های نظامی خود را به منطقه منتقل کرده است، می‌گوید که یک راه حل دیپلماتیک را ترجیح می‌دهد. مذاکرات برنامه‌ریزی شده بین ایران و ایالات متحده در این آخر هفته روز پنجشنبه به تعویق افتاد.
نتانیاهو همچنین برای انتقاد از توافقی که به دست آمده باشد، مشکل خواهد داشت.
از زمانی که ترامپ توافق دوران اوباما را در سال ۲۰۱۸ لغو کرد، ایران غنی‌سازی هسته‌ای خود را افزایش داده و ذخایر اورانیوم خود را افزایش داده است.
این تنها یکی از موارد بسیاری بود که در آن نتانیاهو به عنوان فردی که با جمهوری‌خواهان صمیمی شده و در حمایت سنتی دو حزب از اسرائیل شکاف ایجاد کرده است، دیده شد. این موضوع، همراه با روابط تیره نتانیاهو با دولت بایدن بر سر رفتار اسرائیل در غزه، به این معنی است که نتانیاهو نمی‌تواند برای پیشبرد اهداف خود به متحدان دموکرات خود تکیه کند.
با این حال، نتانیاهو برای یافتن جمهوری‌خواهانی که مایل به رویارویی علنی با رئیس جمهور در این مورد باشند، با مشکل مواجه خواهد شد. و خود او نیز در صورت حصول توافق، برای انتقاد از آن مشکل خواهد داشت. گیلبوا از دانشگاه بار-ایلان گفت، در عوض، او ممکن است افرادی مانند متحدان راست افراطی خود را برای این کار اعزام کند.
اما گیلبوا گفت تا آن زمان، بهترین امید نتانیاهو این است که مذاکرات شکست بخورد.
«این، برای او، بهترین سناریوی ممکن خواهد بود.»
منبع: تایمز اسرائیل – آسوشیتد پرس
جمعه ۱۲ اردیبهشت ۱۴۰۴