اروپا یک “پائیز داغ” در پیش دارد. پس از ناآرامی های ماه اوت بریتانیا، روزهای یکشنبه و دوشنبه این هفته ده ها هزار معترض به گرانی ها در پایتخت جمهوری چک و شهر لایپزیگ آلمان با همین شعار به خیابان ها ریختند. آن ها می گفتند پائیز امسال به خاطر کمبود انرژی در خانه ها سرد خواهد بود، اما ما در اعتراض به این وضعیت خیابان ها را داغ می کنیم.
تظاهرات اعتراضی علیه گرانی سرسام آور، به آلمان و جمهوری چک محدود نمانده و پیش از این خیابان های لندن و شهرهای دیگر بریتانیا را نیز ناآرام کرده است. در روزهای آستانه انتخاب لیز تراس به مقام نخست وزیری بریتانیا، این کشور شاهد فوران خشم تظاهرکنندگانی بود که با چکش به پمپ بنزین ها حمله بردند و حرکتی اعتراضی به نام “بریتانیا نپرداز” را آغاز کردند.
طرفداران این جنبش که تعدادشان تاکنون به حدود صد هزار تن رسیده، با امضای متنی اعلام کرده اند که از اول پائیز امسال دیگر صورتحساب های برق و گاز خود را نمی پردازند تا دولت و شرکتهای انرژی را به پای میز مذاکره بکشانند. اکنون اما رهبری سیاسی بریتانیا را زنی به عهده گرفته که رسانه ها از او به عنوان “مارگارت تاچر دوم” یاد می کنند. معترضان به گرانی باید منتظر موضع گیری های نخست وزیر محافظه کار جدید باشند.
شانس راست ها در انتخابات ایتالیا
در سوی دیگر، ایتالیا به انتخابات پارلمانی نزدیک می شود. این انتخابات روز ۲۵ سپتامبر برگزار خواهد شد. شرایط اقتصادی حاکم بر اروپای بحران زده می تواند بر نتیجه این انتخابات تاثیر بگذارد و راه را برای قدرت گرفتن راستگرایان هموار کند. تجربه نشان داده است که مردم کشورهای اروپائی در شرایط بحرانی بیشتر به راست های پوپولیستی گرایش پیدا می کنند که با وعده رفاه و امنیت وارد رقابت های انتخاباتی می شوند، اما در نهایت کاری از آنها ساخته نیست.
نشانه گرایش به راست را در ناآرامی های روزهای یکشنبه و دوشنبه این هفته در پایتخت پراگ و شهر لایپزیگ آلمان به خوبی می شد پی گرفت.
همصدائی چپ و راست در آلمان و جمهوری چک
روز یکشنبه ۵ سپتامبر، ده ها هزار تن در پراگ پایتخت جمهوری چک علیه گرانی به خیابان ها ریختند. پلیس ضد شورش کوشید تظاهرکنندگان را پراکنده کند، اما این تلاش به درگیری هائی با تظاهرکنندگان انجامید و شهری را که در دهه های اخیر همواره آرام بوده است، با نخستین جلوه های خیزش آشنا کرد.
تعدادی از گروه های راست افراطی، در کنار گروه های چپ رادیکال مردم را به حضور در خیابان ها فراخوانده بودند. البته تظاهرات چپ ها و راست ها در گروه های جدا از هم برگزار شد و پلیس می کوشید برای جلوگیری از درگیری های خشونت آمیز میان آن ها دیوار بکشد.
صحنه های مشابه یک روز بعد در لایپزیک، شهر نمایشگاه های بین المللی شرق آلمان بروز کرد. روز دوشنبه ۶ سپتامبر در این شهر هزاران تن به فراخوان هفت حزب و گروه چپ و راست عمل کردند و در خیابان های مرکزی به راه پیمائی و تظاهرات پرداختند. گروه ها از این جنبش به عنوان “جنبش دوشنبه ها” نام برده اند و ظاهرا قرار است تا زمانی که دولت چاره ای برای گرانی ها نیاندیشیده است، هر دوشنبه به آن ادامه دهند. تظاهرات دوشنبه ها مبارزات مردم آلمان شرقی را در ماه های منتهی به وحدت دو آلمان تداعی می کند.
دو حزب عمده چپ و “آلترناتیو برای آلمان” علاوه بر کنار پنج گروه افراطی در لایپزیک مردم را به اعتراض خیابانی فراخوانده بودند. شعار همه نیز علیه گرانی به ویژه گرانی گاز و برق بود. دو حزب چپ و آلترناتیو با گزینش شعار “پائیز داغ در پیش است” اعلام کردند که اعتراض ها در پائیز اوج خواهد گرفت، زیرا هزینه های حامل های انرژی، مسکن و مواد غذائی که در حال حاضر نیز سنگین شده است، در این فصل کمر مردم را خواهد شکست.
یارانه ها، قطره ای بر سنگ داغ
مسئله گرانی به عنوان برآیند تجاوز نظامی روسیه به اوکراین و واکنش پوتین به تحریم های اتحادیه اروپا در عین حال که اعتراض به حق مصرف کنندگان را برانگیخته، وسیله ای برای گسترش نفوذ احزاب و سازمان های رادیکال چپ و راست در اروپا شده است .
دولت ها می کوشند با پرداخت یارانه از فشار بر مصرف کنندگان بکاهند، اما هیچیک از بسته های کمکی در عمل جبران کننده افزایش افسارگسیخته قیمت ها نیست. بسیاری از کارشناسان اقتصادی بر این عقیده اند که شرکتهای انرژی از شرایط موجود سوء استفاده می کنند. آنها نه تنها حاضر به کاهش از سود خالص خود نیستند، بلکه به افزایش درآمدهای خود از رهگذر گرانی حامل های سوخت می اندیشند.
در آلمان، هنوز یک هفته از پایان دوران سه ماهه کاهش مالیات بنزین و گازوئیل نگذشته نرخ این دو حامل سوخت از ۲ یورو در هر لیتر بالاتر رفته و روز به روز افزایش می یابد. نگاهی به پمپ بنزین های خلوت نشان می دهد که مردم توان پرداخت هزینه سوخت را از دست داده اند و از خودروهای خود حتی المقدور کمتر استفاده می کنند.
اولاف شولتس صدراعظم سوسیال دموکرات آلمان که خود را در برابر “پائیز داغ” بی دفاع می یابد، روز یکشنبه جزئیات یک بسته کمکی جدید را برای تقویت قدرت خرید تضعیف شده مردم اعلام کرد. در چارچوب این بسته کمکی، کمک مالی کودکان افزایش می یابد و به هر شهروند چندصد یورو کمک یکباره داده می شود. اما مردم این کمک ها را “قطره ای بر سنگ داغ” ارزیابی می کنند که تنها نقش مسکن موقت را دارد.
دولت بریتانیا نیز، پیش از گزینش لیز تراس به نخست وزیری وعده پرداخت ۴٠٠ پاوند کمک یکباره به هر شهروند را داده است، اما هنوز روشن نیست که خانم تراس چه سیاستی را در برابر گرانی ها پیشه خواهد کرد.
آرزوی پوتین: شکاف در اروپا
در هر حال، کاهش شدید قدرت خرید مردم در همه کشورهای عضو اتحادیه اروپا و حوزه یورو، این کشورها را به همان مسیری می برد که ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه حتی پیش از حمله به اوکراین آرزوی آن را در سر می پروراند و از بیان آن نیز ابائی نداشت. او امیدوار بود بحران انرژی و مواد غذائی به صف آرائی جدی ناراضیان در برابر دولت های اروپائی و در نهایت شکاف میان آن ها منتهی شود.
نهادهای امنیتی آلمان بر این نظرند که پوتین بیش از سایر کشورهای اروپائی روی تشدید نارضایتی ها در آلمان سرمایه گذاری می کند. وزیر اقتصاد و قائم مقام صدراعظم آلمان روبرت هابک در روزهای اخیر چندین بار تاکید کرده است که آلمان برای زمستان امسال به اندازه کافی گاز ذخیره کرده و جای نگرانی نیست. با این همه، مردم آلمان به شدت نگران آن هستند که در زمستان امسال به اندازه کافی سوخت برای گرم نگه داشتن خانه های خود نداشته باشند، یا قیمت گاز و برق تا آنجا بالا برود که توان پرداخت آن را به کلی از دست بدهند.
اکنون یکی از بحث های پردامنه و تکراری در آلمان یافتن همه راه های ممکن برای بی نیاز شدن کامل از گاز روسیه است. وزیر اقتصاد و انرژی روز دوشنبه این هفته اعلام کرد که دو نیروگاه اتمی موجود آلمان برای جبران کمبود انرژی تا بهار سال آینده به کار خود ادامه خواهند داد. این دونیروگاه که آخرین نیروگاه های هنوز فعال آلمان هستند قرار بود آخر امسال از مدار خارج شوند.