حاكميت عربستان به حاكميتي تندرو بدل شده تا برجام به نتيجه نرسد
شرق: پس از اينكه ايران به بازارهاي نفتي قبلي خود به‌ويژه در اروپا بازگشت، عربستان براي مقابله با ايران و حفظ جايگاه خود در منطقه و در ادامه تلاش‌ها براي بي‌اثركردن نتايج برجام، سعي كرده در بازارهاي ديگر نفتي به ايران حمله كند. اين را به‌خوبي مي‌توان زماني كه پيشنهاد فريز نفتي از جانب اين كشور مطرح مي‌شود، در سياست‌هاي نفتي اين كشور در چين مشاهده كرد. گويا عربستان بنا دارد بزرگ‌ترين مشتري‌هاي نفتي ايران را به نام خود ثبت كند. به گزارش خبرآنلاين، صادرات نفت عربستان در فوریه ٣٦ درصد افزایش داشته است که به بیشترین حد خود در سه‌سال اخیر رسیده است. فقط محموله‌های نفتی واردشده چین از عربستان در ژانویه ٧٥ درصد افزایش داشته است. در شرایطی که عربستان برای طرح موسوم به «فریز نفتی» اعلام آمادگی کرده اما افزایش محموله‌های عربستان در چین کمی متحیرکننده است. چین اولین و قدیمی‌ترین مشتری نفت ایران بوده و حالا عربستان رقیب ایران در اين بازار شده است. جالب است که عربستان با اینکه از طرح فریز نفتی استقبال می‌کند، عملا تعداد محموله‌های نفت خود را به چین به طور چشمگیری افزایش داده است.
جلوگيري از پهلوگيري نفتكش‌هاي
حمل‌كننده نفت ايران در عربستان
پس از ناکامی عربستان و برخی متحدانش در الزام ایران به اجرای فریز نفتی، اکنون روزنامه فایننشال‌تایمز در گزارشی از اقدامات عربستان‌سعودی برای کاهش صادرات نفت ایران پرده برداشته است. بنا بر گزارش این روزنامه: «به گفته بازرگانان و واسطه‌های حمل‌ونقل دریایی، عربستان‌سعودی برای مقابله با تدابیر ایران برای افزایش صادرات نفت مانع از ورود کشتی‌هایی شده که نفت خام ایران را انتقال می‌دهند». از زمانی که تحریم‌ها برداشته شد، ایران توانسته است نفت خام خود را به اروپا، از جمله به شرکت‌های «کپسا» اسپانیا، «توتال» فرانسه و «لیتاسکو» روسیه بفروشد. یکی از علل سرعت اندک بازگشت ایران به بازار نفت همین کارشکنی‌هاست. به گفته واسطه‌های شناورهای حمل نفت، تا اواسط آوریل، فقط در حدود هشت نفتکش از جزیره خارک ایران به مقصد اروپا بارگیری کردهاند و فقط ١٢ میلیون بشکه در انتظار انتقال است.
بر اساس اطلاعیه‌ای که از سوی یکی از شرکت‌های بیمه کشتیرانی برای اعضای آن در ماه فوریه صادر شد، از ورود کشتی‌های ایران که نفت خام این کشور را حمل می‌کنند، به بنادر کشورهای عربستان‌سعودی و بحرین جلوگیری می‌شود.
در این اطلاعیه آمده است: «کشتی‌هایی که در یکی از سه توقف آخر خود در مبادی ورودی به ایران پهلو گرفته‌‌اند، پیش از ورود به آب‌های عربستان‌سعودی و بحرین باید از مقامات این کشور مجوز بگیرند. واسطه‌های کشتیرانی و بازرگانان نیز همین مورد را گزارش داده‌اند». درهمین‌حال «گروه نفتکش‌های اینترتانکو» و دیگر دست‌اندرکاران این صنعت اعلام کردهاند عربستان‌سعودی هیچ اطلاعیه رسمی‌ای صادر نکرده است.
٤ محور اصلی وزارت نفت در سال ۹۵
بااين حال بيژن نامدارزنگنه، وزير نفت ايران، در گفت‌وگوي خود با تسنيم، برنامه‌هاي گسترده‌اي را براي سال جاري براي وزارتخانه متبوع خود در نظر گرفته است. وزیر نفت با تأکید بر اینکه به همه امور به موازات هم رسیدگی خواهد شد، گفت: برنامه‌ای برای افزایش تولید یک میلیون‌بشکه‌ای نفت‌خام از میادین مشترک تدارک دیده شده که اجرای ملزومات این برنامه آغاز شده است.
وي افزود: توسعه میادین مشترک در اولویت کاری وزارت نفت قرار دارد و اگر برخی میدان‌ها با کندی در توسعه مواجه شده‌اند، به‌دنبال اصلاح ساختارها برای سرعت‌دادن به فرایند توسعه آنها هستیم. او همچنين در نظر دارد سطح تولیدات نفت خام خود را به چهار میلیون بشکه در روز افزایش دهد و در اين رابطه گفته است: افزایش تولید را، هم در برخی پروژه‌های نفتی مستقل و هم در برخی پروژه‌های نفتی مشترک در برنامه داریم. همچنین برنامه بلندمدت‌تری برای افزایش تولید یک میلیون‌بشکه‌ای نفت خام از میادین مشترک تدارک دیده شده که اجرای ملزومات این برنامه آغاز شده است.
پس از برجام هم نتوانسته‌ايم
بازار چين را به‌دست آوريم
حميد حسيني، عضو هیأت‌مدیره اتحادیه صادرکنندگان فراورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی در گفت‌وگو با «شرق» درباره رقابت عربستان با ايران در بازار چين مي‌گويد: چين حدود پنج ميليون بشكه نفت وارد مي‌كند كه سهم ايران از اين ميزان، حدود ١٠درصد است و متأسفانه پس از برجام نتوانسته‌ايم سهم خود را در بازار اين كشور افزايش دهيم. البته توانسته‌ايم مشتري در چين جذب كنيم و محموله‌هاي نفتي نيز از ايران به اين كشور رفته، اما در حد قابل‌ملاحظه‌اي نبود.
٢ استراتژي عربستان براي قبضه بازار نفت چين
حسيني درباره علت اين موضوع ادامه مي‌دهد: عربستان در رابطه با چين، دو استراتژي را پيگيري مي‌كند. اين كشور در مالكيت پالايشگاه‌هاي چين شريك شده و به همين دليل پالايشگاه مكلف شده است نفت خود را از عربستان وارد كند و دوم آنكه اقدام به ذخيره‌سازي نفت در بنادر چين كرده است. اين اقدام كمك مي‌كند بسياري از پالايشگاه‌هاي كوچك در چين كه چندان در عرصه‌هاي بين‌المللي فعال نيستند و توان اينكه بتوانند واردات انجام دهند و ال‌سي باز كنند ندارند، به‌راحتي نفت موردنیاز خود را از نفت انبارشده در بنادر چين خريداري كنند. ما در اين زمينه هيچ اقدامي نكرده‌ايم. نه براي اجاره مخازن در چين با هدف ذخيره نفت خام اقدام كرده‌ايم و نه در پالايشگاه‌هاي اين كشور سهيم شده‌ايم. او در يك گمانه‌زني مي‌گويد: شايد دليل آن باشد كه چين به دنبال خريد نفت خام سبك از ايران است اما ايران امكان افزايش صادرات نفت خام سبك را ندارد و عمدتا آنچه براي عرضه دارد، نفت خام سنگين است. نفت خام سنگين نيز براي پالايشگاه‌هاي چين كه چندان هم مجهز نيست، مناسب نبوده و به همين دليل چين نيز از نفت خام سنگين ايران استقبال نمي‌كند.
حسيني در پاسخ به اين سؤال كه آيا ايران در اين رابطه بازاريابي كرده است، گفت: ايران در اين زمينه تلاش كرده است، اما ازآنجاكه به چين توصيه مي‌شود از نفت خام سنگين استفاده كند زيرا امكان تبديل آن در ايران وجود ندارد، نتيجه‌اي حاصل نمي‌شود. علاوه بر اینکه ايران اكنون نفت خام سبك خود را به اروپا صادر مي‌كند. اين كارشناس با بيان اينكه سهم عربستان در بازار چين بالاي ١٥درصد است، ادامه مي‌دهد: عراق نيز از ايران سهم بيشتري در بازار چين دارد. چيني‌ها در بازار عراق سرمايه‌گذاري كرد‌ه‌اند و از نفت اين كشور استفاده مي‌كنند. علاوه بر آنكه عراق قيمت‌هاي پايين‌تري را به چين پيشنهاد مي‌كند و قيمت‌هاي آن جذاب‌تر از قيمت‌هاي هر بشكه نفت ايران است. همچنين چين در بازار ونزوئلا هم سرمايه‌گذاري سنگيني كرده و درحال‌حاضر كه اين كشور نمي‌تواند بدهي‌هاي خود را به چين پرداخت كند، اين بدهي‌ها در قالب نفت كوره و فراورده‌هاي نفتي ديگر به چين پرداخت مي‌شود.
حاكميت عربستان تهاجمي عمل مي‌كند
عضو هیأت‌مدیره اتحادیه صادرکنندگان فراورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی در پاسخ به اينكه اين رفتار عربستان در قبال ايران صرفا اقتصادي است يا مي‌توان آن را به تقابل سياسي اين كشور براي خنثي‌كردن نتايج برجام و تثبيت موقعيت خود در منطقه نسبت داد، تصريح مي‌كند: حاكميت جديد عربستان بسيار تغيير كرده است و از كشور ملاحظه‌كاري كه سعي مي‌كرد روابط خود را با همسايگان خود حفظ كند و به آنها احترام بگذارد، به حاكميتي بدل شده كه تندرو است و تهاجمي حركت مي‌كند و تمام تلاش خود را مي‌كند تا برجام به نتيجه نرسد و فكر مي‌كند ايران رقيب اصلي اين كشور در منطقه است و با قدرت‌گرفتن ايران، جايگاه آن در كشور از دست مي‌رود و به همين دليل تلاش مي‌كند در هرجا كه مي‌تواند به موقعيت ايران صدمه بزند.
با سخت‌گيري عربستان
كار براي ايران سخت مي‌شود
او ادامه مي‌دهد: اخيرا اين كشور به سه كشتي نفتي كه در بنادر ايران بارگيري كرده بودند، اجازه پهلوگيري در بنادر عربستان را نداده است و گاهي هم براي حمل‌ونقل ايران مشكل ايجاد مي‌كند. با سخت‌گيري عربستان قطعا كار براي ايران سخت خواهد شد. سعودي‌ها از تمام ابزارهايي كه در دست دارند استفاده مي‌كنند تا جايگاه ايران را تضعيف كنند. قاعدتا ايران هم بايد در مقابل حربه‌هايي كه عربستان به كار مي‌برد، ابتكار به خرج دهد و از ابزارهايي كه در اختيار دارد بهتر استفاده كند، اما در ايران در تبيين استراتژي‌هاي ابزاري به‌ويژه در بازارها با كندي در تصميم‌گيري‌ها روبه‌رو هستيم؛ وگرنه ما مي‌توانيم به دليل روابط سياسي خوبي كه با چين، كره‌جنوبي و هند داريم، سهم خود را بيشتر از اين و با عراق و عربستان بيشتر رقابت كنيم.
عربستان در بازارهاي نفتي به ايران حمله مي‌كند
او در رابطه با پيش‌دستي ايران در بازپس‌گيري بازارهاي اروپايي مي‌گويد: ايران در بازارهاي اروپايي پيش‌دستي كرده و همين كه توانسته‌ايم بازارهاي خود را در اين قاره بازپس بگيريم، قطعا مطلوب عربستان نيست و اين كشور سعي كرده در بازارهاي ديگر نفتي به ايران حمله كند و جاي ديگري بازار را از ما بگيرد. متأسفانه اين رقابت مخربي كه بين كشورهاي اوپك و غيراوپك آغاز شده، آثار منفي خود را بر جاي گذاشته است. بايد كشورهايي پيش‌‌قدم شوند و اين رقابت ناسالم را كاهش دهند زيرا ادامه اين روند براي هيچ‌يك از كشورهاي صادركننده نفت مناسب نيست، اما وقتي اين بحث‌هاي سياسي پيش كشيده مي‌شود، همه ضرر خواهند كرد و عربستان بيشترين آسيب را در اين ميان خواهد ديد. البته بايد گفت وقتي عربستان به بازار حمله مي‌كند و سعي مي‌كند بازارهاي بيشتري را از آن خود كند، اين اقدام، مي‌تواند رقابت با تمام كشورهاي نفتي تلقي شود و نه فقط ايران.
حسيني با بيان اينكه در هند و كره‌جنوبي توانسته‌ايم سهم خود را افزايش دهيم، گفت: بازار هند براي ايران مناسب است زيرا علاوه بر نزديكي، پالايشگاه‌هاي اين كشور قادر به استفاده از نفت‌هاي سنگين و فوق‌سنگين ايران هستند. پالايشگاه ریلاینس هند قبلا از مشتريان ايران بوده و توليد خود را از ٨٠٠ هزار بشكه در روز به يك ميليون و ٤٠٠هزار بشكه افزايش داده است و قصد دارد اين ميزان را به سه ميليون بشكه در روز افزايش دهد. قاعدتا هرچه بيشتر بتوانيم سهم خود را در اين كشور افزايش دهيم، به نفع ما خواهد بود. از سويي با توجه به اينكه روابط اقتصادي ايران و كره‌جنوبي نيز مطلوب است و بسياري از كالاهاي صنعتي خود را مي‌توانيم از كره خريداري كنيم، بنابراين مي‌توانيم در معامله‌اي با كره وارد شويم كه چندان نيز به اقتصاد كره‌جنوبي فشار نياورد و با توجه به اينكه مي‌تواند كالا به ايران صادر كند، اين كشور خريد نفت از ايران را به ساير رقبا ترجيح خواهد داد. بازار ايران بازار بزرگي است. شايد كشورهاي همسايه ایران نتوانند به اندازه این کشور از ابزار تهاتر استفاده كنند. به نظر مي‌رسد ايران از موقعيت مناسبي برخوردار است و كره و ژاپن مي‌توانند از اين موقعيت براي توسعه بازار و ابزار رقابت استفاده كنند.
استراتژي ابزاري چندجانبه ايران
او در ادامه به ابزارهايي كه ايران مي‌تواند در بازارهاي نفتي خود به كار گيرد، اشاره مي‌كند و مي‌افزايد: بنابراين استراتژي‌ای كه ايران براي توسعه صادرات نفت خود در پيش مي‌گيرد اگر درست و چندجانبه انتخاب شود، مي‌تواند به نتايج مناسبي برسد. ما مي‌توانيم به‌عنوان يك استراتژي به جايي برويم كه پالايشگاه و مخرن داشته باشد يا در جايي از ابزار تهاتر استفاده كنيم و در جايي ديگر مي‌توانيم با قيمت بازي كنيم و حتي در جايي مي‌توانيم از ابزار سياسي استفاده كنيم. اگر از اهرم‌ها درست استفاده كنيم و مسئولان از درگيري‌ها و بحث‌هاي داخلي فاصله بگيرند، مي‌توانيم از اين ابزارها استفاده كنيم. رسيدن به صادرات دو تا ٥/٢ ميليون بشكه نفت براي ايران به‌سرعت شدني است و نبايد نگران پيداكردن بازار و عدم فروش آن باشيم.
او درباره مازاد عرضه‌اي كه در بازار نفت جهاني وجود دارد، مي‌گويد: ما مي‌توانيم به بازار برگرديم زيرا بسياري از بازارهايي كه از دست داده‌ايم را روسيه تصرف كرده است و اكنون با توجه به روابط سياسي سردي كه روسيه با اروپا دارد، كشورهاي اروپايی تمايل دارند تنوع منابع تأمين انرژي داشته باشند. بنابراين آمادگي دارند به جاي نفت روسيه، نفت ايران را خريداري كنند. تايوان اكنون براي بازگشت به بازار ايران اعلام آمادگي كرده است. مالزي، هنگ‌كنگ و آفريقاي جنوبي هم مايل به همكاري با ايران هستند. اخيرا راه به بازار آفريقا باز شده و اولين محموله نفتي ايران به آفريقا صادر شد. بنابراين ما در جنوب شرق آسيا علاوه بر هند، چين، ژاپن و كره‌جنوبي مي‌توانيم از بازارهاي اين كشورها و حتي اندونزي كه خود توليدكننده نفت است اما پالايشگاه‌هاي آن علاقه‌مند به خريد نفت از ايران هستند، بهره بگيريم.