اینکه مجمع تشخیص امروز رای نهایی خود را پیرامون پالرمو منوط به بعد از عید کرده است ناشی از پیامدهای رد fatf است. طبیعی است اگر در این فاصله مشخص شود اینستکس چه طور می‌خواهد برنامه مالی ایران را تامین کند می‌تواند در روند لوایح پالرمو و cft در مجمع نیز تاثیر بگذارد.
آفتاب یزد- وزیران امور خارجه سه کشور اروپایی آلمان، فرانسه و انگلیس یازدهم بهمن‌ماه گذشته اعلام کردند کانال ویژه پرداخت اروپا و ایران تحت عنوان «سازوکار حمایت از مبادلات تجاری ایران و اروپا (اینستکس – INSTEX) به ثبت رسمی رسیده است.
این سازوکار در گام نخست تجارت کالاهای اساسی (مواد غذایی و دارو) را تحت پوشش قرار می‌دهد، اما به‌تدریج دامنه‌اش گسترش خواهد یافت. سازو کار اینستکس اما زمانی اعلام رسمی شد که چندین و چند بار تغییر شکل داده بود، ابتدا عده ای از آن با عنوان سوئیفت اروپایی یاد می‌کردند اما با بحرانی تر شدن شرایط و محدود شدن راهکارهای مالی به spv تبدیل و دست آخر همان spv نیز تبدیل به اینستکس شد و اکنون بعد از گذشت چند ماه خبرهایی ازاین سازوکارشنیده می‌شود.
صبح دیروز یازدهمین نشست کمیسیون مشترک برجام در هتل کوبورگ وین برگزارشد.این نخستین جلسه کمیسیون از زمان ثبت اینستکس است. از روز دوشنبه هفته جاری مذاکرات کارشناسی دوجانبه و چند جانبه بین هیئت‌های کارشناسی ایران و سایر طرف‌ها در خصوص موضوع مقابله با اثرات خروج غیر قانونی آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌های این کشور و نحوه عملیاتی کردن تعهدات اعضای باقی مانده در برجام در این ارتباط آغاز شده بود.
آن طور که ایسنا می‌نویسد؛ صبح روز سه‌شنبه نیز نشست کارگروه اجرایی کردن لغو تحریم‌ها (که بر اساس پیوست چهارم برجام تشکیل شده است) در وین برگزار شد.
سید عباس عراقچی هم با بیان اینکه هر سه‌ماه یک‌بار این نشست برگزار می‌شود اما به خاطر مسائلی که وجود داشت در برگزاری آن تاخیر ایجاد شد، گفت: «این جلسه در ارتباط با بررسی ابعاد هسته‌ای و رفع تحریم‌ها در برجام است. ابعاد هسته‌ای به‌طور معمول در حال انجام است و آژانس برای چهاردهمین بار تایید کرد که ایران به تعهداتش پایبند است اما در بحث رفع تحریم‌ها با خروج آمریکا از برجام، این روند با مشکلات متعدد رو به رو شده است.»
عملیاتی شدن اینستکس
اما نخستین نشست وین بعد از اینستکس سوالات بسیاری را نیز در این‌باره ایجاد کرده است. بسیاری اکنون این موضوع را بررسی می‌کنند که این نشست تا چه‌اندازه در مسیر راهکارهای تبادلات مالی بعد از خروج ترامپ از برجام می‌تواند مفید باشد؟ درهمین رابطه عباس عراقچی اظهار داشته است؛ اراده سیاسی در بین کشورهای عضو برجام برای مقابله با موانع و مشکلاتی که با خروج آمریکا از برجام ایجاد شد، وجود دارد و ابتکارات متعددی را با کشورهای عضو برجام در حال پیگیری هستیم.
سید عباس عراقچی ادامه داد:« اعضای برجام در این مدت به دنبال ایده‌ها و مکانیزم‌هایی بودند تا بتوانند خروج آمریکا را جبران کنند و راهکارهایی را برای ادامه همکاری‌های اقتصادی با ایران ایجاد کنند. ابتکاراتی انجام شد که مهم‌ترین آن اینستکس (مکانیزم مالی اروپا) است. البته این ساز و کار در ابتدای راه خود است که ما هنوز نمی‌دانیم چه طور می‌خواهد کار کند و مشکل‌گشا باشد، از این رو نیاز است بحث‌های کارشناسی داشته باشیم. البته اروپایی‌ها خیلی دیر این مکانیزم را ارائه کردند و خواست ما از آن‌ها این است که جدی‌تر در این عرصه وارد شوند.»
هیئت انگلیسی در بانک مرکزی
از سویی دیگر اما طی دوروز گذشته یک اتفاق در داخل ایران نیز صورت گرفته است.دیدار هیئت انگلیسی با بانک مرکزی ایران، هیئتی که در خصوص اینستکس با مقامات بانک مرکزی دیدار کردند. خبر این دیدار را نخستین بار سفارت انگلیس اعلام کرد.
به گزارش برنا، سفارت انگلیس در تهران با انتشار پیامی در توییتر افزود که در این دیدار علاوه بر سازوکار مالی اروپا، درباره حمایت انگلیس از تجارت در ایران رایزنی شده است.
در این ملاقات، کیث ولینگز مدیر بخش بازرگانی سفارت انگلیس و سایمون پنی کمیسیونر امور تجاری دولت در حوزه خاورمیانه، افغانستان و پاکستان نیز حضور داشتند.
یک دیپلمات انگلیسی قبلا گفته بود که پس از راه‌اندازی سازوکار مالی اروپا، شرکت‌های انگلیسی برای ازسرگیری روابط تجاری با ایران ابراز علاقه کرده‌اند.
وی این مسئله را نشانه عالی در واکنش به راه‌اندازی این سازوکار توصیف کرد که به گفته وی نشان می‌دهد جامعه جهانی این واقعیت را درک کرده که ایران بازار عظیم دست‌نخورده‌ای از خریداران بالقوه است.
دیدار این هیئت انگلیسی از بانک مرکزی مطمئنا نکته مهم و قابل توجهی است. موضوعی که باعث شده است تا عده ای در مورد آن این پرسش را مطرح کنندکه آیا این دیدار و همزمانی اش با نشست وین می‌تواند به معنای عملیاتی شدن سازو کار مالی اروپا درکشورمان باشد و بیانگر این مطلب که این بار راهکار سازو کار مالی اروپا از حالت شعار به درآمده است؟
سوال دیگر اینکه پیشقدمی انگلیس در دیدار با مقامات بانک مرکزی از چه روی است؟
چرا انگلیس؟
فریدون مجلسی دیپلمات سابق با بیان اینکه انگلیس هم مانند آلمان و فرانسه به استراتژیک بودن ایران اگاه است به آفتاب یزد گفت: «تاکنون ایران سعی داشته که جهان را با خود تطبیق دهد، اما با این حال طرف مقابل همواره دریچه‌هایی را برای راه حل به کشورمان بازمی‌کند و اقداماتی نیز مانند اینستکس انجام می‌دهند اما این راهکارها یا رایزنی‌ها با مقامات بانک مرکزی اما چندان نویدبخش نیست.»
وی درباره دیدار هیئت انگلیسی با مقامات بانک مرکزی اظهار می‌کند: «این عده تمایل دارند تا کاری را در مسیر اینستکس پیش ببرند اما دلیل مهم دیگری که این دیدار می‌تواند داشته باشد فشار بیشتر انگلیس برای پذیرفتن fatf است. ظاهرا شنیدن زمزمه‌های رد لوایح fatf باعث شده تا این هیئت مزایای پذیرش پالرمو و cft را به نوعی با این کار گوشزد کنند.»
مجلسی ادامه می‌دهد: «انگلیس و اروپا متوجه شرایط خاص ایران هستند اما اکنون می‌خواهند هردوگروه تصمیم گیر ایران را به ترغیب پذیرفتن fatf وادارند نه یک گروه مثل دولت و وزارت خارجه را. آن‌ها چون می‌بینند که ایران احتمال دارد بعد از عید از رد پالرمو و سی اف تی بگوید، تلاش می‌کند که گشایش‌هایی که اینستکس برای ایران می‌تواند ایجاد کند را نشان دهد. هر چند پذیرفتن fatf هم به معنای پایان مشکلات کشورما نباشد.»
حسابرسی انگلیسی
مرتضی مکی دیگر کارشناس مسائل بین‌الملل نیز درباره بازدید هیئت انگلیسی از بانک مرکزی ایران به سازو کار مالی اینستکس اشاره می‌دارد و به آفتاب یزد می‌گوید: «قرار بر آن است تا فرانسه میزبان دفتر اینستکس باشد. آلمان رئیس این نهاد باشد و انگلیسی‌ها نیز حسابرس سازو کار مالی در اینستکس هستند، این دیدارها نیز در چارچوب وظیفه حسابرسی انگلیسی‌هاست. قرار شده است در این سازو کار بانک مرکزی هم نهادی را ایجاد کند تا ارتباط مستقیم با دفتر اینستکس در پاریس داشته باشد.»
وی هم البته اظهارات مجلسی را درباره سایر اهداف دیدار هیئت انگلیسی تایید می‌کند و درباره نقش زمزمه‌های رد fatf در این دیدار مقامات انگلیسی و البته نشست وین می‌گوید: «نمی توان تاثیر fatf را برروند کاری سازوکاری اینس تکس را ندید گرفت. چه بخواهیم چه نخواهیم رد و قبول fatfبراین موضوع سایه افکنده است. اینکه مجمع تشخیص امروز رای نهایی خود را پیرامون پالرمو منوط به بعد از عید کرده است ناشی از پیامدهای رد fatf است. طبیعی است اگر در این فاصله مشخص شود اینستکس چه طور می‌خواهد برنامه مالی ایران را تامین کند می‌تواند در روند لوایح پالرمو و cft در مجمع نیز تاثیر بگذارد. بنابراین دیدار هیئت انگلیسی با بانک مرکزی را نمی‌توان بی ارتباط با پیام‌هایی از سوی اروپا به مجمع تشخیص دانست.»
مکی اظهار می‌کند: «اگر اروپایی‌ها همان طور که ادعا می‌کنند بتوانند راهگشا بودن این سازوکاررا معلوم کنند، این مسئله می‌تواند در نگاه مجمع تشخیص تاثیر بگذارد.»
وی در پاسخ به اینکه اکنون تا چه‌اندازه باید پذیرفت که ما وارد عملیاتی شدن سازو کار مالی اتحادیه اروپا شده ایم گفت: «اروپا اعلام کرده است که ما به دنبال دورزدن تحریم‌ها نیستیم و این نشان می‌دهد که آن‌ها نمی‌خواهند به یک جنگ تجاری با آمریکا بپردازند، بلکه در چارچوب اقلام بشردوستانه مثل مواد دارویی و غذایی اینستکس بسته شده است. هرچند نظرات متفاوتی در این زمینه وجود دارد. اما شروع کار سازو کار مالی با اقلامی که جنبه بشردوستانه دارد آغاز خواهد شد. ادامه این روند و مطالباتی که جمهوری اسلامی در این زمینه دارند مشخص می‌کند که این تبادلات در چه زمینه‌هایی باید باشد و آیا می‌تواند مناسبات تجاری و مالی دنیا ازاین طریق حفظ شود یا نه.»
یک بانک فرانسوی در حال همکاری موثر با ایران است
نشست وین و حضور هئیت انگلیسی در بانک مرکزی و ابراز تمایل به داشتن ارتباط انگلیسی‌ها با ایران در حالی صورت می‌گیرد که روز گذشته شرکت فرانسوی بذر ویلمورین نیز اعلام کرد با همکاری بانک شریک خود به ادامه صادرات به ایران ادامه می‌دهیم.
آن طور که ایبنا می‌نویسد، شرکت تولیدکننده بذر ویلمورین فرانسه اعلام کرد، به روند صادرات خود به ایران با حمایت یک بانک فرانسوی ادامه خواهد داد و در طرح اینستکس برای پرهیز از تحریم‌های آمریکا به دلیل تجارت با ایران شرکت خواهد کرد.
شرکت ویلمورین یکی از بزرگ‌ترین تامین کنندگان بذر در حوزه غلات و سبزیجات است. این شرکت فرانسوی اعلام کرد تحریم‌های آمریکا علیه ایران به همراه برخی از ریسک‌های کوتاه‌مدت و بی ثباتی ارز می‌تواند فعالیت‌های آن را در بازارهای نوظهور مختل کند.
از سویی دیگر اما خبرهای رسیده از این می‌گویند که نماینده آمریکا در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، با تکرار اتهام‌های نخ نما پیرامون فعالیت‌های منطقه ایران گفت: همانطور که رئیس جمهوری ترامپ مشخص کرده است، واشنگتن به دنبال توافق جامع با این کشور هستیم.
«جکی والکات» نماینده آمریکا در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از گزارش جدید آژانس در راستی آزمایی و نظارت بر (تاسیسات هسته ای) ایران استقبال کرد و گفت: «دبیرخانه (آژانس) می‌تواند روی حمایت کامل آمریکا از اجرای وظایف مهم آن در ارتباط با ایران حساب کند.»
والکات سپس با بیان اینکه آمریکا دلیل خروج خود از این توافق را پیشتر اعلام کرده، افزود: «رئیس جمهوری ترامپ تصریح کرده که ما در انتظار توافقی جامع با ایران هستیم که به نگرانی‌های ما بپردازد و ایران را به طور کامل از لحاظ سیاسی و اقتصادی با جامعه بین‌المللی همگرا کند.»
نماینده آمریکا ادامه داد: « از طریق چنین توافق جامعی به ایران امکان عادی سازی کامل روابط با جامعه بین‌المللی را پیشنهاد می‌دهیم (که شامل): پایان همه و نه تنها بخشی از تحریم‌های آمریکا، روابط کامل دیپلماتیک و تجاری، کمک به دستیابی به فناوری پیشرفته متناسب و حمایت از مدرن سازی اقتصاد ایران و ادغام آن در نظام اقتصادی بین‌المللی. »
وی با بیان اینکه در صورت نبود تضمین برای راستی آزمایی موثر فرصتی برای موفقیت دیپلماسی وجود نخواهد داشت، تاکید کرد: « به همین دلیل است که همچنان که منتظر توافق جدید جامعی هستیم، ایران باید صادقانه توضیح دهد که چرا آرشیو عظیمی از فایل‌های مربوط به فعالیت‌های تسلیحات هسته ای گذشته خود را نگه داشته است.»
تلاش اروپا و ایران دربحث ایستکس سرنوشت نامعلوم اف ای اتی اف در مجمع تشخیص و پافشاری آمریکا بر انجام یک توافق مشترک همه مواردی است که فرجام آن طی هفته‌های آتی مشخص خواهد شد.