بازي كثيف امريكا با برنامه موشكي ايران مردود است.
يك رابطه پر اما و اگر كه همواره در مسيري رو به صعود بوده اما در مقاطعي هم اين سير صعودي گرفتار سكون يا توقف‌هاي مقطعي شده است. تهران و مسكو هر روز درحوزه‌هاي جديدي از رابطه، توسعه و ثبات را تجربه مي‌كنند. همكاري‌هاي سياسي، امنيتي، اقتصادي و نظامي نگاه‌ها را به سمت رابطه تهران و مسكو جلب كرده است. در اين ميان فاصله رفت و آمدهاي ديپلماتيك ميان تهران و مسكو هم كاهش يافته است و به طور متوسط مي‌توان گفت كه بعضا در طول يك ماه حداقل يك يا چند مقام روسي و ايراني با هم ديدارهاي مستقيمي را كليد مي‌زنند. در تازه‌ترين دور اين رايزني‌ها، سرگئي ريابكوف، معاون وزير امور خارجه روسيه براي سفري يك روزه به تهران آمد. گفته شده است كه چند و چون اجراي برجام در سايه بدعهدي‌هاي امريكا و البته تهديدهاي لفظي توافق توسط مقام‌هاي متفاوت اين كشور در راس رايزني‌ها قرار داشته است. در حاشيه ديدارهاي معاون وزير امور خارجه روسيه با مقام‌هاي ايراني، گفت‌وگوي تفصيلي با وي داشتيم كه بخشي از آن به شرح زير است:
محورهاي ديدار روز سه‌شنبه شما با مقام‌هاي ايراني چه مسائلي را شامل مي‌شد؟ آيا در اين دور تنها مذاكراتي با آقاي سيدعباس عراقچي، معاون حقوقي و امور بين‌الملل وزارت امورخارجه داشتيد؟
من گفت‌وگوها و رايزني‌هاي خود با آقايان (سيدعباس) عراقچي و (مجيد) تخت‌روانچي، معاونان وزراي امور خارجه ايران را به پايان بردم. بيشترين تمركز ما بر توافق هسته‌اي، اجراي برجام و آينده اين توافق بود. همان‌طور كه مي‌بينيم مسير پيش رو بدون دست‌انداز نيست و به نوعي مي‌توان گفت كه مزاحمت‌هايي در مسير هم پيش‌بيني مي‌شود و ما هم در اين سفر در مورد مواردي از اين دست كه بايد به آن توجه كنيم با هم رايزني كرديم. علاوه بر اين ما رايزني‌هايي هم در مورد كارهاي مشترك ميان ايران و روسيه در سازمان ملل و در حوزه مسائل امنيتي داشتيم. البته ما در مورد مسائل دوجانبه بحثي نداشتيم چرا كه من در سيستم ديپلماسي وزارت خارجه مسووليت روابط دوجانبه را برعهده ندارم اما مسائل اين حوزه را هم دنبال مي‌كنم و بسيار خوشحال هستم كه روابط بدون فراز و نشيب در حال پيشروي است و به گونه‌اي هم مي‌توان گفت كه روابط دو جانبه هم در حوزه اقتصادي و هم سياسي به قله جديدي رسيده است. اما اصلي‌ترين سوژه بحث‌ها و رايزني‌هاي ما به توافق هسته‌اي و برنامه جامع اقدام مشترك مربوط بود.
آيا روسيه در شش ماه گذشته از حضور ترامپ در قدرت بر دولت وي براي پايبندماندن به برجام فشاري وارد كرده يا پيام مستقيمي در اين باره به واشنگتن داده است؟ به عنوان مثال ما از خانم فدريكا موگريني به كرات جملات بسيار مثبتي در مورد تضمين اجراي برجام مي‌شنويم كه به نوعي پيام واضح به دولت جديد امريكا است.
مي‌توانيد مطمئن باشيد كه ما تا همين حالا به دفعات و در سطوح مختلف ازجمله در سطوح بسيار عالي سياسي اين پيام را به مقام‌هاي امريكايي داده‌ايم. ما گفته‌ايم كه هيچ جايگزيني براي برجام وجود ندارد. گفته‌ايم كه اين تنها راهكار بلندمدت و با ثبات براي مشكلاتي است كه پيرامون برنامه هسته‌اي ايران براي دوره‌اي وجود داشته است و به صراحت بگويم كه اين مشكلات فضا را مسموم كرده و در آن فضا رسيدن به بسياري از مسائل و اهداف هم با چالش‌هايي روبه‌رو شده بود. اكنون، برنامه جامع اقدام مشترك وجود دارد و اين برنامه تفاوت‌هايي در فضا ايجاد كرده است كه يكي از آنها كاستن از برخي فشارها، برداشته شدن برخي از تحريم‌ها و البته نه همه آنها است كه اين هم يكي از مشكلات است. ما شاهد تلاش‌هاي مداوم از سوي برخي چهره‌ها و لابي‌ها در امريكا براي زيرسوال بردن برجام يا آسيب زدن به آن هستيم. ما به امريكا در خصوص اين اقدامات در قوي‌ترين و شديدترين حالات ممكن هشدار داده‌ايم. ما فكر مي‌كنيم كه هرگونه كنار زدن برجام يا تلاش براي اعمال تغييرات يا اصلاحات در آن مي‌تواند به ضرر منافع امريكا هم باشد. من هيچ چگونگي و چرايي براي تعديل يا اصلاح برجام نمي‌بينم. موضع ما در اين خصوص بسيار محكم و قوي و غيرقابل تغيير است. همه ما به امريكا در خصوص اين رويكرد سطحي‌نگر (سبكسرانه) نسبت به مسائل مهم بين‌المللي هشدار داده‌ايم. با مسائل مهم و جدي در سطح بين‌المللي بايد جدي برخورد كرد. هيچ جايگاهي براي اينكه تلاش كنيد صورت مساله را خدشه‌دار كنيد و بعد نتيجه بگيريد كه كل مساله اشتباه يا غلط بوده است وجود ندارد. همه‌چيز به تحقيق و بررسي عميق نياز دارد و ما براساس تحقيق و بررسي‌هاي عميق، به اين نتيجه رسيده‌ايم كه هيچ جايگزيني براي برجام وجود ندارد. به امريكا در مورد بازي كردن با اين توافق هشدار مي‌دهيم.
در پاسخ به اين هشدارها و رايزني‌هاي مستقيم در سطوح عالي كه مي‌فرماييد آيا سيگنال مثبتي دريافت كرده‌ايد كه امريكا به اجراي برجام ادامه خواهد داد؟
آنچه ما مي‌دانيم اين است كه دولت امريكا در ميانه پروسه بررسي سياست‌هايش در قبال ايران از جمله بررسي داخلي برجام به اضافه ديگر ابعاد سياست خارجي و ديپلماسي‌شان در قبال تهران است. نمي‌دانيم كه اين پروسه بررسي چه زماني به پايان خواهد رسيد. ابتدا فكر مي‌كرديم كه بايد در اواسط تابستان به پايان برسد كه اين بازه زماني از چند روز پيش آغاز شده است. اما نه در چندروز گذشته نتيجه اين بازبيني اعلام شد و نه قرار است در چند روز آينده اين اتفاق رخ بدهد. لذا من فكر مي‌كنم كه تا پيش از پايان تابستان آنها نتيجه اين بازبيني را اعلام كنند. شايد هم در پايان تابستان نيز اعلام نشود و اعلام نتيجه به بعدتر موكول شود اما اين تداوم حس ابهام و نامشخص بودن وضعيت امريكا در قبال برجام به هيچ‌وجه كمك‌كننده نيست. ما فكر مي‌كنيم بسيار بهتر خواهد بود اگر امريكا تصميم به حفظ برجام بگيرد و اين تصميم خود را هم هرچه زودتر اعلام كند. البته كه ما يك بار ديگر در مورد سناريوي بسيار مخرب بررسي مجدد وضعيت توافق هسته‌اي با ايران به امريكا هشدار مي‌دهيم. ما از مدت زمان فعلي كه امريكا براي بازبيني سياست‌هاي خود در قبال ايران تعيين كرده براي مشخص كردن تمام نظرها و مواضع خودمان در قبال ايران با توسل به سطوح ديپلماتيك عالي و سطوح پايين‌تر مانند سطوح كارشناسي استفاده مي‌كنيم. هفته آينده نيز نشست ديگري از كميسيون مشترك برجام در وين براساس برنامه‌ريزي‌هاي انجام گرفته برگزار خواهد شد. ما از آن فرصت و سكو يك بار ديگر براي رساندن پيام خود به امريكايي‌ها استفاده خواهيم كرد. در نشست كميسيون طرف امريكايي نيز وجود دارد و در حاشيه نشست اصلي نيز، ديدارهاي دوجانبه با طرف امريكايي صورت خواهد گرفت كه در تمام آنها موضع خود را اعلام خواهيم كرد.
آيا در ديدار ميان ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه و دونالد ترامپ رييس‌جمهور امريكا در مورد نقش منطقه‌اي ايران يا توافق هسته‌اي صحبتي شد؟
(شما در جمع خبرنگاران در مورد اينكه در جريان جزييات اين ديدار نيستيد صحبت كرديد اما در داخل ايران در مورد جزييات نخستين ديدار ميان روساي جمهور ايران و امريكا سوالات بسياري وجود دارد)
اجازه بدهيد ابتدا اين را بگويم كه اين ديدار يكي از حساس‌ترين و پرسوژه‌ترين ديدارها بود. من در اين نشست حضور نداشتم و تنها مقام‌هاي حاضر در اين نشست از هر دو سو (جز روساي جمهور) سرگئي لاوروف، وزير امور خارجه روسيه و ركس تيلرسون، وزير امور خارجه ايالات متحده بودند. اما نشست فوق بسيار مهم و حساس بود كه چندساعت هم طول كشيد. بحث‌ها در اين نشست پيرامون سه سرشاخه اصلي بود. يكي از آنها رابطه دوجانبه ميان ايالات متحده و روسيه بود كه در شرايط بسيار بدي قرار دارد. دولت باراك اوباما، رييس‌جمهور پيشين ايالات متحده عمدا شرايطي را ايجاد كرد كه دولت بعدي با توجه به آن شرايط به سختي بتواند در مسير درست با روسيه قرار بگيرد. علاوه بر اين شاهد گمانه‌زني‌ها و بيان داستان‌هاي بسيار زشت در رسانه‌هاي امريكا عليه سفير روسيه و كشور روسيه هستيم كه ما را به دخالت در امور داخلي امريكا متهم مي‌كنند. مساله‌اي كه هيچگاه اتفاق نيفتاده است. من روي اين مساله تاكيد دارم و هرچندبار هم كه بخواهيد اين مساله را تكرار مي‌كنم كه روسيه هيچگاه در امور داخلي امريكا دخالت نكرده است. اين مساله و اين ادعاها در ديدار ميان روساي جمهور در هامبورگ مورد بحث و بررسي قرار گرفت. از سوي ديگر دو طرف توافق كردند كه بيشتر در مورد مساله امنيت اطلاعات و همچنين امنيت سايبري با هم گفت‌وگو و رايزني كنند. همچنين مقرر شد كه دو كشور در مورد احتمال توسعه يك چارچوب براي همكاري‌هاي روسي – امريكايي در فضاي سياسي بيشتر با هم رايزني كنند. چارچوب همكاري كه در آن احترام مشترك و تعهد مشترك به عدم دخالت در امور داخلي يكديگر مي‌تواند به عنوان مبنايي براي تنظيم سند در نظر گرفته شود. مساله دوم مورد بحث در ديدار روساي جمهور روسيه و امريكا، سوريه و مباحث پيرامون اين پرونده بود. تا اين لحظه، پروسه سياسي و همچنين تعيين مناطق كاهش تنش و اعلام يكي از اين مناطق در عمل و در تطبيق با توافق صورت گرفته در جلسه روساي جمهور انجام شده است. همچنين مساله ايران به عنوان يك نيروي منطقه‌اي مثبت، يك بازيگر مهم كه تلاش مي‌كند بر ثبات و عقلانيت در اين منطقه به منظور كمك به مردم سوريه بيفزايد نيز در اين نشست مطرح شد و رييس‌جمهور پوتين نيز بر اين نكته تاكيد پررنگ داشتند. البته رد نمي‌كنم كه رييس‌جمهور ترامپ اين اظهارات رييس‌جمهور پوتين در مورد نقش ايران را به نرمي مورد شك و شبهه قرار دادند. اما اين دقيقا همان چيزي است كه انتظار آن را داشتيم و فكر مي‌كنم در همين يك مورد بوده است كه ايران به اين شكل خاص توسط رييس‌جمهور در اين نشست مطرح شده است. مساله سوم هم اوكراين است. در اين پرونده ما با شرايط سختي روبه‌رو هستيم كه رييس‌جمهور اوكراين پروشنكو، از توافق موسوم به مينسك – كه ما فكر مي‌كنيم تنها مبناي واقعي و ضروري براي رسيدن به يك راهكار در دسترس است- فاصله گرفته است. بنابراين رييس‌جمهور پوتين منطق و رويكرد ما در اين پرونده را توضيح دادند و مشخص كردند كه از نظر روسيه چگونه مسائل قابل پيشروي به جلو هستند. رييس‌جمهور ترامپ نيز در اين ديدار اعلام كردند كه امريكا سفير خود در اوكراين را مشخص كرده است و سفير كرت ولكر (Kurt Volker)، نماينده سابق امريكا در ناتو اين مسووليت را برعهده گرفته است. وي جانشين ويكتوريا نولاند، معاون سابق وزير امور خارجه در امور اوراسيا و اروپا مي‌شود. وي در گفت‌وگوها با روسيه و اوكراين به عنوان فرد منصوب از جانب امريكا حضور داشت. ما به دنبال ادامه گفت‌وگوها با امريكا هستيم. بنابراين آنچه در بالا گفتم كم و بيش خلاصه اتفاق‌هايي بود كه در نشست (روساي جمهور روسيه و امريكا) رخ داد و به توافق‌هايي در مورد كار با يكديگر و تعيين مناطق كاهش تنش (در جنوب و جنوب غربي سوريه) منتهي شد. البته بخش‌هايي هم وجود داشت كه دو طرف در آن به توافق نرسيدند كه مي‌تواند سوژه گفت‌وگوهاي بيشتر باشد. اما مساله برجام در اين ديدار مورد اشاره قرار نگرفت.
مساله موشكي ايران در حالي كه نه به برجام گره خورده است و نه نقض قطعنامه ٢٢٣١ است، به بهانه جديد امريكا در شوراي امنيت براي تشديدفشارها بر ايران تبديل شده است. ما شاهد مخالفت صريح مسكو با اين تلاش‌هاي امريكا در شوراي امنيت بوده‌ايم. موضع رسمي و ثابت مسكو در اين خصوص چيست؟
ما در اين بحث شاهد يك سوءبرداشت (سوءتعبير) بسيار واضح سياسي از جانب امريكا از توافق به دست آمده (با ايران) هستيم. هيچ چيز در ٢٢٣١ به امريكا اجازه نمي‌دهد كه اين بازي كثيف را با برنامه آزمايش موشكي ايران و در كليت با برنامه موشكي ايران انجام دهد. در قطعنامه ٢٢٣١ از ايران دعوت مي‌شود يا خواسته مي‌شود كه از آزمايش كردن موشك‌هايي كه براي حمل كلاهك هسته‌اي به شكل مشخص طراحي شده‌اند، خودداري كند. دعوت كردن يا درخواست كردن با ممنوع كردن يكي نيست. اين مساله يك امر بديهي براي هر انسان منطقي است. مساله دوم اين است كه ايران هيچ كاري براي توسعه تسليحات و تجهيزات هسته‌اي انجام نمي‌دهد. ما در اين خصوص بسيار مطمئن هستيم و فكر مي‌كنم كه برجام يك موفقيت بزرگ در تامين اعتماد كامل به ماهيت صلح آميز برنامه هسته‌اي ايران است و اين مساله يكي از پايه‌هاي برجام است. اين بسيار مضحك است كه امريكا عمدا متن ٢٢٣١ را به نفع خود تحريف كند. ما هرگونه تلاش براي تحريم‌هاي بيشتر ايران با استفاده از اين بهانه را رد مي‌كنيم و هيچ‌گونه جايي براي اعمال تحريم‌هاي سازمان ملل بر ايران در اين خصوص وجود ندارد. در مورد تحريم‌هاي يكجانبه امريكا عليه ايران به اين بهانه نيز من فكر مي‌كنم كه اين مساله در تضاد با روح و جسم برجام خواهد بود و ما خواهان تعهد و پايبندي امريكا به برجام هستيم و اين رفتار امريكا هم نه تنها دليل بلكه يكي از دلايل ما براي اشاره به اين موضوع است كه امريكا بايد به تعهدات خود در برجام عمل كند. نحوه پرداختن به مسائل موشكي ايران و بحث‌ها در اين خصوص در تضاد با اصل اجراي همراه با حسن‌نيت برجام و عمل كردن صحيح امريكا به توافق هسته‌اي است.
سارا معصومي
اعتماد