Recently updated on می 27th, 2025 at 09:24 ب.ظ
در بحبوحه گزارش‌هایی مبنی بر نزدیکی روابط ایران و آمریکا به سمت یک «توافق موقت»، تهران خطوط قرمز خود را در مورد ماهیت گفتگوی خود با دولت دونالد ترامپ تکرار کرد. عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، اظهار داشت که تهران از برنامه غنی‌سازی اورانیوم خود دست نخواهد کشید و برای مذاکره عجله نخواهد کرد. محمدرضا عارف، معاون رئیس جمهور، تأکید کرد که «برابری شرط موفقیت مذاکرات است» و هشدار داد که کشورش «هرگونه تلاش برای تحمیل دیکته را رد می‌کند.»
پنجمین دور مذاکرات بین ایران و ایالات متحده روز جمعه در رم برگزار شد و منابع رسمی از پیشرفت محدود، علیرغم ادامه اختلافات اساسی، خبر دادند. عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، این دور را «حرفه‌ای‌ترین» توصیف کرد و به پیشنهادهای عمانی که می‌تواند بن‌بست مذاکرات را بشکند، اشاره کرد.
ایران می‌گوید که مایل به پذیرش برخی محدودیت‌ها در مورد غنی‌سازی اورانیوم است، اما به تضمین‌های قطعی نیاز دارد که واشنگتن از هیچ توافق هسته‌ای آینده‌ای عقب‌نشینی نخواهد کرد.
عراقچی در جلسه غیرعلنی مجلس گفت: «از دیدگاه ما، مسئله غنی‌سازی حل شده است و سرنوشت مذاکرات زمانی مشخص خواهد شد که حقوق مردم ایران تأمین شود.»
عراقچی اعضای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی را در جریان پیشرفت دور پنجم مذاکرات قرار داد. پس از این جلسه، او به وب‌سایت مجلس، خانه ملت، گفت که نمایندگان «بر لزوم احقاق حقوق مردم ایران تأکید کردند که موضع درستی است. آنها همچنین به لزوم حل مشکلات کشور اشاره کردند و خواستار یک سیاست خارجی فعال و مؤثر شدند که این نیز یک خواسته بجا است.»
عراقچی اظهار داشت: «مذاکرات نبرد اراده‌ها است و ما قدرت خود را از اکثریت مردم ایران، به ویژه نمایندگان، می‌گیریم. سرنوشت این مذاکرات تنها زمانی مشخص خواهد شد که حقوق مردم ایران تأمین شود.»
عراقچی «حدس و گمان» در مورد مدت زمان مذاکرات را رد کرد. او گفت: «ما عجله نمی‌کنیم، اما کارها را به تأخیر هم نمی‌اندازیم.» «به طور خلاصه، هر ساعتی که تحریم‌ها زودتر لغو شوند، ما در بهره‌برداری از آن تردید نخواهیم کرد و برای دستیابی به آن تلاش خواهیم کرد، اما نه به قیمت به خطر انداختن حقوق مردم ایران، که در درجه اول موضوع غنی‌سازی است. بنابراین، ما با صبر و آرامش و بدون چشم‌پوشی از حقوق خود مذاکره می‌کنیم.»
عراقچی به خبرنگاران گفت که موضوع غنی‌سازی اورانیوم، از دیدگاه ایران، «حل و فصل شده و مشخص است» و خاطرنشان کرد که تاریخ دور بعدی مذاکرات هنوز تعیین نشده است.
ابراهیم رضایی، سخنگوی شورای امنیت ملی، گزارش داد که عراقچی «گزارشی از مذاکرات غیرمستقیم بین ایران و ایالات متحده ارائه کرد» و افزود که کشورش «تحت فشار مذاکره نکرده است و رویکرد هوشمندانه رژیم، مذاکرات غیرمستقیم است.»
به گفته رضایی، عراقچی با اشاره به پیشنهادهای مطرح شده در مذاکرات گفت: «ما از ایجاد یک اتحاد هسته‌ای منطقه‌ای استقبال می‌کنیم، اما غنی‌سازی در داخل کشور باید ادامه یابد.»
عراقچی گفت: «ایران هرگز میز مذاکره را ترک نکرده و به دیپلماسی خود ادامه می‌دهد.» وی در پاسخ به سوالی در مورد تهدیدها برای فعال کردن مکانیسم «اسنپ بک» برای از سرگیری خودکار تحریم‌های سازمان ملل، گفت: «در صورت فعال شدن این مکانیسم، پاسخ ما سخت خواهد بود.»
رضایی خاطرنشان کرد که برخی از اعضای کمیته «تأیید کردند که مذاکرات با آمریکا بی‌فایده است و از تحریم‌های اعمال شده توسط آمریکایی‌ها علیه کشورمان همزمان با مذاکرات به شدت انتقاد کردند.»
توافق موقت؟
وب‌سایت اسرائیل هیوم امروز به نقل از یک مقام ارشد آمریکایی گزارش داد که ایالات متحده هنوز از درخواست نهایی خود مبنی بر توقف کامل تمام فعالیت‌های غنی‌سازی اورانیوم در خاک خود توسط ایران صرف نظر نکرده است.
این مقام آمریکایی گفت که موضع قاطع ایالات متحده، مبنی بر درخواست از ایران برای پایان دادن به هرگونه فعالیت غنی‌سازی اورانیوم در داخل خاک خود، برجسته‌ترین نقطه اختلاف است و خاطرنشان کرد که مسائل دیگری نیز در دست بررسی است.
وی اظهار داشت که احتمال دستیابی به یک توافق اولیه در طول مذاکرات مطرح شده است که در آن ایران گام‌هایی را برای ابراز تمایل خود برای کنار گذاشتن کامل و دائمی سلاح‌های هسته‌ای برمی‌دارد.
به گفته این منبع، دولت ایالات متحده در حال بررسی تعلیق برخی از تحریم‌های فعلی اعمال شده بر تهران به عنوان بخشی از اقدامات اعتمادسازی است.
هفته گذشته، تهران گزارش روزنامه بریتانیایی گاردین در مورد فشار منطقه‌ای و پیشنهاد “غنی‌سازی صفر” به مدت سه سال را تکذیب کرد. مجید تخت روانچی، معاون وزیر امور خارجه ایران، گفت: “چنین پیشنهادی مطرح نشده است و ما هرگز از حق غنی‌سازی خود دست نخواهیم کشید.”
مارکو روبیو، وزیر امور خارجه ایالات متحده، سه‌شنبه گذشته گفت که واشنگتن در تلاش است تا به توافقی برسد که به ایران اجازه دهد بدون غنی‌سازی اورانیوم، برنامه هسته‌ای غیرنظامی خود را دنبال کند، در حالی که اذعان کرد که دستیابی به چنین توافقی “آسان نخواهد بود”.
هفته گذشته، علی خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب، که حرف آخر را در امور کشور می‌زند، درخواست‌های واشنگتن مبنی بر توقف غنی‌سازی اورانیوم توسط تهران را رد کرد و آنها را «اغراق‌آمیز و ظالمانه» خواند و خاطرنشان کرد که در مورد نتیجه‌بخش بودن مذاکرات تردید دارد.
علی شمخانی، مشاور رهبر معظم انقلاب و نماینده ویژه او در برنامه هسته‌ای، درباره کاهش «فشار» آمریکا صحبت کرد. او اظهارات خامنه‌ای «مخاطب آمریکا» را «روشن و استراتژیک» توصیف کرد.
شمخانی روز یکشنبه در پستی در پلتفرم X گفت که «پس از تأیید رهبر معظم انقلاب مبنی بر سیاست‌های مستقل ایران در مورد برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز، صدای تهدیدهای واشنگتن کاملاً فروکش کرده است.» وی افزود: «قاطعیت و قدرت معقول، زبان فشار را بی‌اثر کرده است.»
ساعاتی قبل از دور جمعه، عراقچی از طریق پلتفرم X به طرف آمریکایی هشدار داد و گفت: «صفر سلاح هسته‌ای = توافق. صفر غنی‌سازی (اورانیوم) = عدم توافق. وقت تصمیم‌گیری است.»
از جمله موانع باقی مانده، امتناع تهران از انتقال تمام ذخایر اورانیوم غنی‌شده با غلظت بالا به کشور دیگر یا ورود به بحث در مورد برنامه موشک‌های بالستیک خود است.
در همین حال، اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، اخبار منتشر شده در مورد تاریخ و مکان دور بعدی مذاکرات را «گمانه‌زنی رسانه‌ای صرف» توصیف کرد و افزود که تاریخ دور ششم هنوز قطعی نشده است.
برخی رسانه‌ها گزارش داده‌اند که زمان و مکان دور ششم مذاکرات بین ایران و ایالات متحده تعیین شده است.
امروز رسانه‌های دولتی به نقل از محمدرضا عارف، معاون رئیس جمهور ایران، اعلام کردند که تهران «اساساً به دنبال کردن رویکرد گفتگو و مذاکره اعتقاد دارد و هرگز از گفتگو و تبادل نظر، به ویژه با طرف‌های خارجی، نترسیده است.» با این حال، او خاطرنشان کرد که «گفتگو بر اساس یک مکانیسم روشن است که مهمترین ارکان آن تعامل متوازن و شروع از موضع برابری بین دو طرف مذاکره‌کننده است.»
او گفت: «مذاکرات تنها زمانی موفق می‌شوند که هر دو طرف با احترام متقابل و رویکردی مبتنی بر برابری وارد گفتگو شوند، نه اینکه یک طرف از موضع برتر عمل کند و به دنبال تحمیل خواسته‌های خود بدون توجه به حقوق طرف دیگر باشد.»
«امید واهی»
موضوع مذاکرات، بخش عمده‌ای از جلسه افتتاحیه جلسه هفتگی مجلس امروز را به خود اختصاص داد. منوچهر متکی، عضو کمیسیون اقتصاد و وزیر امور خارجه سابق، گفت: «غنی‌سازی اورانیوم و توانایی‌های دفاعی غیرقابل مذاکره هستند و دو ستون استراتژیک برای ایران محسوب می‌شوند.» وی افزود: «هرگونه نقض این خطوط قرمز، تخطی غیرقابل قبول از اصول ملی است و تنها منجر به اتلاف وقت آنها و افزایش فشار بر ما می‌شود که فایده‌ای ندارد.»
از سوی دیگر، حمید رسایی، نماینده مجلس و عضو جناح پایداری، به دولت در مورد «امید واهی به مذاکرات» هشدار داد و نسبت به کسانی که احتمال توسل ایالات متحده به اقدام نظامی در صورت شکست توافق را کم‌اهمیت جلوه می‌دهند، ابراز تردید کرد.
او در پلتفرم X نوشت: «گفته می‌شود، ‘اگر قرار بود از طریق اقدام نظامی به نتیجه برسند، به مذاکره متوسل نمی‌شدند.’ اما عکس این موضوع نیز صادق است! وقتی آنها امید به دستیابی به اهداف خود از طریق مذاکره دارند، چرا باید هزینه‌های حمله نظامی را متحمل شوند؟!»
کامران غضنفری، نماینده مجلس، یکی دیگر از اعضای این جناح، در بیانیه‌های مطبوعاتی گفت که هدف ایالات متحده از پشت مذاکرات، وادار کردن جمهوری اسلامی به تسلیم است. او گفت: «از همان هفته اول که شروع گفتگو بین طرف‌های ایرانی و آمریکایی اعلام شد، تأکید کرده‌ام که این مذاکرات هیچ نتیجه‌ای نخواهد داشت و هیچ دستاوردی نخواهد داشت.»
غضنفری افزود: «اگر توافقی با ایران امضا شود، ترامپ قصد دارد آن را به عنوان یک دستاورد دیپلماتیک در سطح منطقه‌ای و جهانی ارائه دهد و اعلام کند که در میز مذاکره موفق به تسلیم ایران شده‌اند. دلیل دوم مربوط به طرف ایرانی است، زیرا برخی افراد در داخل کشورمان همچنان بر مذاکره با آمریکا اصرار دارند، زیرا متأسفانه برخی از مسئولان به هشدارها و رهنمودهای رهبری (علی خامنه‌ای) توجه نمی‌کنند. با وجود تأکید مکرر ایشان مبنی بر اینکه مذاکره با آمریکا نه منطقی، نه عاقلانه و نه شرافتمندانه است، آنها بدون توجه به مواضع رهبری به مسیر خود ادامه می‌دهند.»
طرح ب
ابراهیم رضایی، نماینده مجلس و سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس ایران، در مصاحبه‌ای با سی‌ان‌ان گفت که «هیچ امیدی به موفقیت در مذاکره با آمریکا وجود ندارد» و خاطرنشان کرد که جمهوری اسلامی در حال تهیه «طرح ب» در صورت شکست مذاکرات است.
رضایی از «ناامیدی» در محافل تصمیم‌گیری ایران در مورد روند مذاکرات هسته‌ای سخن گفت و بدون ارائه جزئیات بیشتر توضیح داد: «از آنجا که طرف آمریکایی همچنان بر توقف غنی‌سازی اورانیوم اصرار دارد و ایران هرگز موافقت نخواهد کرد، بنابراین ما در حال بررسی یک طرح جایگزین هستیم.»
رضایی احتمال دستیابی به توافق را رد نکرد و به «شرط» اعلام شده توسط چندین مقام ایرانی اشاره کرد: «اگر هدف آمریکا صرفاً جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای باشد، ممکن است توافق امکان‌پذیر باشد. اما اگر هدف آنها توقف کامل غنی‌سازی باشد، مطمئناً هیچ توافقی حاصل نخواهد شد.»
پیش از این، رویترز به نقل از سه منبع ایرانی گفته بود که رهبری جمهوری اسلامی در صورت شکست تلاش‌ها برای حل اختلاف، هیچ طرح جایگزین مشخصی ندارد.
کیهان، روزنامه نزدیک به دفتر رهبر ایران، در شماره یکشنبه خود نوشت: «ادامه مذاکرات جاری با ایالات متحده تا زمانی که مبانی تغییر نکند، هیچ نتیجه‌ای به نفع واشنگتن نخواهد داشت.»
حسین شریعتمداری، نماینده رهبر ایران، در سرمقاله‌ای نوشت: «مواضع متناقض و دوگانگی که آمریکا در مورد مذاکرات جاری نشان می‌دهد، نشان دهنده آگاهی عمیق آن کشور از این است که این روند به دستاوردهای واقعی برای آن منجر نخواهد شد. معادله‌ای که به عنوان تعادل بین دو طرف ارائه می‌شود، از انسداد کامل در هر دو مسیر رنج می‌برد.»
وی افزود: «ایران از حق مشروع خود برای غنی‌سازی اورانیوم بدون محدودیت، حقی که در پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای گنجانده شده است، دست نخواهد کشید. در همین حال، ایالات متحده هیچ تمایلی به عقب‌نشینی از رژیم تحریم‌ها که از آن به عنوان ابزار اصلی فشار استفاده می‌کند، نشان نمی‌دهد. با توجه به این موضوع، یک سوال اساسی مطرح می‌شود: انگیزه واقعی دو طرف برای ورود به این مذاکرات چیست و هر یک از آنها به دنبال دستیابی به چه هدفی هستند؟»
شریعتمداری هشدار داد که ادامه مذاکرات با ایالات متحده می‌تواند منجر به «هرج و مرج و درگیری» در داخل کشور شود.
الشرق الاوسط
یکشنبه ۴ خرداد ۱۴۰۴