آدریان زندبرگ، رهبر حزب چپ‌گرای رازم (با هم) لهستان، آماده سخنرانی برای جمعیت زیادی در تجمع خود در یکی از میادین مرکزی کراکوف در روز چهارشنبه این هفته می‌شد، او فقط برای رقابت در انتخابات ریاست جمهوری روز یکشنبه آماده نمی‌شد.
زندبرگ با شور و شوق انقلابی در مقابل جمعیت تشویق‌کننده، آرمان‌های خود را مطرح کرد: خدمات عمومی باکیفیت، مسکن مقرون‌به‌صرفه برای همه، سرمایه‌گذاری در آموزش و علم و پایان دادن به دوگانگی سمی راست‌گرایان در سیاست لهستان.
زندبرگ یکی از دو نامزد ریاست جمهوری چپ‌گرایان لهستان است – دیگری مگدالنا بیجات از حزب لویکا (چپ) است. بین این دو، آنها نماینده یک نیروی سیاسی هستند که مدت‌هاست در حاشیه سیاست باقی مانده است. رقابت روز یکشنبه همچنین مبارزه‌ای برای رهبری این جنبش است که در بین شهرنشینان و عموماً جوانان محبوب است.
نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که نبرد نهایی ریاست جمهوری – دور اول رأی‌گیری روز یکشنبه برگزار می‌شود – بین دو نامزد محبوب، رافائل ترزاکوفسکی و کارول ناوروکی، نمایندگان احزاب راست‌گرای «پلتفرم مدنی» و «قانون و عدالت» (PiS) که در 20 سال گذشته بر صحنه سیاسی کشور تسلط داشته‌اند، خواهد بود.
با این وجود، زندبرگ با اعتماد به نفس و شور و شوق فراوان خطاب به هوادارانش گفت: «من معتقدم که می‌توانیم لهستان متفاوت و بهتری بسازیم. من معتقدم که می‌توانیم از عهده تبدیل لهستان به کشوری با خدمات عمومی مناسب برآییم. اینکه بتوانیم از عهده این برآییم که مردم بیستمین اقتصاد جهان دیگر در صف مراجعه به پزشک جان خود را از دست ندهند. اینکه بتوانیم از عهده این برآییم که افراد جوان و سخت‌کوش بتوانند سقفی بالای سر خود را با قیمتی عادی اجاره کنند تا بتوانند خانواده تشکیل دهند.»
او با «خلاف قانون اساسی» و «متنفر از نابرابری‌ها» خواندن سیستم فعلی، خواستار تغییر شد. او گفت که این سیستم «تهدیدی برای آینده لهستان است».
او مانند دیگر سیاستمداران چپ‌گرا، منتقد سرسخت دیدگاه‌های نئولیبرال دو نامزد اصلی، عدم تعهد آنها به تأمین مسکن مقرون‌به‌صرفه برای مردم (که یک حق قانونی است)، تلاش برای خصوصی‌سازی سیستم مراقبت‌های بهداشتی و استقبال ظاهری آنها از افزایش احساسات ضد مهاجرتی در داخل کشور بوده است.
تأثیر «واقعی» بر سیاست لهستان
روز قبل، در میدان دیگری در مرکز کراکوف، بیجات، رقیب اصلی زندبرگ برای جلب قلب و ذهن چپ‌گرایان لهستان و معاون مارشال سنا، در مقابل جمعیت هواداران خود ایستاد. برخلاف رازِمِ زندبرگ، حزب او، لویکا، به همراه حزب راست میانه «پلتفرم مدنی»، بخشی از ائتلاف مدنی حاکم است.
تصمیم لویکا برای ورود به دولت ائتلافی در اواخر سال 2023، انتقاداتی را در میان برخی از چپ‌گرایان برانگیخت و به موضوع اصلی اختلاف بین دو نامزد چپ‌گرای ریاست جمهوری تبدیل شده است.
بیجات در سخنرانی خود در تجمع روز سه‌شنبه، از تصمیم خود برای پیوستن به ائتلاف به عنوان تصمیمی درست دفاع کرد. به گفته او، این تصمیم به حزبش اجازه داده است تا تأثیر واقعی بر سیاست در لهستان داشته باشد.
او دستاوردهای خود را اینگونه برشمرد: «به لطف حضور لویکا در دولت بود که ما توانستیم یک مکمل حقوق بازنشستگی برای بیوه‌ها معرفی کنیم. ما موفق شدیم یک برنامه آزمایشی را معرفی کنیم که ساعات کاری را کوتاه می‌کرد. ما توانستیم کمک هزینه مراسم تشییع جنازه را افزایش دهیم.»
بیجات گفت:«ما تعریف تجاوز را تغییر داده‌ایم، به طوری که زنان دیگر مجبور نیستند به قضات توضیح دهند که تقصیر آنها نبوده که کسی به آنها آسیب رسانده است. به لطف ما، والدین نوزادان نارس به ازای هر هفته‌ای که در بیمارستان با یک کودک خردسال گذرانده‌اند، روزهای مرخصی بیشتری دریافت کرده‌اند.»
یک تجدید حیات شکننده؟
دو دوره ریاست جمهوری الکساندر کواشنیفسک چپ‌گرا، فردی مستقل اما همچنین یکی از بنیانگذاران اتحاد چپ دموکراتیک، بسیار موفق بود. در دوران ریاست جمهوری او که در سال ۲۰۰۵ پایان یافت، لهستان به ناتو و اتحادیه اروپا پیوست و قانون اساسی جدیدی را معرفی کرد. با این حال، از زمان عزیمت او، چپ‌ها در بحران بوده‌اند.
در حالی که آرمان‌های نامزدهای چپ‌گرا تفاوت چندانی با آرمان‌های نامزدهای چپ‌گرا در سایر کشورهای اروپایی ندارد، این روزها جذابیت آنها در لهستان محدود شده است، زیرا مردم از مهاجرت ناامید شده‌اند و خشم نسبت به یک میلیون پناهنده اوکراینی که از جنگ با روسیه پناه گرفته‌اند، افزایش یافته است.
طبق آخرین نظرسنجی کلی پولیتیکو، انتظار می‌رود هر دو نامزد چپ‌گرا ۵ درصد آرا را به دست آورند.
در جدیدترین انتخابات اروپایی در سال ۲۰۲۴، لویتسا تنها ۶.۳ درصد آرا را به دست آورد که پایین‌ترین امتیاز در تاریخ این حزب است. در جدیدترین انتخابات پارلمانی در سال ۲۰۲۳، این حزب تنها ۵.۳ درصد آرا را به دست آورد. اکنون سوال این است که آیا احزاب چپ‌گرا می‌توانند دوباره به صحنه بازگردند یا خیر.
برخی از ناظران نشانه‌هایی از تجدید حیات احتمالی می‌بینند – اما این تجدید حیات شکننده است.
بارتوش ریدلینسکی، دانشمند علوم سیاسی در دانشگاه کاردینال استفان ویشینسکی در ورشو، گفت: «هر نتیجه‌ای بالاتر از ۵ درصد برای هر یک از نامزدها [در رقابت ریاست جمهوری پیش رو] امتیاز خوبی خواهد بود. و کمتر از ۴ درصد – امتیاز بدی است.»
او زاندبرگ را به خاطر «راه‌اندازی مجدد پروژه حزب رازِم» با جلب نظر رأی‌دهندگان جوان‌تر، تحسین می‌کند. «مطالعات اخیر نشان می‌دهد که او با اسلاومیر منتزن [رهبر بسیار محبوب و محافظه‌کار و طرفدار بازار آزاد حزب کنفدراسیون] برای کسب رتبه اول در میان جوان‌ترین رأی‌دهندگان رقابت می‌کند.
«ماگدالنا بیجات، از طرف خود، نماینده زنان طبقه متوسط است که در شهرهای بزرگ زندگی می‌کنند. او تصویر آینه‌ای آنهاست.» ریدلینسکی گفت: «انتخابات نشان خواهد داد که کدام یک از آنها محبوب‌تر است.»
جذب محدود
در آخرین انتخابات ریاست جمهوری پنج سال پیش، رابرت بیدرون از لویتسا، که اکنون به عنوان عضو لهستانی پارلمان اروپا (MEP) فعالیت می‌کند، تنها 2.2 درصد آرا را به دست آورد. این بار انتظار می‌رود چپ‌ها عملکرد بهتری داشته باشند، اما جذابیت آنها همچنان محدود است.
به گفته کارشناسان، چپ‌ها بخش زیادی از پایگاه حمایت سنتی خود را به حزب محافظه‌کار ملی‌گرای قانون و عدالت (PiS) که با بسته‌های رفاهی سخاوتمندانه رأی‌دهندگان را جذب می‌کرد، از دست داده‌اند. طبق نظرسنجی کلی پولیتیکو، انتظار می‌رود در این انتخابات ریاست جمهوری، کارول ناروکی، که مورد حمایت حزب قانون و عدالت است، در دور اول 25 درصد آرا را به دست آورد.
این در حالی است که ناروکی تعهد حزب قانون و عدالت به رفاه اجتماعی را رها کرده و تفکر بازار آزاد را با تمرکز بر تقویت اتحاد با ایالات متحده و در عین حال فاصله گرفتن لهستان از اتحادیه اروپا پذیرفته است.
رقیب اصلی او، رافائل ترزاسکوفسکی از حزب راست میانه «پلاتفرم مدنی»، در نظرسنجی‌ها ۳۱ درصد است.
جاکوب مجمورک، مفسر رسانه چپ‌گرای کریتیکا پولیتیچنا، به الجزیره گفت: «چپ‌ها پیوسته در تلاشند تا رأی‌دهندگان طرفدار قانون و عدالت اجتماعی را دوباره به دست آورند، اما تاکنون شکست خورده‌اند.» «اول از همه، به این دلیل که این رأی‌دهندگان اغلب محاسبه‌گر هستند و احساس می‌کنند که قانون و عدالت ارائه‌دهنده رفاه بسیار معتبرتری نسبت به چپ‌های ضعیف است.
دوم، این رأی‌دهندگان عمدتاً طرفدار کلیسا هستند و در مورد مسائل اجتماعی بسیار محافظه‌کارتر از چپ‌ها هستند.»
به گفته تحلیلگران، نتیجه خوب برای چپ‌ها در انتخابات یکشنبه می‌تواند باعث شود که سیاست‌های چپ‌گرایانه دوباره به دستور کار بازگردد و در جهت معکوس کردن روند بلندمدت تسلط سیاستمداران راست افراطی و راست میانه بر دولت، گام‌هایی بردارد.
مجمورک توضیح داد: «اگر نتیجه مجموع آرای بیجات و زندبرگ حدود ۱۰ درصد باشد، در دور دوم انتخابات، ترزاکوفسکی یا حتی ناوروکی باید به نحوی سعی کنند این رأی‌دهندگان چپ‌گرا را به دست آورند.»
«این بهترین سناریو برای چپ‌ها خواهد بود. به خصوص اگر هر دو نامزد درصد مشابهی از آرا را به دست آورند. این نشان می‌دهد که هیچ‌کدام از آنها هژمون نیستند و نمی‌توانند بدون دیگری چپ را بسازند.»
یکشنبه ۲۸ اردیبهشت ۱۴۰۴