چشمانداز مبهم ریاست دونالد ترامپ بر کاخ سفید موضوعی نیست که بر کسی پوشیده باشد. اما دراینمیان تقریبا همه کارشناسان بر یک موضوع اتفاق نظر دارند و آن تهدیدات ریزودرشتی است که از سوی دولت آینده آمریکا متوجه برنامه جامع جهانی برای مقابله با تغییرات فزاینده اقلیمی است. موضع انکاری چهلوپنجمين رئیسجمهور ایالات متحده و اعضای احتمالی کابینه او در قبال بحران تغییرات اقلیمی، چنان آشکار و البته نگرانکننده است که از مدتها پیش فعالان محیطزیستی را به صرافت انداخته تا با سازماندهی جنبشهایی رنگارنگ از باراک اوباما، ساکن کنونی کاخ سفید، بخواهند با تنظیم و امضای قوانینی حفاظتی دست دولت آتی را از میراث زیستمحیطی آمریکای شمالی کوتاه کند.
جنبش «در زمین نگهش دارید» که تلاشی جمعی از سوی فعالان اقلیمی برای محدودكردن روند پرشتاب استخراج منابع نفتی و گازی دستنخورده در قطب شمال و اقیانوس اطلس است، یکی از فعالترین نمونهها از ایندست جنبشهاست که موفق شده یک ماه مانده به آغاز کار دولت ترامپ، بخشی از مطالبات خود را محقق كند.
شاهد این مدعا نیز بیانیه روز سهشنبه اوباما مبنی بر ممنوعیت دائمی حفاریهای جدید به منظور استخراج منابع نفتی و گازی در آبهای فدرال اقیانوس منجمد شمالی و اقیانوس اطلس است که به گفته رئیسجمهور آمریکا، یکی از بیهمتاترین و البته آسیبپذیرترین اکوسیستمهای فعال روی کره زمین است. این اقدام اوباما که دستکم از لحاظ قانونی متضمن حفاظت دائمی از نزدیک به چهار میلیون هکتار آبهای فدرال اقیانوسی است، نتیجه اجرائیشدن تبصرهای قانونی مصوب سال ١٩٥٣ است که به رئیسجمهور اجازه میدهد مانع از اجاره آبهای فدرال برای حفاریهای نفتی و گازی شود.
اوباما پیشتر نیز با صدور فرمانی، اجاره آبهای فدرال اقیانوسهای آرام، اطلس و منجمد شمالی را برای سالهای ٢٠١٧ تا ٢٠٢٢ ممنوع کرده بود، اما اقدام اخیر او میتواند بخش اعظم آبهای فدرال را تا مدتزمانی نامحدود از استخراج و تولید نفت مصون نگه دارد. کاخ سفید روز سهشنبه ضمن اعلام این خبر اطمینان داده ممنوعیت استخراج نفت و گاز در دریای چوکچی و دریای بوفورت در طرف آلاسکا و همچنین در کل آبهای قطب شمال در سوی کانادا اعمال خواهد شد. کاخ سفید افزوده است بهاینترتیب از اکوسیستم منحصربهفرد و متنوع این بخشها و همچنین منافع مردم بومی محافظت خواهد شد. دریای چوکچی بخشی از آبهای اقیانوس منجمد شمالی است که در بین دو قاره آسیا و آمریکای شمالی در میان شمال شرق سیبری و شمال غرب آلاسکا قرار دارد. دریای بوفورت در شمال غرب کانادا واقع است و به اقیانوس منجمد شمالی راه دارد. به گفته کاخ سفید، خطر نشت نفت در پروژههای حفاری که از لحاظ فنی در شرایط آبوهوایی دشوار مخاطرهآمیز است، باید به حداقل برسد. اوباما همچنین میخواهد بخشهای بزرگی از ساحل اقیانوس اطلس در شرق ایالات متحده، از نیوانگلند تا ویرجینیا را به روی پروژههای نفتی ببندد. مجوزهای موجود شامل این مسدودسازی نخواهند بود.
اگرچه احتمال میرود ترامپ بلافاصله پس از ورود به کاخ سفید، این فرمان ریاستجمهوری را لغو کند، اما تبصره قانونی مذکور فاقد هرگونه فرایند فسخ است و همین امر میتواند رؤسایجمهور آینده ایالات متحده، از جمله ترامپ را درگیر نزاعهای حقوقی دنبالهداری كند. نیل لارنس، دبیر شورای حفاظت از منابع طبیعی آلاسکا، ضمن ستایش از اقدام اوباما، ممنوعیت جدید را هدیهای به نسلهای آینده دانسته و تأکید کرده از آنجایی که هیچ شاهدی مبنیبر خواست کنگره برای ابطال این ممنوعیت وجود ندارد، دادگاههای فدرال نیز باید حتی در صورت اقدام ترامپ، به این خواست ملی احترام گذاشته و مانع از رفع ممنوعیتها شوند. کاخ سفید نیز ابراز خوشبینی کرده دستورات اوباما در برابر چالشهای قضائی پایدار مانده و بتواند در برابر گامهای احتمالی دولت ترامپ که در سیاست انرژی خود مقرراتزدایی شدید به سود صنعت نفت اعلام و رکس تیلرسون، رئیس هیاتمدیره و مدیر ارشد اجرائی ابرشرکت نفتی «اکسون موبیل» را به وزارت خارجه خود منصوب کرده، مقاومت کند.
این در حالی است که مؤسسه نفت آمریکا که یک سازمان لابی برای سوختهای فسیلی است، از تصمیم اوباما درباره ممنوعیت حفاری در قطب شمال و مناطق خاصی در اقیانوس اطلس انتقاد كرده و مدعی شده این تصمیم موجب تضعیف امنیت ملی، ازبینبردن مشاغل با دستمزد خوب و انرژی کمتر مقرونبهصرفه برای مصرفکنندگان خواهد شد. دراینمیان و در شرایطی که تقریبا همه سازمانهای دفاع از محیط زیست آمریکایی و بینالمللی از تصمیم اوباما استقبال کرده و آن را گامی بیسابقه در راستای تحکیم تعادل اقلیمی دانستهاند، برخی نیز هشدار دادهاند هنوز دامنه گستردهای از منابع آبی و زمینی در معرض تاراج و چپاول دولتها و شرکتهای چندملیتی هستند. از آن جمله میتوان به میبووی، دبیر اجرائی سازمان زیستمحیطی ٣٥٠، اشاره كرد که ضمن بهرسمیتشناختن اهمیت اقدام اخیر اوباما، ابراز امیدواری کرده روزی شاهد بسط چنین اقدامات حفاظتی به دیگر جوامع و اقلیتها، از جمله ساکنان خلیج مکزیک نیز باشیم؛ جوامعی که همگی فارغ از تبعیض از حق بهرهمندی از محیطزیستی امن و منافع حاصل از یک اقتصاد انرژی پاک برخوردارند.