نیما حیدری
سه‌شنبه ۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۴
اندیشهٔ نو: در خبرها بود که مسعود پزشکیان «لایحهٔ معاهدهٔ مشارکت جامع راهبردی بین جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه» را روز ۱۷ اردیبهشت برای «انجام تشریفات قانونی» به مجلس اسلامی فرستاد. طبق نامهٔ پزشکیان به رئیس مجلس اسلامی، متن این لایحه به پیشنهاد وزرات امور خارجه در جلسهٔ روز ۷ اردیبهشت هیئت وزیران به تصویب رسیده است.
متن کامل این لایحه را معاونت حقوقی ریاست‌جمهوری به دو زبان فارسی و انگلیسی منتشر کرده است.
در «مقدمهٔ توجیهی» این لایحه آمده است: «در راستای گسترش و تعمیق روابط جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه در زمینه‌هایی سیاسی، اقتصادی، تجاری، فرهنگی، امنیتی، نظامی، و دفاعی در سطوح منطقه‌یی و جهانی […] و تقویت مبانی و پایه‌های حقوقی روابط دوجانبه» این لایحه تدوین شده است.
این معاهده شامل یک مقدمه و ۴۷ ماده و چند تبصره است. در تبصرهٔ مادهٔ واحده در مقدمهٔ توجیهی آمده است که «لایحهٔ قانونی فسخ فصول پنجم و ششم عهدنامهٔ مودت بین ایران و روسیه مصوّب ۱۳۵۸/۸/۱۹ شورای انقلاب در اجرای این معاهده الزامی است.»
در مادهٔ ۱ این لایحه آمده است که چون «عهدنامهٔ منعقده بین ایران و جمهوری فدراتیو سوسیالیست شوروی روسیه مورخ ۷ اسفند ۱۲۹۹، قرارداد بازرگانی و بحرپیمایی میان ایران و اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی مورخ ۵ فروردین ۱۳۱۹، و معاهدهٔ اساس روابط متقابل و اصول همکاری بین جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه مورخ ۲۲ اسفند ۱۳۷۹ […] اساس حقوق مستحکمی برای روابط دوجانبه ایجاد کرده است» دو طرف با معاهدهٔ جدید موافقت کرده‌اند.
در مادهٔ ۲ لایحهٔ معاهدهٔ جدید گفته می‌شود که هر دو دولت سیاست‌های «نفی وضعیت تک‌قطبی و سلطه‌گری در امور جهانی و مقابله با مداخلهٔ طرف‌های ثالث در امور داخلی و خارجی» را اجرا خواهند کرد.
در بند ۳ مادهٔ ۳ آمده است: «در صورتی که هر یک از طرف‌های متعاهد در معرض تجاوز قرار گیرد، طرف متعاهد دیگر هیچ کمک نظامی یا کمک دیگر را به متجاوز- که به تداوم تجاوز کمک کند- ارائه نخواهند کرد.»
در بند ۴ همین ماده گفته شده است که «طرف‌های متعاهد اجازهٔ استفاده از قلمرو خود را برای حمایت از تحرکات جدایی‌طلبانه […] نخواهند داد.»
مادهٔ ۴ در مورد «تبادل اطلاعات و تجربیات نهادهای اطلاعتی و امنیتی» برای «تقویت امنیت ملی و مقابله با تهدیدهای مشترک» است.
در مادهٔ ۵ موضوع «همکاری نظامی» و «تبادل هیئت‌های نظامی و دانشجویان افسری و اساتید» و «مبارزه با دزدی دریایی» مطرح شده است. «برگزاری رزمایش‌های مشترک نظامی در قلمرو هر دو طرف» نیز در همین ماده گنجانده شده است.
در مادهٔ ۶ به موضوع «همکاری‌های نظامی-فنی» پرداخته شده است.
همکاری در «مبارزه با تروریسم بین‌المللی و جرایم سازمان‌یافتهٔ فراملی، اشاعهٔ سلاح‌های کشتار جمعی، قاچاق کالا و پول و مواد مخدر» و غیره در مادهٔ ۷ آمده است.
مادهٔ ۸ به موضوع «استرداد محکومین به حبس» پرداخته شده است.
همکاری در چارچوب سازمان‌های بین‌المللی، از جمله در حوزهٔ واپایش تسلیحات و خلع‌سلاح و مقابله با استفاده از فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات برای مقاصد مجرمانه در ماده‌های ۹ و ۱۰ و ۱۱ آمده است.
در مادهٔ ۱۸ به موضوع سرمایه‌گذاری‌های مشترک از جمله در کشورهای ثالث اشاره شده است.
مادهٔ ۱۹ به موضوع «اقدام‌های قهرآمیز یک‌جانبه» و به‌طور ضمنی به تحریم‌ها و بلوکه کردن دارایی‌های مادّی و معنوی (حقوق انحصاری) پرداخته شده است.
در مادهٔ ۱۹ موضوع استفاده از سامانه‌های «پرداخت نوین مستقل از دولت‌های ثالث، گذار به پرداخت‌های دوجانبه به ارزهای ملی» و همکاری‌های مالی و بانکی دوجانبه مطرح شده است.
ماده‌های ۲۲ و ۲۳ به‌ترتیب به موضوع همکاری در بخش‌های نفت و گاز و اجرای طرح‌های مشترک در حوزهٔ استفادهٔ صلح‌آمیز از انرژی اتمی پرداخته شده است.
همکاری در عرصهٔ بیماری‌ها واگیردار، آموزش بهداشت و درمان، آموزش عالی، پژوهش‌های علمی-فنی، بهره‌برداری از فضا، ترویج ادبیات فارسی و روسی و چاپ و نشر کتاب، مقابله با اخبار جعلی و تبلیغات منفی، برگزاری رویدادهای فرهنگی، گردشگری، رایزنی در مورد مسائل جوانان، تربیت بدنی و ورزش، حفاظت از محیط‌زیست، و مدیریت منابع آبی از دیگر موضوع‌هایی‌اند که در این معاهدهٔ جدید منظور شده است.
چند بند آخر این معاهده در مورد اجرای این معاهده و نشست‌های منظم برای تبادل‌نظر دو دولت است.
در بند ۴۵ آمده است: «این معاهده منوط به تصویب است و […] برای مدت بیست سال با قابلیت تمدید خودکار برای دوره‌های پنج‌ساله بعدی معتبر خواهد بود.» طبق این بند، این معاهده با اطلاع هر یک از دو طرف، یک سال پیش از پایان دوره، قابل پایان دادن است.
طبق بند آخر (۴۷) این معاهده، متن موجود در ۲۷ دی ۱۴۰۳ (۱۷ ژانویه ۲۰۲۵) در مسکو تدوین شده است.