تهران بین مذاکره و تقابل: واشنگتن گزینه های نظامی را مطرح می کند

ایران در امتناع خود از مذاکره تحت استراتژی «فشار حداکثری» از سوی ایالات متحده، روی استراتژی «راه رفتن بر لبه پرتگاه» شرط بندی کرده است. این امر تهران را در یک رویارویی خطرناک با واشنگتن قرار می دهد که ممکن است به تشدید تنش نظامی منجر شود. مقامات ایرانی درخواست دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا برای مذاکره را یک «ترفند سیاسی» دانستند، در حالی که کاخ سفید با هشداری پاسخ داد و تاکید کرد که برخورد با ایران دیپلماتیک یا از طریق گزینه های دیگر خواهد بود.
ارسال پیام ترامپ به ایران، برای مذاکره برای جلوگیری از دستیابی به تسلیحات هسته‌ای یا مواجهه با اقدام نظامی احتمالی، پس از آن بود که روسیه امکان میانجیگری ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه را بین واشنگتن و تهران برای تسهیل گفت‌وگو بین دو دشمن مطرح کرد.

محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس ایران روز یکشنبه با بیان اینکه ایران تحت هیچ فشاری از سوی آمریکا مذاکره نخواهد کرد، درخواست ترامپ برای گفت وگو را یک ترفند سیاسی با هدف خلع سلاح ایران در پوشش «مذاکره رسمی» توصیف کرد و گفت: «این کشور منتظر پیام‌های تحریم‌های خارجی از سوی ایالات متحده نیست، بلکه به دنبال پیام‌هایی از سوی آمریکا برای تقویت تحریم‌ها است.» وی گفت: معتقدیم این امر ما را در موقعیتی قرار می دهد که در ادامه مذاکرات با طرف های توافق هسته ای، دشمن را مجبور به لغو تحریم ها کند.

قالیباف به تفاهم نامه ای که اوایل ماه گذشته توسط ترامپ برای اعمال مجدد راهبرد فشار حداکثری امضا شد، اشاره کرد و گفت: «هر مذاکره ای که تحت تهدید و با دستور کار به دنبال تحمیل مطالبات جدید در ازای لغو تحریم ها باشد، به هیچ نتیجه مثبتی منجر نمی شود، بلکه صرفاً تلاشی برای تحقیر مردم ایران خواهد بود.»

علی خامنه ای، رهبر ایران بر امتناع قاطع خود از مذاکره تحت فشار تاکید کرد. وی روز شنبه در دیدار با مقامات ارشد ایران گفت که «مذاکره تحت فشار» چیزی جز «دیکته‌های» آمریکا برای تحمیل شرایط غیرقابل قبول به ایران، نه تنها در موضوعات هسته‌ای، بلکه در حوزه‌های توان دفاعی و نفوذ منطقه‌ای نیست.

خامنه ای که در همه امور کشور حرف آخر را می زند، گفت: «راه دیگری برای ایستادن در برابر زور و زورگویی وجود ندارد».

خامنه ای افزود: تحریم ها ایران را مجبور به دادن امتیازات استراتژیک نمی کند. وی ادامه داد: مذاکرات آنها حل مشکلات نیست، بلکه برای تحمیل اراده خود به طرف مقابل نشسته بر میز مذاکره است. این فقط در مورد موضوع هسته ای نیست، بلکه به توانایی های دفاعی، نفوذ منطقه ای ما و حتی برد موشک های ما مربوط می شود.

خامنه‌ای با بیان اینکه ایران «دیکته‌های واشنگتن» را نمی‌پذیرد، خاطرنشان کرد: تحریم‌ها کشورش را به سمت دادن امتیاز استراتژیک سوق نخواهد داد. وی گفت: این یک مذاکره نیست، بلکه تلاشی برای تحمیل اراده به زور است و ایران تسلیم چنین فشارهایی نخواهد شد.

عباس عراقچی وزیر امور خارجه در حاشیه سخنرانی خامنه‌ای در گفت‌وگو با تلویزیون دولتی گفت: صحبت‌هایی (در مورد یک پیام) شنیدیم، اما هنوز چیزی دریافت نکرده‌ایم.

عراقچی روز جمعه به خبرگزاری فرانسه گفت تا زمانی که سیاست «فشار حداکثری» رئیس جمهور ترامپ ادامه داشته باشد، کشورش در مورد برنامه هسته ای خود با آمریکا مذاکره نخواهد کرد. وی تصریح کرد: ایران به مذاکره با طرف های دیگر مانند کشورهای اروپایی، روسیه و چین در خصوص توافق هسته ای ادامه می دهد.

با این حال، نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد روز یکشنبه در پستی در سکوی “X” اعلام کرد که اگر هدف از این مذاکرات رفع نگرانی‌ها در مورد هرگونه استفاده نظامی بالقوه از برنامه هسته‌ای ایران باشد، تهران مذاکره با ایالات متحده را بررسی خواهد کرد.
این هیئت افزود: اگر هدف از مذاکرات برچیدن برنامه صلح آمیز هسته ای ایران باشد، چنین مذاکراتی هرگز انجام نخواهد شد.

عواقب دیگر
به نوبه خود، ایالات متحده هشدارهای خود به تهران را تجدید کرد و تاکید کرد که راه حل های دیپلماتیک گزینه ارجح است، اما اگر ایران به تشدید تنش ادامه دهد، واشنگتن از برداشتن گام های قاطع دریغ نخواهد کرد.
برایان هیوز، سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا، درباره امتناع خامنه‌ای گفت: «رژیم ایران باید منافع مردم خود را بالاتر از منافع منطقه‌ای خود قرار دهد» و باید جدی مذاکره کند. هیوز توضیح داد که پرزیدنت ترامپ در موضع خود صریح است: یا ایران مذاکره خواهد کرد یا با «عواقب دیگری» از جمله گزینه های نظامی مواجه خواهد شد.
رئیس جمهور آمریکا هیچ گزینه ای را رد نکرد و به احتمال اقدام نظامی علیه تهران بدون اشاره به این پیام اشاره کرد. ترامپ در گفت و گو با خبرنگاران در کاخ سفید، گفت: ما با ایران وضعیتی داریم و قرار است خیلی زود، خیلی زود اتفاقی بیفتد.
ترامپ با اشاره به اینکه توانایی های هسته ای ایران به نقطه حساسی رسیده است، توضیح داد که ایران اکنون سوخت هسته ای کافی برای تولید حدود ۶ سلاح هسته ای دارد.
ترامپ روز جمعه به فاکس بیزینس گفت که پیامی به ایرانی‌ها فرستاده است که «امیدوارم شما مذاکره کنید. زیرا اگر مجبور شویم به گزینه نظامی متوسل شویم، برای آنها بسیار وحشتناک خواهد بود (…) ما نمی توانیم اجازه دهیم آنها سلاح هسته ای داشته باشند.»

این تحولات در زمانی اتفاق می‌افتد که هم ایالات متحده و هم اسرائیل موضع خود را مبنی بر امتناع اجازه داشتن ایران به سلاح هسته‌ای حفظ می‌کنند. که احتمال تشدید تنش نظامی را افزایش می‌دهد، به‌ویژه با توجه به ادامه غنی‌سازی اورانیوم تهران به سطوحی نزدیک به سطوح مورد استفاده در ساخت سلاح‌های هسته‌ای – مسیری که کشورهای دارای زرادخانه هسته‌ای دنبال می‌کنند.

تهران علاوه بر دور زدن تحریم‌های نفتی، در تکرار استراتژی «راه رفتن روی لبه پرتگاه» که در دوره ترامپ اول، پس از خروج وی از توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۸ و بازگرداندن تحریم‌ها علیه تهران دنبال کرد، روی تجارت با کشورهای همسایه و منطقه حساب باز کرده است.

اما این بار، قدرت‌های غربی هشدار می‌دهند که برای بازگرداندن تحریم‌های بین‌المللی علیه تهران بر اساس ۶ قطعنامه سازمان ملل که بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت که اکتبر آینده منقضی می‌شود، مسدود شده‌اند، به فعال‌سازی مکانیسم «بازگشت فوری» متوسل خواهند شد.

روزنامه کیهان روز شنبه در سرمقاله ای با عنوان «دعوت ترامپ به مذاکره یا یک فریب مضحک» نوشت: «ترامپ مدعی شد پیامی برای مذاکره به مقامات ایرانی ارسال کرده است. تکرار این اقدام با توجه به رد قبلی رهبر معظم انقلاب از هرگونه مذاکره با آمریکا، چه در دیدار با نخست وزیر ژاپن و چه در بهمن ماه سال جاری، این تردید را ایجاد می کند که این پیشنهاد چیزی جز ترفندی نیست که راه را برای تحرکات بعدی آمریکا هموار می کند.”
این روزنامه اشاره کرد که ژاپن به دنبال میانجیگری بین آمریکا و ایران برای کاهش تنش است و این تلاش پس از اینکه خامنه ای از دریافت پیام مکتوب ترامپ که توسط شینزو آبه نخست وزیر ژاپن در ژوئن۲۰۱۹ ارسال شده بود، خودداری کرد. نیروی دریایی سپاه پاسداران در آن زمان یک نفتکش ژاپنی را در خلیج عمان توقیف کردند.

آگوست گذشته، به نظر می‌رسید که خامنه‌ای درها را به روی امکان مذاکره با آمریکا باز کرده و گفته بود مذاکره با «دشمن» ضرری ندارد. با این حال، او اخیراً در پاسخ مستقیم به اظهارات ترامپ درباره احتمال از سرگیری مذاکرات هسته‌ای با تهران، تاکید کرد که مذاکرات با واشنگتن «نه هوشمندانه، نه عاقلانه و نه شرافتمندانه» است.
مقامات ایرانی بر سر گزینه مذاکره با ترامپ، در میان اعتقاد غربی ها به کاهش قدرت تهران در نتیجه شکست نفوذ منطقه ای آن و افزایش نارضایتی داخلی، اختلاف نظر داشتند. تحلیلگران تایید می کنند که تهران مجبور به مذاکره با ترامپ به خصوص پس از افول «محور مقاومت» است. در نتیجه از هم پاشیدگی متحدانش، سقوط اسد و حملاتی که حزب الله لبنان را هدف قرار می دهد.
مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران و سیاستمداران حامی آنها حمایت خود را از باز کردن باب مذاکره با واشنگتن اعلام کردند، اما با افزایش فشار محافظه‌کاران تندرو که بر نهادهای قدرتمندی مانند سپاه پاسداران و قوه قضائیه تحت حمایت مواضع خامنه‌ای تسلط دارند، موضع به تدریج تغییر کرد.

به نظر می‌رسد پزشکیان به دستورات جدید خامنه‌ای عمل کرده است، همانطور که هفته گذشته گفت: «من مذاکره را بهترین گزینه می‌دانستم، اما خامنه‌ای به صراحت اعلام کرد که با آمریکا مذاکره نمی‌کنیم و طبق دستورات او پیش می‌رویم.

ترامپ از زمان شروع وظایف خود چندین بار احتمال بمباران ایران توسط اسرائیل را مطرح کرده است، اما او گفته است که ترجیح می‌دهد با ایران توافقی منعقد کند که از دستیابی این کشور به سلاح هسته‌ای جلوگیری کند. او سیاست «فشار حداکثری» را از طریق تحریم‌ها و سفت‌تر کردن حلقه فروش نفت تهران دوباره اعمال کرد.

هفته گذشته ارتش اسرائیل تمرینات شبیه سازی حمله به تاسیسات هسته ای ایران را همراه با پروازهای هوایی بمب افکن های B-52 آمریکایی و آموزش جنگنده های اسرائیلی در مورد سوخت گیری هوایی انجام داد.

عراقچی روز جمعه هشدار داد که حمله نظامی به برنامه هسته ای ایران موفقیت آمیز نخواهد بود و خاطرنشان کرد که فناوری هسته ای به خوبی محافظت می شود و امکان نابودی آن از نظر نظامی وجود ندارد. وی افزود: هرگونه حمله به ایران پاسخی متناسب را به دنبال خواهد داشت و تهدیدات اسرائیل جدی نبوده و حمله نظامی منجر به جنگی گسترده خواهد شد.
عراقچی گفت: فکر می کنم اگر حمله ای به ایران صورت می گرفت، این حمله می تواند به آتش سوزی گسترده در منطقه تبدیل شود. به این معنا نیست که ما این کار را انجام خواهیم داد و معتقد است که «میل اسرائیل به کشاندن آمریکا و درگیر کردن کشورهای منطقه در جنگ است».

هفته گذشته، رافائل گروسی، مدیر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، گفت که زمان برای راه‌های دیپلماتیک برای اعمال محدودیت‌های جدید بر فعالیت‌های ایران رو به اتمام است، زیرا تهران به سرعت بخشیدن به غنی‌سازی اورانیوم تا سطحی نزدیک به ساخت تسلیحات ادامه می‌دهد.

در ژانویه، ترامپ برنامه های کمک رسانی به بازرسان بین المللی هسته ای، از جمله نظارت بر ایران را به حالت تعلیق درآورد. اگرچه برخی از کمک‌ها بازگردانده شد، اما این اقدام بحث‌برانگیز تردیدهایی را در مورد اثربخشی تلاش‌ها برای مبارزه با گسترش سلاح‌های هسته‌ای به‌ویژه با تشدید تنش‌ها با ایران ایجاد کرد. برنامه های معلق برای آموزش بازرسان و تهیه تجهیزات برای تجزیه و تحلیل نمونه های محیطی ضروری بود.

دوشنبه ۲۰ اسفند ۱۴۰۳