پرسش های عمیق خانم میرهادی:چراجنگ؟چراخونریزی؟وچرادانشمندان مدارس مدرن به آن پاسخ مثبت می دهند؟….او سپس آستین ها را بالا زد وبرای پرورش کودکانی مستقل،ضدجنگ وضدخشونت والبته خلاق وپرتوان همه عمرراهدیه کرد.براستی جز انگیزه ی قوی انسانی،صلابت وصداقت وعشق به مردم میهن ،با تعمق وپیگیری وزدن مهربطلان برهرنوع سطحی نگری وزود نتیجه خواهی ومعلول پنداری ورفت به سراغ علت مسائل یعنی آموزش وپرورش تلاش بزرگی است که کلام قاصرمانمی تواند ابعادشورانگیروستایش آمیزوحتی علمی وعقلانی آن را در خودبازتاباند.
سایت ملی مذهبی– جامعه نوپای مدنی در ایران دانه دانه آجرهایش را خود برروی آن دیگری می گذارد نگاه به بیرون از خویش ندارد هرچند از تجربه ها وامکان های دیگرجوامع استفاده می کند امااصالت واولویت را به درون می دهد.اگربه این پایبندی وتعهد به درون غفلتی ورزیده شود در واقع بینش درون زای و مدنی آسیب می پذیرد.همین بینش درون نگر مدنی مرهون زنان ومردان بزرگی است که درد جامعه راشناخته اما تلاش ورزیده اند دانشی را که از تجارب جهانی به دست آورده اند باروشی درونی پیوند بزنندودرختی بکارندکه با ویژگی های آب وخاک خودشان متناسب باشد وپاسخ یابند.
آشنایی باچنین شخصیت هایی برای جامعه مدنی ایران این امکان را خواهدآورد تا به انباشت تجارب مدنی خود دست یابند شخصیت هایی که عمدتا در پردازش تئوری وعرصه عمل موفق بوده اند چه برخلاف بعضی روشنفکران ذهنی ودوراز عینیت نبوده بلکه برای پردازش تئوری ها واجراوعمل ونیز واقعیت های ملموس استفاده کرده وعمرخویش را برسرقوام نهادمدنی خویش نهاده اند.البته جامعه مدنی بسیاربیش از آنچه تاکنون بدان عمل کرده بازهم به عمل نیاز داردالگو وتجارب موفق و مثال زدنی می خواهدولی جامعه مدنی هنوز هم شخصیت های خودرا نمی شناسد از تجارب آنان بهره نمی بردوازآنان یاد نمی گیرد وآموزش نمی یابد.
توران میرهادی ازجمله شخصیت های زن جامعه مدنی ایران است که عمرشریف خویش را در نشانه گذاری در نهاد های مدنی ایران گذرانده است از این سرمایه مدنی می توان تجربه ها اندوخت نکته به نکته در س ها آموخت ودر نزدش به شاگردی نشست.
توران میرهادی بیش از نیم قرن در سه زمینه کارکرده است:الف-آموزش وپرورش ب-ادبیات کودک
ج-فرهنگ نامه کودکان به عنوان مرجع اختصاصی
اما آنچه ایشان را به الگوی مثال زدنی در جامعه مدنی ایران مبدل می سازد این اعتقاداست که:”کارراجمع پیش می برد ونه فرد.فردمی تواند نقش هماهنگ کننده داشته باشد چه در مدرسه فرهادجمع مربیان،معلمان ودانش آموزان وچه در شورای کتاب کودک وجمع علاقه مندان به کاردراین زمینه وچه اکنون درجمع گروه های تخصصی ومولفان ویراستاران فرهنگ نامه کودکان ونوجوانان.کارگروهی برای من بسیارشیرین،بسیارآموزنده وبسیاربرانگیزاننده است”.(کسانی که جامعه می سازند۳توران میرهادی؛ص۱۱؛دیباچه؛۱۳۸۶)
الف-فعالیت در زمینه آموزش وپرورش
توران میرهادی بانگاهی نگران وضع دیروز وامروزجهان را نگریسته ومی نگردوهمین نگاه ونقد اوررا به سوی تغییردر روش های آموزش وپرورش سوق داده ومی دهد.میرهادی در جوانی به این پرسش وچالش می رسد این که چگونه است ملل متمدن اروپا باآن اکتشافات واختراعات ودانشمندان متعدد به جنگ رسید؟مگرآن دانشمندان درکجاوچگونه تربیت شده بودندکه چنین فجایعی رخ نمود؟آیامی توان انسان های آزاده رابپروراندکه باآگاهی و درایت بیاندیشند،حرکت های سازمان یافته را تشخیص دهند وزندگی وآرمان های خودرادرگروآن نگذارندوتابع تصمیمات ضد انسانی نشوند؟
از نظرایشان امروزهم دنیاتجربه های تلخ دیگری را تکرارمی کند…..اضطراب ،ترس وناامنی مداوم ،رواج فیلم های خشونت…استقبال از آثاری نظیر”هری پاتر”و”ارباب حلقه ها”ورواج جنگ.
یافتن پاسخ چنین پرسش هایی برای ایشان آسان نبوده است ازهمان سال۱۳۲۵ که به فرانسه میرود تا دررشته “روانشناسی وآموزش وپرورش “تحصیل نماید سفرها ی کاری ومطالعاتی راطی نیمه قرن گذشته آغازمی کندایشان به موزه ها ونمایشگاه های کهن ترین زمان سرمی زند تمدن ها وشیوه های زندگی در سراسر جهان رامرورمی کند ازکارآموزی کلاس های پیش دبستان ودبستان وکاربا کودکان صمیمی وبی آلایش لذت می برد.درمیان راه به کسانی برمی خوردکه آنان نیز پرسش خانم میرهادی را داشته اند وراه حل را نیز در تغییر روش آموزش وپرورش یافته اند.
“کسانی چون “یستالوتسی” در سویس،”فروبل” درآلمان،”کرولی” دربلژیک،”دیویی” درایالات متحدآمریکا،”مونته سوری” درفرانسه،”ماکارنکو”درشوری،”یائولوفر”دربرزیل افق دیدمراگسترش داد”.(همان؛ص۱۹)
خانم میرهادی در مقایسه کارآن هابانظام آموزش وپرورش رسمی فرانسه متداول بوده متوجه شده است:”اشکال درروش رسمی،آمرانه،یکسان ساز،محدودویک نواخت است.روشی که از انسان آدم آهنی تابع دستورمی سازد.خلاقیت ،اندیشه واحیای وعواطف رامحدودومقید به قالب های معین می کند.بال های پرواز آزادذهن وتفکرواحساس راقطع می کند.قدرت تشخیص رامحدودبه راه های معین می کند.روشی که برای پیش بردن کارخوداز ابزارمقایسه،نمره وجایزه استفاده می کند واصل بزرگ اختلاف فردی انسان ها را زیرپامی گذارد”.(همان؛ص۱۹)
توران میرهادی با تأسیس کودکستان فرهاد(۱۳۳۴)،دبستان فرهاد(۱۳۳۶)،دوره راهنمایی(۱۳۵۰)،وسپس تبدیل کودکستان،دبستان،ومدرسه راهنمایی فرهاد به یک واحد تعلیمات عمومی(۱۳۵۸)درجهت بازسازی نظام آموزش وپرورش ایران باهمکاری کارشناس مدارس تجربی تلاش جدی رادرمسیرتوسعه آموزش وپرورش برمبنای مشارکت شکل داد.خانم میرهادی با توجه به مطالعات وپژوهش های خویش به تجارب سازنده ای در زمینه تعلیم وتربیت رسیده است ایشان د راین زمینه می خواهدسطح دانایی وتوانایی نسل آینده یعنی کودکان را به کمک مربیان مدارس ومادران ارتقاء بخشد.
“از سال ۱۳۳۴تاسال۱۳۵۹یعنی ۲۵سال در این مدرسه ما روش هایی پیداکردیم ،آزمودیم وبه نتیجه رساندیم که بتواند به هرکودک ونوجوان این آزادی واختیاررابدهد که خودش باشد،توانایی ها واستعدادهای خودش را بپروراند،نگرش انسانی ومثبت داشته باشد وزیربارهیچ نوع تحمیلی ودستوری نرود….ماخواستیم بچه ها مستقل باشندوخودشان تصمیم بگیرند،باهم همکاری وهمیاری داشته باشندمسئولیت بپذیرند ونسبت به هم احساس مسئولیت بکنند رقیب هم نباشند.دنیاومسائل آن را بشناسندودر باره هرموضوع با آگاهی وشناخت تصمیم بگیرند.”(همان؛ص۱۲)
حاصل این تجا رب درکتاب”جست وجو درراه هاوروش های تربیت”توسط خانم میرهادی گردهم آمده است .البته خانم میرهادی بااتفاق مجموعه ی همکاران در مدرسه فرهاد تألیفات بسیارگسترده ای در زمینه تحول در آموزش پرورش دارند.به عنوان مثال:
• آن که رفت، آن که آمد. ت‍وران‌م‍ی‍ره‍ادی (خمارلو
• تعلیمات اجتماعی تاریخ، جغرافی و تعلیمات دینی چهارم دبستان. توران میرهادی، با همکاری لیلی آهی(ایمن)، ثمینه
تعلیمات اجتماعی سوم دبستان. توران میرهادی. تعلیمات اجتماعی و چهارم برای کلاس چهارم دبستان. توران میرهادی، با همکاری لیلی آهی(ایمن)، ثمینه باغچه راهنمای تدریس کتاب تعلیمات اجتماعی سوم دبستان
• کتاب فارسی اول. م‍ول‍ف‍ان ثمینه ب‍اغ‍چ‍ه‌ب‍ان، ج‍ه‍ان‍گ‍ی‍ر ش‍م‍س‌آوری؛ همکاران ت‍وران‌م‍ی‍ره‍ادی
• کتاب ک‍ار مربی کودک: برنامه ک‍ار س‍الان‍ه مربی در م‍ه‍د کودک وک‍ودک‍س‍ت‍ان. ن‍وش‍ت‍ه توران خمارلو
م‍ادر و خ‍اطرات پ‍ن‍ج‍اه سال زندگی در ایران. توران میرهادی و س‍ی‍م‍ی‍ن‌ض‍راب‍ی
خانم میرهادی باتسلط به ۴زبان دنیا،تحقیق وپژوهش در زمینه آموزش وپرورش جهان ،مطالعه بومی بر روی آن،تألیف ده هاکتاب ومقاله در زمینه آموزش وپرورش به عنوان یک استاد وصاحب نظر در زمینه مسائل آموزشی ونیز تاسیس مجتمع آموزشی وتجربی فرهادبه نکته مهمی اشاره دارند وآن این که وقتی پا در رکاب کاری چنین سترگ در زمینه آموزش وپرورش می گذارید مأیوس نشوید. به نظرخانم میرهادی:” انسان ها به دوعلت ازکاری مأیوس می شوند.اول زمانی که انتظاربیش از اندازه ازتأثیرکاری که می کنند دارند ودوم زمانی که می خواهندکارشان زود به نتیجه برسد.”(همان؛ص۳۰) میرهادی در کلاس‌های تربیت مربی کودک در شهرهای مشهد، تبریز، رشت و تهران درس می‌داد و با «اداره مطالعات و برنامه‌های وزارت آموزش و پرورش» و «سازمان کتاب‌های درسی» در زمینه آزمایش کتاب‌های درسی نو در مجتمع آموزشی وتجربی فرهاد و تدوین کتاب‌های درسی و برنامه ریزی درسی دوره ابتدایی همکاری داشت.
چه کاردرازمدت، اثرگذار،عینی گرایانه شکوفاسازی نهادآموزش برای کودکانی که سازندگان جامعه فردای خویش اند از انسان هایی ساخته است که عمیق،جزءنگر، صبور با نگاه گام به گام وعلمی پروسه پیشرفت خویش را دنبال می نماید.
ب-ادبیات کودکان
واما تحول آموزشی تنها به همین اقدامات بالای خانم میرهادی محدود نشد ایشان وهمکارانشان به این نتیجه رسیدند برآوردن کودکانی خلاق ومستقل به ادبیات خاص خود نیز نیازدارد.هسته اولیه شورای کتاب کودک در سال۱۳۴۱کلیدخورداماازسال ها پیش (۱۳۲۲) خانم میرهادی وهمکاران ایشان زمینه ها وبسترهای لازم برای رشد ادبیات کودکان را فراهم می آوردند چند تلاش همگانی برای تاسیس شورا انجام یافته بود:تلاش مجله سپیده فردابرای جلب همکاری هنرمندان وادیبان،شرکت در نمایشگاه کتاب های کودکان و….ازجمله این تلاش ها بود. این نهاد مدنی ومستقل هنوز هم فعالانه در زمینه رشد وگسترش کتاب کودکان کارمی کند شورای کتاب کودک به همت زنان ومردان ومجموعه کادرهای خویش توانسته است زیرمجموعه هایی را مدیریت وهدایت کند تادر خلاقیت وشکوفایی استعدادهای کودکان گام های بلندی را به جلو بردارند.
شورای کتاب کودک بانمایشگاه هاو….می تواند وضعیت واقعی کتاب های کودک ونوجوانان را نشان دهدونسل جوان را با کتاب وانواع موضوع های مختلف آشنا کند،شورای کتاب کودک راه های جدیدی برای پیش بردن مسئله کتاب وکتابخوانی در مدارس گاه کوله های کتاب را به دورافتاده ترین مناطق ایران رسانده است.شوراتلاش کرده نویسندگان ،شاعران،مترجمان ومحققان رابه کاردرزمینه ادبیات کودکان ونوجوانان علاقه مند کند وضرورت همکاری میان آنان را به واقعیت درآورد چراکه به قول خانم میرهادی:”همه ی کارهارانمی توان از دولت ومراجع رسمی انتظارداشت.زمانه تغییر کرده است مردم اند که منشاء تحول هستند.مردم اند که می سازند وپیش می برند”.(همان؛ص۴۶)
شورای کتاب کودک به عنوان یک سازمان مردم نهاددرماهنامه شورا تلاش می ورزدتاهمه راه های کتابخوانی،علاقه مند نمودن به کتاب وفرهنگ سازی در این زمینه را به انجام رساند.
ازتجربه های شورای کودک چندین سازمان مستقل شکل گرفته استازجمله می توان به”موسسه پژوهشی کودکان دنیا(ازتولدتا۶سالگی)”،”موسسه مادران امروز(باهدف تحکیم خانواده)”و”بنیادپژوهش درتاریخ ادبیات کودکان”اشاره کرد.
ج-فرهنگ نامه ی کودکان ونوجوانان
شورای کتاب کودک تنهابه پردازش ادبیات کودک بسنده نکرد ضرورت داشتن کتاب های مرجع ،مانند لغتنامه ها،دایرة المعارف ها،اطلس هاوانواع راهنماهاازهمان آغازازطرف خانم میرهادی وهمکارانش احساس می شد .درسال ۴۶دومین سمینارادبیات کودکان یک گروه خاص برای بحث پیرامون یافتن راهکارهای تألیف وتدوین فرهنگ نامه تشکیل شد.دایرة المعارفی که مبتنی برفرهنگ ایران وزبان وادبیات فارسی وتاریخ وجغرافیای ایران مطالب لازم ومهم را دراختیارنسل جوان بگذاردکه ضرورتا ترجمه نباشد ومرجع آنان فارسی باشد این کارهمچنان ادامه داشته وشهریورماه ۱۳۹۳پانزدهمین جلدآن انتشاریافته است.فرهیختگان بیشماری از جمله “ایرج افشار”،”فریدون بدره ای”،”اسماعیل سعادت”،”مانداناباوندی”،”محبوبه نورصالحی “و…….به اتفاق خانم میرهادی کاررابه نیمه رسانیده اند.
درواقع تلاشی مردم نهادانه وخودکفایانه شورای کتاب کودک برای تدوین فرهنگ نامه مانند مجتمع آموزشی تجربی فرهاد الگوی مثال زدنی از کارجمعی است.همچنان که توران میرهادیبرآن تأکیددارد:”جمع کاررا پیش می بردنه فرد،فردمی تواندنقش هماهنگ کننده داشته باشد.تنهانکته ای که بتوانم به حساب خودبگذارم پیداکردن راه های کارثمربخش گروهی است”.
توران میرهادی رنج های بزرگی را در زندگی متحمل شد ه است رنج هایی که هریک می تواند انسان های بزرگ را از پای به درآورد همسراول ایشان “سرگردجعفروکیلی”از اعضای سازمان نظامی حزب توده درسال۱۳۳۳اعدام شد “کاوه” فرزندخردسال خودرادرسیل شمال از دست داد همسردومشان “محسن خمارلو”درسال۱۳۵۸ازدنیارفت.خانم میرهادی با وجود سه فرزندواین همه مصیبت اما برسرتحکیم نهادهای مدنی آموزشی وپرورشی در ایران ایستاده اند.میرهادی می گوید:”همسراولم به من آموخت چگونه برضعف های خود چیره شوم ونسبت به خودم سخت گیرباشم وحرکت درجهت اعتلای انسانیراحرکتی دائمی کنم”.(همان؛ص۱۵)
بانوی بزرگ ما؛استادبرجسته آموزش وپرورش می دانست چگونه از غم انرژی بگیردودردشدیدخودرادرکاری ارزشمندوخیرخواهانه وباهدفی والاتسکین دهد همین تجارب را در کتاب “آن که رفت ان که آمد”به زیبایی ثبت کرده است.
پرسش های عمیق خانم میرهادی:چراجنگ؟چراخونریزی؟وچرادانشمندان مدارس مدرن به آن پاسخ مثبت می دهند؟….او سپس آستین ها را بالا زد وبرای پرورش کودکانی مستقل،ضدجنگ وضدخشونت والبته خلاق وپرتوان همه عمرراهدیه کرد.براستی جز انگیزه ی قوی انسانی،صلابت وصداقت وعشق به مردم میهن ،با تعمق وپیگیری وزدن مهربطلان برهرنوع سطحی نگری وزود نتیجه خواهی ومعلول پنداری ورفت به سراغ علت مسائل یعنی آموزش وپرورش تلاش بزرگی است که کلام قاصرمانمی تواند ابعادشورانگیروستایش آمیزوحتی علمی وعقلانی آن را در خودبازتاباند.بایدوبایدچون او برسرقوام نهادهای فرهنگی مدنی استخوان سایاند تدریجی ،گام به گام،فروتنانه ،پی گیرانه،دلسوزانه،بدون شتاب به فرزندان این آب وخاک اندیشیدهمچون کلام خودش:”تغییر زمان براست ،کاربسیارمی طلبد،بسیاراز خودگذشتگی می خواهد با اعتقادبسیاربسیارعمیق پیش می رود،مهم ادامه تلاش است و
تأ ثیرگذاری برانسان ها.”(همان؛ص۲۴)
منبع: فیس بوک نویسنده