سرانجام پس از ۲ ماه مذاکره، عصر جمعه ۲۲ ژوئیه قراردادی میان روسیه و اوکراین امضا شد که علی‌الاصول و در صورت اجرا باید امکان صادرات جهانی غلات بلاتکلیف در بنادر دریای سیاه را فراهم کند.
رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه و آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد به‌عنوان میانجیان میان مسکو و کی‌یف، در مراسم امضای این توافق حضور داشتند. وزیر دفاع روسیه و وزیر توسعه اوکراین نیز به نمایندگی از دو دولت درگیر در جنگ، این توافق را امضاء کردند.
در جریان مراسم امضای این توافقنامه که در کاخ دولما باغچه شهر استانبول برگزار شد، رئیس جمهوری ترکیه خواستار همکاری کامل جامعه جهانی برای اجرایی شدن این توافق شد و آنتونیو گوترش نیز این توافق را یکی از عوامل مهم کاهش نگرانی جهان در موضوع بحران مواد غذایی توصیف کرد.
اتحادیه اروپا و بریتانیا با استقبال از این توافق اعلام کردند برای پایداری روسیه به تعداتش و اجرای آن حداکثر تلاش خود را انجام می‌دهند.
ترکیه: به مین‌زدایی دریای سیاه کمک می‌کنیم
ترکیه پس از امضای این توافق اعلام کرد که برای کمک به پاکسازی مین‌های موجود در دریای سیاه برای تسهیل صادرات غلات اوکراینی، «آماده» است.
ابراهیم کالین، سخنگوی ریاست جمهوری ترکیه اعلام کرد: «در صورت لزوم، پیش بینی شده است که مین‌زدایی از سوی کشور ثالث انجام شود. ترکیه آماده ارائه کمک‌های خود است.»
روسیه: از عملیات مین‌زدایی بنادر اوکراین بهره‌برداری نظامی نمی‌کنیم
روسیه نیز پس از امضای این توافق اطمینان داد که از عملیات مین‌زدایی بنادر اوکراین بهره‌برداری نظامی نمی‌کند. این کشور تایید کرد که شرایط با اجرای توافق در روزهای آینده فراهم است.
سرگئی شویگو، وزیر دفاع روسیه طی یک سخنرانی تلویزیونی گفت: «ما از این موضوع که بنادر اوکراین مین‌زدایی و باز می‌شوند استفاده نمی‌کنیم. ما این تعهد را پذیرفته‌ایم.»
وی افزود: «ما همه پیش نیازها و راه‌حل‌ها را در اختیار داریم تا این روند طی چند روز آینده آغاز شود. این تنها صادرات محصولات کشاورزی از بنادر اوکراین نیست بلکه بدیهی است که صادرات محصولات کشاورزی و کودهای شیمیایی از بنادر روسیه نیز انجام شود.»
درباره توافق روسیه و اوکراین برای صادرات غلات از دریای سیاه چه می‌دانیم؟
دو کشور متخاصم در جنگ اوکراین، در مجموع حدود ۳۰ درصد از تجارت جهانی گندم را در اختیار دارند و برآوردها حاکی از آن است که هم اکنون دست‌کم ۲۰ میلیون تن گندم، معادل ۱ درصد مصرف جهانی در انبار بنادر دریای سیاه بلوکه شده باشند؛ انسدادی که جهان و به ویژه آفریقا را با یک تهدید جدی در موضوع کمبود مواد غذایی روبرو کرده است.
آنچه تا کنون از محتوای این توافقنامه منتشر شده، به قرار زیر است:
- در چهارچوب این قرارداد، کریدورهای دریایی امنی بوجود می‌آید تا امکان تردد کشتی‌های تجاری در دریای سیاه فراهم شود؛ مسکو و کی‌یف نیز متعهد می‌شوند که به بی‌طرفی کشتی‌های در حال تردد در این کریدور احترام بگذارند. کی‌یف امیدوار است پس از امضای این توافقنامه، صادرات غلات از سه بندراودسا، پیودنی و چورنومورسک آغاز شود.
- قرار است از کشتی‌های حامل غلات نیز بازرسی‌های کاملی انجام شود. این خواستۀ مسکو است که می‌خواهد اطمینان یابد کی‌یف از این مسیر برای تامین سلاح خود استفاده نمی‌کند.
- این بازرسی‌ها در دریا انجام نمی‌شوند، بلکه در ترکیه و بطور مشخص در شهر استانبول که دارای دو بندر تجاری بزرگ (یکی در ورودی بسفر و دیگری در دریای مرمره) است و توسط نمایندگان چهار طرف امضا کننده این توافق، و در زمان ورود و خروج کشتی‌ها انجام می‌شوند.
- اگرچه مذاکره‌کنندگان به دلیل کمبود زمان، از پاکسازی مین‌های دریایی (که گفته می‌شود عمدتاً توسط کی‌یف برای حفاظت از سواحل خود گذاشته شده) منصرف شده‌اند، اما کشتی‌های حامل محموله‌های غلات تا زمانی که از آب‌های سرزمینی اوکراین خارج شوند، همچنان توسط کشتی‌های کی‌یف (احتمالاً نظامی) اسکورت خواهند شد.
- دورۀ اجرای این قرارداد برای چهار ماه است و به طور خودکار تمدید خواهد شد. چنانچه برآوردها مبنی بر وجود حدود ۲۰ تا ۲۵ میلیون تن غلات در سیلوهای بنادر اوکراین درست باشد و بتوان ماهانه ۸ میلیون تن از این غلات را به کمک کشتی‌ها صادر کرد، آنگاه می‌توان انتظار داشت در همین مدت چهار ماه پیش‌بینی شده در قرارداد، کل غلات دپو شده در انبارهای دریای سیاه تخلیه شوند.
در کنار توافقی که امروز امضا شد، سند دیگری نیز به امضای سازمان ملل و روسیه رسید که تضمین می‌کند تحریم‌های غرب علیه مسکو چه به طور مستقیم و چه غیرمستقیم، بر محموله‌های کود و غلات انتقالی از این مسیر، اعمال نخواهند شد. داشتن چنین سندی، یکی از شرط‌های روسیه برای امضای توافقنامه امروز بوده است.
علاوه بر این، به گفته یک دیپلمات در نیویورک، ایالات متحده نیز تضمین‌هایی داده تا بتوان کشتی‌هایی با تناژ بالا را برای صادرات غلات و کودهای روسیه، در اختیار این کشور گذاشت.
پیش از این در روز پنج‌شنبه ایالات متحده از انعقاد چنین توافقی استقبال و مسکو را به اجرای آن ترغیب کرده بود.