آنتونی بلینکن می‌گوید مذاکرات تا ابد ادامه نخواهند داشت. ایران بن‌بست در مذاکرات را ناشی از زیاده‌خواهی آمریکا می‌داند. روحانی مصوبه مجلس را “۱۱ سپتامبر” مذاکرات برجام می‌داند و غریب‌آبادی از گره‌های مذاکرات گفته است.
یک هفته پیش از آغاز رسمی کار دولت سیزدهم، نکات بیشتری درباره مذاکرات کمیسیون مشترک برجام در وین رسانه‌ای شده است.
خامنه‌ای در آخرین دیدار خود با اعضای دولت دوازدهم از “جمله‌ای” در متن اولیه توافق سخن گفته بود که دست آمریکا را در گره زدن سایر مسائل و از جمله برنامه موشکی و همچنین فعالیت‌های ایران در منطقه با توافق هسته‌ای را باز می‌گذارد.
در همین رابطه پایگاه خبری “خامنه‌ای” پای صحبت کاظم غریب‌آبادی، نماینده دائمی جمهوری اسلامی در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین نشسته است.
غریب‌آبادی برای نخستین بار به برخی از ناگفته‌ها و گره‌های موجود در مذاکرات احیای برجام اشاره کرده است. برخی از این ناگفته‌ها پیش از این نیز به طور شایعه یا به نقل از دیپلمات‌های اروپایی که حاضر به فاش شدن هویت خود نبوده‌اند، مطرح شده بود.
توافق هسته‌ای و برنامه موشکی
نماینده دائمی ایران در سازمان‌های بین‌المللی در وین سیاست و هدفی که آمریکا در قبال مذاکرات برجام دنبال می‌کند را در یک جمله چنین بیان کرده است: «آمریکا می‌خواهد توافق هسته‌ای را برای مسائل موشکی و منطقه‌ای گروگان بگیرد.
غریب‌آبادی گفته است که آمریکا و کشورهای غربی حاضر در مذاکرات احیای برجام بر گنجاندن بندی در بیانیه وزرا اصرار داشته‌اند.
بندی که قرار است نه تنها ادامه مذاکرات بر سر مسائل مورد مناقشه با ایران را فراهم سازد، بلکه در آن از جمله به موضوع “تقویت امنیت منطقه‌ای” اشاره رفته است.
او در توضیح این بند یا به قول خامنه‌ای آن “جمله” افزوده به متن اولیه توافق می‌گوید: «این موضوع نشان داد که آن‌ها همچنان به تفاهم هسته‌ای به‌عنوان پلی برای ورود به سایر موضوعات غیرمرتبط مانند مسائل منطقه‌ای و موشکی نگاه می‌کنند. این‌سری، حتی فراتر رفتند و اصرار کردند که خواسته‌شان به‌نوعی در متن گنجانده شود.»
آنچه تحت عنوان “تقویت امنیت منطقه‌ای” ارائه شده است دو عرصه را آشکارا شامل می‌شود: نخست برنامه و فعالیت موشکی جمهوری اسلامی و دیگری نفوذ ایران در منطقه، که از آن به عنوان اقدات بی‌ثبات کننده این کشور در خاورمیانه یاد می‌شود.
تحریم‌ها
در ارتباط با مسائل منطقه‌ای، آمریکا رفع و لغو برخی از تحریم‌ها را منوط به مذاکره مشخص با جمهوری اسلامی ایران کرده است.
به عنوان نمونه، کاظم غریب‌آبادی به موضوع لغو تحریم‌های سپاه پاسداران اشاره می‌کند. گفته است: «رفع برخی تحریم‌ها و همچنین خروج نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از فهرست گروه‌های تروریستی را مستقیماً به پذیرش این بند منوط کردند.»
او می‌گوید که آمریکا و کشورهای غربی حاضر در مذاکرات ناظر بر احیای برجام حتی حاضر به لغو دستور اجرایی مربوط به تحریم تسلیحاتی ایران نشده‌اند. به باور او چنین امری در “تناقض آشکار” با قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت و متن توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ است.
از سوی دیگر، گفته می‌شود که آمریکا تن به لغو تحریم‌های “بیش از ۵۰۰ نفر از اشخاص حقیقی و حقوقی” نداده است.
باید یادآور شد که دونالد ترامپ از ماه مه سال ۲۰۱۸ و همزمان با خروج آمریکا از توافق هسته‌ای و به‌ویژه در آخرین سال زمامداری خود بر دامنه تحریم‌ها علیه ایران افزوده بود. از ۱۵۰۰ و در برخی روایت‌ها از ۱۶۰۰ مورد تحریمی سخن می‌رود.
مقامات دولت بایدن پیش از این نیز اعلام کرده بودند که نه حاضر و نه قادر به رفع شماری از تحریم‌ها هستند. دونالد ترامپ برخی از این تحریم‌ها را نه در ارتباط با فعالیت‌های هسته‌ای ایران بلکه در ارتباط با فعالیت‌های موشکی و همچنین در موارد مربوط به نقض حقوق بشر تعیین کرده بود.
غریب‌آبادی همچنین گفته است که آمریکا حتی حاضر به لغو قانون “کاتسا” نشده است. قانون کاتسا قانونی است برای مقابله با دشمنان آمریکا از طریق بهره گرفتن از ابزار تحریم. این قانون در سال ۲۰۱۷ در مجلس سنای آمریکا تصویب شد و دامنه عملکرد آن متوجه کشورهای ایران، کره شمالی و روسیه بوده است.
نماینده جمهوری اسلامی در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین مدعی شده که عدم لغو این تحریم‌ها حکایت از آن دارد که دولت بایدن از همان کارت‌هایی استفاده می‌کند که توسط دولت ترامپ ایجاد شده و از این منظر دنبال کننده همان سیاست فشار حداکثری علیه ایران است.
تضمین و راستی‌آزمایی
گفته می‌شود که در مدل نخستین برجام، ایران ابتدا موظف شده بود برای مدت چند ماه تعهدات هسته‌ای خود را انجام داده و پس از راستی‌آزمایی از سوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تحریم‌ها رفع شوند.
این در حالی است که جمهوری اسلامی ایران خواستار آن است که ابتدا آمریکا تعهدات برجامی خود را انجام دهد، و تنها پس از راستی‌آزمایی از سوی جمهوری اسلامی “در زمانی معقول”، این کشور نیز تعهدات برجامی خود را اجرا کند.
از سوی دیگر، جمهوری اسلامی در خواست کرده بود که آمریکا تضمینی به ایران بدهد تا مانع از تکرار خروج دولت بعدی از توافق هسته‌ای گردد. موضوعی که دولت بایدن از منظر حقوقی قادر به اجرایی کردن آن نیست.
غریب‌آبادی گفته است که درخواست آمریکا برای راستی‌آزمایی “دوروزه” انجام تعهدات برجامی ایران درخواستی غیرواقعی و ناشدنی است.
جمهوری اسلامی ایران از آن واهمه دارد که پس از انتقال اورانیوم تغلیظ شده خود به کشوری دیگر و از دور خارج کردن سانتریفیوژهای پیشرفته، آمریکا از اجرای تعهدات خود سر باز زند.
بن‌بست در مذاکرات
نماینده دائمی ایران در وین در ادامه مصاحبه خود اعلام کرده است که “مذاکرات به جمع‌بندی نهایی” نرسیده است. می‌گوید حتی اگر ۱۰ درصد از متن‌های مذاکرات نیز بی‌پاسخ مانده باشد، «مذاکرات همچنان ناتمام است و توافقی وجود ندارد.»
غریب‌آبادی تاکید کرده که هدف از توافق بر سر برنامه هسته‌ای سال ۲۰۱۵ لغو تحریم‌ها بود. می‌پرسد که جمهوری اسلامی چه تضمینی دارد که آمریکا در رفع عملی تحریم‌ها “صادق” خواهد بود.
او به بلوکه شدن پول‌های ایران در بانک‌های کشورهای دیگر اشاره کرده و می‌پرسد: «چه تضمینی وجود دارد که با تفاهم جدید و عدم حل این مشکل و مشکلات مشابه به‌گونه‌ای که شرایط بهره‌مندی و انتفاع ایران از منافع تفاهم هسته‌ای تضمین شود، بتوانیم عواید حاصله از فروش نفت را دریافت و یا هزینه کنیم!»
روحانی، رئیسی و مذاکرات برجام
جمهوری اسلامی ایران اعلام کرده است که ادامه مذاکرات به زمان شروع کار دولت سیزدهم موکول می‌شود. نیروهای محافظه‌کار ایران اعلام کرده‌اند که از دستاوردهای تیم مذاکرهکننده دولت روحانی در وین رضایت ندارند.
این موضوع در نشست روز سه‌شنبه ششم مرداد خامنه‌ای با اعضای دولت دوازدهم نیز خود را به وضوح نشان داد. خامنه‌ای از عملکرد روحانی در عرصه مذاکرات با کشورهای غربی انتقاد کرده و آن را “ناموفق” خواند.
این در حالی است که روحانی مدعی است کارشکنی مجلس شورای اسلامی مانع از کسب توافق و رفع تحریم‌ها شده است. او حتی مصوبه آذرماه مجلس را با حمله “۱۱ سپتامبر” مقایسه کرده است.
مجلس در آذر سال ۱۳۹۹ با تصویب طرحی به نام “اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت ایران” عملا از اختیارات دولت در پیشبرد مذاکرات ناظر بر احیای برجام کاسته بود.
روحانی گفته بود: «اگر می‌گذاشتند در مذاکرات کارمان را انجام دهیم و دست‌و‌پای ما را نمی‌بستند، قطعا در پایان سال ۹۹ تحریم‌ها برداشته شده بودند؛ متن توافق وجود دارد. مصوبه مجلس دست ما را بست.»
او حتی گفته بود: «اگر اختیارات لازم را که قانون اساسی به ما می‌دهد، می‌توانستیم عملیاتی کنیم، در آغاز ۱۴۰۰ تحریم نداشتیم.»
در همین ارتباط در گزارش سه‌ماهه وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی به مجلس، ظریف اعلام کرده بود که دولت دوازدهم در زمینه رفع تحریم‌ها و رسیدن به توافق وظایف خود را انجام داده است. او نیز عدم دست‌یابی به توافق را برخاسته از “کارشکنی‌ها” دانسته بود.
اکنون نگاه‌ها متوجه تیم مذاکرهکننده دولت رئیسی است. منتقدان تیم مذاکرهکننده روحانی بر این باورند که این تیم قاطعیت لازمه را در پیشبرد این مذاکرات نداشته است.
این در حالی است که مقامات آمریکا تاکید کرده‌اند که دولت جدید ایران نیز به “توافق هسته‌ای بهتری” دست نخواهد یافت. گفته‌اند که موضوع در مذاکرات وین بر سر “قاطعیت بیشتر یا کمتر” نیست. آمریکا رویکرد خود را تغییر نخواهد داد.
در همین رابطه، آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا نیز روز چهارشنبه ۲۹ ژوئیه در یک نشست خبری در کویت گفته بود که مذاکرات با ایران تا ابد ادامه نخواهد داشت.