وقتی قرار است مردم منطقه‌ای بیشترین آسیب‌ها را از وجودِ صنعتی در منطقه‌ی پیرامونی خود ببینند، چرا از مزیت‌های وجودِ آن صنعت در منطقه‌ی خود منتفع نشوند؟
به گزارش خبرنگار ایلنا، لزوم به کارگیریِ نیروهای بومی را هم «مسئولیتِ اجتماعیِ صنایع» در قبال مردم پیرامون و هم قوانین و آیین‌نامه‌ها گوشزد می‌کند. جذب نیروی کارِ بومی در شرکت‌های حوزه‌ی نفت و گاز و پتروشیمی در استانهایی چون بوشهر، خوزستان و ایلام، طبق مفهومی موسوم به مسئولیتِ اجتماعیِ صنایع که در همه جای دنیا مرسوم است، امری ضروری است. وقتی قرار است مردم منطقه‌ای بیشترین آسیب‌ها را از وجودِ صنعتی در منطقه‌ی پیرامونی خود ببینند، چرا از مزیت‌های وجودِ آن صنعت در منطقه‌ی خود منتفع نشوند؟ به همین دلیل شاید به کارگیریِ نیرویِ کار بومی کمترین حق مردمِ یک منطقه باشد. مردمی که در جوارِ صنایع زندگی می‌کنند و به دلیلِ آلاینده‌های صنعتی بیشترین آسیب را می‌بینند، نباید حقشان ضایع شود.
در کنار این مسئله، قانون نیز اولویتِ حقِ کار را به مردم بومی می‌دهد. براساس ماده ۴۷ قانون برنامه‌ی ششم «کلیه دستگاه‌های اجرایی از جمله وزارتخانه‌های نفت و نیرو و سازمان انرژی اتمی و بنگاه‌های اقتصادی نهادهای عمومی غیردولتی مکلفند در طول اجرای قانون برنامه، در طرح‌های (پروژه‌های) خود و در شرایط برابر به پیمانکاران بومی واجد شرایط استانی اولویت دهند و در قرارداد با کلیه شرکت‌ها و پیمانکاران، اولویت با به‌کارگیری نیروهای بومی استانی (در شرایط برابر از نظر علمی و تجربی و با اولویت محل سکونت نزدیک‌تر) را درج و بر حسن اجرای آن نظارت کنند.»
طبق این قانون و آیین‌نامه‌ی اجراییِ آن که توسط وزارت نفت ابلاغ شد، همه‌ی پیمانکارانِ، از جمله پیمانکارانِ دست اول و دستِ دوم نیز باید از قانونِ جذبِ نیروی بومی تبعیت کنند.
آیین نامه‌ی اجرایی وزارت نفت می‌گوید: «به هنگام نیاز پیمانکار به نیروی انسانی، پیمانکار مکلف است همزمان از اداره کار شهرستان و اداره کل کار استان محل اجرای طرح، با ارسال مشخصات نیروهای مورد نیاز خود، درخواست معرفی نیروهای واجد شرایط بومی را بنماید و تنها در صورتی که پیمانکار نتواند افراد مورد نیاز خود را از بین نیروهای معرفی شده ادارات کار انتخاب کند، مجاز به بکارگیری نیروهای واجد شرایط از دیگر مناطق می‌باشد.»
بالای هفتاد درصد از کارگرانِ بندر ماهشهر، نیروهای غیربومی هستند
اما آیا در عمل نیروهای بومی در اولویتِ جذبِ شرکت‌های حوزه‌ی نفت و گاز و پتروشیمی قرار می‌گیرند؟ عبدالله ایزدپناه (نمانیده‌ی مردم ایزده و باغملک در مجلس یازدهم) در خصوص جذب نیروی بومی در صنایعی چون پتروشیمی به ایلنا گفت: وضعیت اشتغال در استان خوزستان بحرانی و نگران‌کننده است و نرخ بیکاری در این استان از میانگین کشوری به شدت بالاتر است. در بندر ماهشهر که صنعت پتروشیمی در آن فعال است، بالای هفتاد درصد از کارگران، نیروهای غیربومی هستند.
وی افزود: با این وضعیت، طبیعی است که مردم این استان بیکار باشند! ما در مجلس یازدهم به این مسئله می‌پردازیم و برای جذب نیروهای بومی تلاش می‌کنیم.
مدیران غیربومی مهمترین دلیلِ جذب نیروهای غیر بومی هستند
در همین رابطه نیز یک فعال کارگری منطقه‌ی ویژه اقتصادی ماهشهر به ایلنا گفت: کمتر از یک سال است که مسئولین منطقه به خصوص فرماندار، رویِ مسئله‌ی جذب نیروهای بومی تأکید دارند. باتوجه به مسائل مردم بومی منطقه و اعتراضات صورت گرفته، توجه‌ها به این مسئله بیشتر شده و تاحدودی نیروهای بومی استخدام می‌شوند، اما قبل از این اصلا اینگونه نبود و مسئولین هیچ تأکیدی بر جذبِ نیروهای بومی نداشتند.
وی با تأکید بر اینکه وضعیت طی یک سال گذشته بهتر شده است، افزود: البته همچنان این قضیه وجود دارد، به طور مثال در ماه گذشته و حتی در روز سال تحویل، حدود ۳۵ نیروی غیربومی در منطقه‌ی ویژه استخدام شدند. در کل برخی از مدیریت‌ها به این مسئله توجه می‌کنند و در جذب، نیروی بومی را در اولویت قرار می‌دهند و برخی هم اصلا رعایت نمی‌کنند.
این فعال کارگری منطقه‌ی ویژه اقتصادی ماهشهر در خصوص دلیلِ استفاده از نیروهای غیربومی در صنایع پتروشیمی گفت: دلیل عمده‌ی این مسئله، غیربومی بودنِ مدیران صنایع پتروشیمی است؛ به عنوان مثال طرف از شهری دیگر، به عنوان مدیرعامل یا رئیس هیأت مدیره می‌آید و رئیس منابع انسانی را از شهر خود انتخاب می‌کند، رئیس منابع انسانی هم نیروهای خود را می‌آورد و به همین دلیل بیشتر نیروها گزینش شده و غیربومی هستند. ببینید مثلا ما در شرکت کار می‌کنیم و اطلاعی از استخدامی نداریم اما ناگهان می‌بینیم چهار- پنج نیرو استخدام شدند، در صورتی که اصلا هیچکس در جریان نبوده است!
وی در ادامه گفت: ما به تازگی در منطقه‌ی ویژه ماهشهر، حتی از تربت‌حیدریه هم نیرو داشتیم و اتفاقا در جایگاهی قرار گرفته که اصلا سنخیتی با مدرکش هم ندارد! این مسائل هنوز هم اتفاق می‌افتد اما خب نسبت به قبل خیلی کمتر شده است. قبلا بسیاری از نیروها از شهرهای دیگر و بدون آزمون و گزینش و مصاحبه می‌آمدند و استخدام می‌شدند و در حال حاضر هم هستند و کار می‌کنند، اما الآن با توجه به تأکید رئیس اداره کار منطقه ویژه، جلوی این اتفاقات تا حدودی گرفته شده است.
اعتراضِ کارگرانِ بومیِ ایلام و آبادان
خبرهای مربوط به اخراج کارگران بومی و جایگزین شدنِ کارگران غیر بومی البته کم نیست. چندی پیش خبر اخراجِ ده‌ها نیروی بومیِ میدانِ نفتی آذرِشهرستان مهران و جایگزین شدن نیروهای غیربومی سروصدای زیادی به پا کرد. ظاهرا استخدام نیروهای بومی در این میدانِ نفتی حتی در پایین‌ترین سطوح نیز به‌سختی انجام می‌شود و این موضوع سبب اعتراض بسیاری از مردم و فعالان کارگریِ این منطقه شده است.
همچنین خبر اخراج ۱۵۰ نفر از کارگران فاز ۲ پالایشگاه آبادان از سوی پیمانکار نیز در همین راستا قابل بررسی است. طبق گفته‌ی این کارگران «مدیران فاز ۲ پالایشگاه آبادان باید استخدام نیروهای بومی را در اولویت قرار دهند و از جذب نیروهای غیربومی خودداری کنند درحالیکه در چند وقت گذشته نیروهای بومی اخراج و نیروی غیربومی جایگزین شده‌اند.»
آن‌ها می‌گویند: «برخلاف قانون برای جذب نیروهای حراستی فاز ۲ پالایشگاه از پرسنل بازنشسته و آن هم غیربومی استفاده می‌شود که این یک تخلف آشکار است.»
به نظر می‌رسد مسئله‌ی اولویت در جذب نیروهای بومی، دچار خلاء قانونی چندانی نیست؛ طبق آنچه در ماده ۴۷ قانون برنامه‌ی ششم آمده است نه تنها اولویت جذب با پیمانکارانِ بومی و در رده‌ی بعدی با کارگرانِ بومی است، بلکه نظارت بر حسن اجرای این قوانین نیز به صراحت ذکر شده است. اگرچه پایِ منافع و باندبازی که به میان باشد خیلی‌ها برای قوانین ذره‌ای هم ارزش قائل نمی‌شوند اما به نظر می‌رسد نهادهای نظارتی، البته به شرط آنکه خود از اجرای ناقصِ قوانین منتفع نشوند، بتوانند تاحدودی مشکل را حل کنند.