«صحرای غربی» در ازای «صلح با اسرائیل»
تصمیم مراکش برای عادی‌سازی روابط با اسرائیل که در توافقی با میانجیگری ایالات متحده حاصل شده، واکنش‌های متفاوتی را برانگیخت. با‌این‌حال عمده واکنش ها چندان به توافق «رباط- تل آویو» مربوط نمی شود و امتیاز جنجالی دولت ترامپ به مراکش در آخرین روزهای عمر خود و تعهدی که برای دولت بایدن ایجاد کرده، مورد توجه قرار گرفته است. روز پنجشنبه «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا اعلام کرد که مراکش چهارمین کشور عربی از ماه آگوست است که برای عادی‌سازی روابط با اسرائیل با واشنگتن به توافق رسید. در ماه‌های گذشته هم امارات متحده عربی، بحرین و سودان در غالب «پیمان ابراهیم» ارائه شده از سوی «جرد کوشنر» داماد و مشاور ارشد ترامپ و «آوی برکوویتس» فرستاده ویژه رئیس‌جمهور آمریکا به منطقه، به توافق مشابهی دست یافته بودند. به گفته منابع دیپلماتیک این مذاکرات با هدایت کوشنر و برکوویتس از یک‌سو و وزیر خارجه مراکش از سوی دیگر، در دو سال اخیر جریان داشت و در هفته‌های گذشته سرعت بیشتری گرفت. «محمد ششم» پادشاه مراکش ساعاتی پس از این توافق در تماس با «محمود عباس»، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطینی تأکید کرد که «با وجود توافق مراکش با اسرائیل برای عادی‌سازی روابط، این کشور همچنان سیاست خود مبنی‌بر لزوم ادامه مذاکرات و تشکیل کشور مستقل فلسطینی را ادامه می‌دهد». با‌این‌حال، رسانه‌ها هنوز از واکنش محمود عباس به این توافق خبری منتشر نکرده‌اند. دولت ترامپ که در آخرین هفته‌های خود به سر می‌برد، برای جلب رضایت مراکش تصمیمی جنجالی گرفت و اعلام کرده که منطقه «صحرای غربی» را به‌عنوان بخشی از خاک مراکش به رسمیت خواهد شناخت. این اقدام چرخشی بزرگ در سیاست منطقه‌ای واشنگتن و دستاوردی قابل توجه برای مراکش به شمار می‌آید. صحرای غربی یک سرزمین کم‌جمعیت در گوشه شمال غربی آفریقا و هم‌مرز با مراکش است. در یک دهه اخیر الجزایر و مراکش بر سر مالکیت این منطقه دچار تنش بودند و پیش‌از‌‌آن هم اسپانیا کنترل این سرزمین را در دست داشت و اکنون با وجود مخالفت‌های بین‌المللی و مقاومت بومی‌ها، مراکش ادعای مالکیت آن را دارد. اخیرا هم پس از پایان 16 سال جنگ در صحرای غربی که در سال 1991 پایان یافت، درگیری‌هایی میان ارتش مراکش و شورشیان «جبهه پولیسارو» در این منطقه رخ داده است. شورشیان پولیسارو به دنبال ایجاد منطقه‌ای استقلال یافته در صحرای غربی هستند. این شورشیان روز گذشته با انتشار بیانیه‌ای توافق آمریکا و مراکش برای به‌رسمیت‌شناختن صحرای غربی را به‌شدت محکوم و تهدید کردند که برای جلوگیری از اجرای این توافق دست به هر اقدامی خواهند زد. با امتیازی که ترامپ به مراکش داده، آمریکا به‌عنوان تنها کشور غربی، این سرزمین را به‌عنوان بخشی از خاک مراکش به رسمیت می‌شناسد و «جو بایدن» رئیس‌جمهور بعدی ایالات متحده از این جهت در موقعیت دشواری قرار می‌گیرد. اجرای این توافق با واکنش منفی جامعه بین‌الملل و الجزایر روبه‌رو خواهد شد و لغو آن هم می‌تواند منجر به عقب‌نشینی مراکش از روند عادی‌سازی روابط با اسرائیل شود. وزارت خارجه اسپانیا هم از توافق عادی‌سازی رابطه مراکش با اسرائیل استقبال کرده اما اقدام دولت ترامپ در به‌رسمیت‌شناختن صحرای غربی به‌عنوان بخشی از خاک مراکش را محکوم کرد. وزارت خارجه اسپانیا در بیانیه خود اعلام کرد که «قطع‌نامه‌های سازمان ملل تکلیف منطقه صحرای غربی را مشخص می‌کند و توافق دوجانبه مراکش و آمریکا نمی‌تواند علیه قوانین و قطع‌نامه‌های بین‌المللی باشد».
واکنش فلسطینی‌ها
فلسطینی‌ها در ماه‌های اخیر بارها با این توافق عادی‌سازی روابط کشورهای عربی با اسرائیل مخالفت کرده‌اند. به گفته مقام‌های فلسطینی، جهان عرب با عقب‌نشینی از پیش‌شرط «تشکیل کشور مستقل فلسطینی»، به آرمان فلسطین خیانت کرده و مانع از برقراری صلح میان فلسطینی‌ها و اسرائیل خواهند شد. «بسام الصالحی»، عضو کمیته اجرائی سازمان آزادی‌بخش فلسطین با محکوم‌کردن این توافق گفت: «هرگونه عقب‌نشینی اعراب از ابتکار صلح عربی سال 2002 که طبق آن عادی‌سازی روابط باید پس از پایان اشغال سرزمین‌های فلسطینی و عربی از سوی اسرائیل صورت گیرد، غیر قابل قبول است و باعث نقض بیشتر حقوق مردم فلسطین و به‌رسمیت‌شناختن اشغالگری اسرائیل خواهد شد. در غزه هم «حازم قاسم» گفت: این اقدامات گناهی بزرگ در حق مردم فلسطین است. اسرائیل از هر‌کدام از این توافق‌های عادی‌سازی روابط به‌عنوان تأییدی برای تداوم اشغالگری‌ها و توسعه شهرک‌سازی‌های خود استفاده می‌کند». در طرف دیگر، عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهور مصر که کشورش در سال 1979 توافق صلح با اسرائیل به امضا رسانده، از توافق اخیر برای عادی‌سازی رابطه مراکش و اسرائیل استقبال کرد و آن را «گامی در جهت افزایش ثبات و برقراری صلح در منطقه» دانسته است.
شرق