صندوق بین‌المللی پول درگزارش خود از وضعیت کشورهای خاورمیانه می‌گوید ذخایر ارزی قابل دسترس ایران درسال ۲۰۱۸ حدود ۱۲۱.۶ میلیارد دلار بود، اما پارسال به ۱۲.۷ میلیارد دلار سقوط کرد وامسال به ۸.۸ میلیارد دلار کاهش خواهد یافت.
در تازه‌ترین گزارش این نهاد بین‌المللی پولی که دوشنبه ۲۹ مهرماه در سایت آن منتشر شد، آمارهای ذخایر ارزی، تنها منابعی را شامل می‌شود که در دسترس دولت است. بدین ترتیب، منابع مسدود شده ایران در خارج در آمارهای صندوق بین‌المللی پول محاسبه نشده است.
در گزارش پیشین صندوق بین‌المللی پول که اوایل بهار منتشر شده بود، منابع ارزی مسدود شده ایران در خارج نیز محاسبه شده بود و کل ذخایر ارزی ایران ۸۵ میلیارد دلار برآورد شده بود که تقریبا ۱۹ میلیارد دلار کمتر از سال ۲۰۱۹ بود و انتظار می‌رفت در سال آینده این رقم به ۶۹ میلیارد دلار افت کند. بخش عمده‌ای از این ذخایر در خارج قرار دارد.
در گزارش جدید گفته نمی‌شود کل ذخایر ارزی داخلی و خارجی، از جمله منابع مسدود شده ایران چقدر است، اما افت ذخایر ارزی قابل دسترس برای جمهوری اسلامی به ۸.۸ میلیارد دلار نشان می‌دهد که کشور با بحران ارزی مواجه است.
نرخ دلار طی سال جاری دو برابر شده و به بالای ۳۲ هزار تومان رسیده است. مهم‌ترین علت رشد قیمت دلار، ناتوانی دولت در عرضه دلار کافی به بازار برای حفظ ارزش ریال از طریق ایجاد موازنه در عرضه و تقاضای ارز است.
صادرات و تولید ناخالص داخلی
صندوق بین‌المللی پول پیش‌بینی کرده صادرات نفتی، غیرنفتی و خدمات ایران روی‌هم‌رفته در سال جاری میلادی به ۵۲.۷ میلیارد دلار برسد. این رقم در سال ۲۰۱۸ بیش از ۱۰۳ میلیارد دلار بود.
بخش عمده افت صادرات ایران مربوط به سقوط صادرات نفت خام کشور است.
این نهاد بین‌المللی می‌گوید هم تولید ناخالص داخلی نفتی و هم غیرنفتی ایران در سال جاری به شدت کاهش خواهد یافت.
بر اساس این گزارش، انتظار می‌رود تولید ناخالص داخلی نفتی کشور در سال جاری حدود ۸.۵ درصد و تولید ناخالص داخلی غیرنفتی کشور ۴.۵ درصد نسبت به سال گذشته کاهش یابد. در مجموع کل اقتصاد ایران ۵ درصد نسبت به سال گذشته کوچکتر خواهد شد.
برای سومین سال متوالی است که ایران با رشد منفی اقتصادی مواجه است. طی سه سال گذشته، بنابر ارزیابی صندوق بین‌المللی پول، اقتصاد ایران روی‌هم‌رفته نزدیک ۱۷ درصد کوچکتر شده است.
البته ارزیابی این نهاد بین‌المللی بر این پیش‌شرط استوار است که ایران بتواند در سال جاری روزانه نیم میلیون بشکه صادرات نفت خام داشته باشد، در حالی که آمارهای شرکتهای ردیابی نفتکش‌ها نشان می‌دهد ایران تاکنون روزانه حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار بشکه توانسته صادرات نفت داشته باشد و دقیقا معلوم نیست آیا جمهوری اسلامی پول نفت صادراتی خود را توانسته دریافت کند یا نه.
برای نمونه بر اساس آمارهای گمرکی چین، این کشور طی ۷ ماه سال جاری میلادی روزانه ۷۷ هزار بشکه نفت از ایران خریده است. البته بر اساس آمارهای شرکتهای ردیابی نفتکش‌ها، مانند کپلر و تانکر ترکرز، تقریبا به همین میزان نفت نیز ایران به‌صورت پنهانی و تحت نام نفت اندونزی و مالزی به چین فروخته است.
از طرفی ایران بدهی ۵ میلیارد دلاری خود به شرکتهای «سی‌ان‌پی‌سی» و «ساینوپک» چین از بابت توسعه میادین یادآوردان و آزادگان را از طریق تحویل نفت تسویه می‌کند و معلوم نیست چه میزان از نفت صادر شده ایران به چین برای پاک کردن بدهی ایران به شرکتهای نفت چینی بوده است.
سوریه و ونزوئلا نیز مشتری نفت ایران هستند و حداقل در مورد سوریه دقیقا معلوم نیست آیا از بابت تحویل نفت ایران پولی می‌دهد یا نه.
به هر تقدیر، صندوق بین‌المللی پول پیش‌بینی کرده است سال آینده صادرات نفت ایران به ۴۰۰ هزار بشکه در روز کاهش یابد. ایران قبل از تحریم‌های آمریکا روزانه ۲.۵ میلیون بشکه صادرات نفت داشت.
بدهی و کسری بودجه
این نهاد بین‌المللی می‌گوید دولت ایران برای اینکه با کسری بودجه مواجه نشود، نیاز دارد که قیمت هر بشکه نفت ۵۲۱ دلار باشد، در حالی که قیمت کنونی نفت حدود ۴۰ دلار است.
وگرنه، بر اساس پیش‌بینی صندوق بین‌المللی پول، انتظار می‌رود کسری بودجه کل ایران در سال جاری میلادی معادل ۹.۶ درصد از کل تولید ناخالص داخلی، یعنی حدود ۵۸ میلیارد دلار باشد.
همچنین انتظار می‌رود بدهی خالص دولت ایران در سال جاری به ۴۴ درصد تولید ناخالص داخلی، یعنی حدود ۲۵۸ میلیارد دلار اوج بگیرد.
در سال ۲۰۱۸، بدهی خالص دولت ایران زیر ۲۷ درصد تولید ناخالص داخلی بود و نشان می‌دهد طی دو سال که از تحریم‌ها می‌گذرد، بدهی خالص دولت اوج گرفته است.
نگاه خوشبینانه صندوق بین‌المللی پول
نگاهی به آمارهای صندوق بین‌المللی پول نشان می‌دهد این نهاد بین‌المللی اگرچه از سقوط مولفه‌های اقتصادی ایران خبر داده، اما باز هم بسیار با ارفاق و خوشبینانه نسبت به اقتصاد ایران نگاه کرده است.
به غیر از پیش‌بینی صادرات روزانه نیم میلیون بشکه نفت ایران در سال جاری، کل صادرات ایران نیز بسیار خوشبینانه برآورد شده است.
برای نمونه بر اساس آمارهای گمرکی ایران، کل صادرات غیرنفتی کشور در نیمه اول سال جاری خورشیدی تنها ۱۳.۵ میلیارد دلار بوده است که نسبت به دور مشابه پارسال ۳۵ درصد افت داشته است. البته ایران برای اولین بار صادرات بنزین را نیز در لیست «صادرات غیرنفتی» قرار داده و جالب اینکه بر اساس گفته‌های مهدی میراشرفی، رئیس کل گمرک ایران، «بنزین در صدر کالاهای صادراتی غیرنفتی کشور» بوده است.
اخیرا ایرج حریرچی، رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین به خبرگزاری ایلنا گفته بود، انتظار می‌رود کل صادرات نفتی و غیرنفتی کشور در سال جاری خورشیدی ۳۵ میلیارد دلار باشد.
بدین ترتیب، پیش‌بینی صندوق بین‌المللی پول از صادرات ۵۲.۷ میلیارد دلار نفت، محصولات نفتی، غیرنفتی و خدمات ایران بسیار خوشبینانه به نظر می‌رسد.