کارگران حداقل‌بگیر که یک فرزند دارند، پس از تامین ضروریات بسیار حداقلیِ خوراکی و آشامیدنی خانواده‌ی خود، فقط ۳۱۱ هزار تومان برای تامین سایر مایحتاج ضروری خانوار از قبیل مسکن، حمل‌ونقل، آموزش و بهداشت، در اختیار دارند؛ حال سوال اساسی اینجاست که با ۳۱۱ هزار تومان چگونه می‌شود هم سرپناهِ مناسب تامین کرد، هم هزینه آموزش فرزند را پرداخت و هم از پس هزینه‌های سر به فلک کشیده‌ی دارو و درمان برآمد؟!
به گزارش خبرنگار ایلنا، این روزها تامین مواد غذایی، مهم‌ترین دغدغه دهک‌های کم‌درآمد و حداقل بگیرانِ کارگری‌ست؛ کار به جایی رسیده که کارگران اگر بتوانند «مایحتاج» سفره‌ی خانوار را تامین کنند، باید به خود یک کارت هزار آفرینِ بزرگ بدهند.
تامین «حداقل خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها» در شرایطی یک «هدف معیشتی» است که دیگر مایحتاج ضروری زندگی مانند مسکن، حمل‌ونقل و در مرحله بعد آموزش و بهداشت، با حداقل دستمزد کارگران، به هیچ وجه قابل تامین نیست.
اما حداقل دستمزد کارگری، چه میزان از سبد خوراکی‌ها و آشامیدنی‌های خانوار را پوشش می‌دهد و نسبت دستمزد به سبد خوراکی‌ها در ماه‌های گذشته، چه تغییری کرده است؟ بهتر است ابتدا نگاهی به تغییرات تورمی مواد غذایی در ماه‌های اخیر بیندازیم.
تورم مواد غذایی در تیرماه
گزارش اخیر مرکز آمار ایران، تغییرات تورمی مواد غذایی را در تیرماه، هم در مقایسه با ماه قبل و هم به صورت نقطه به نقطه نشان می‌دهد؛ این گزارش حاکی از آن است که در تیرماه، نرخ گروه خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها، نسبت به خردادماهِ سال جاری ۱.۳ درصد و نسبت به تیر ماه سال قبل رشد ۷۱.۹ درصدی یافته است.
رشد نرخ کالاها نسبت به خرداد ماه برای نان و غلات ۱.۶ درصد، گوشت قرمز و سفید و فرآورده‌های آنها ۱.۸ درصد، گوشت قرمز و گوشت ماکیان ۱.۶ درصد، ماهی‌ها و صدف داران ۳.۴ درصدی، شیر، پنیر و تخم مرغ ۱۰ درصد، روغن‌ها و چربی‌ها ۲.۲ درصد، چای، قهوه، کاکائو، نوشابه و آب میوه ۵.۵ و محصولات طبقه‌بندی نشده در جای دیگر ۲.۵ درصد بود. همچنین نرخ میوه و خشکبار ۱.۱ درصد، شکر، مربا، عسل، شکلات و شیرینی ۴.۵ درصد و سبزیجات ۲.۵ درصد با کاهش مواجه شده است.
البته نرخ کالاهای این گروه نسبت به تیر ماه سال گذشته (تورم نقطه به نقطه) با رشد چشمگیری مواجه بوده است؛ به گونه‌ای که به ترتیب برای خوراکی‌ها ۵۹.۷ درصد، نان و غلات ۲۸.۹ درصد، گوشت قرمز و سفید و فرآورده‌های آنها ۷۷ درصد، گوشت قرمز و گوشت ماکیان ۷۶.۴ درصد، ماهی‌ها و صدف داران ۸۱.۳ درصد، شیر، پنیر و تخم مرغ ۴۵.۲ درصد، روغن‌ها و چربی‌ها ۴۵.۶ درصد، میوه و خشکبار ۸۲.۵ درصد، سبزیجات ۷۵.۷ درصد، شکر، مربا، عسل، شکلات و شیرینی ۴۸.۹ درصد، چای، قهوه، کاکائو، نوشابه و آب میوه ۵۸.۱ درصد و محصولات طبقه بندی نشده در جای دیگر ۹۷ درصد رشد را شاهد بودیم.
تورم دوازده ماهه مواد غذایی و آشامیدنی
نتایج تکمیلی همین گزارش نشان می‌دهد که محدوده تغییرات تورم دوازده ماهه در گروه عمده «خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات» بین ۵۶.۶ درصد برای دهک اول تا ۶۲.۸ درصد برای دهک دهم است. نرخ تورم کل کشور در تیر ماه ١٣٩٨ برابر ٤٠,٤ درصد است که در دهک‌های مختلف هزینه‌ای در بازه ٤٠.١ درصد برای دهک اول تا ٤٣.١ درصد برای دهک دهم نوسان دارد. محدوده تغییرات تورم دوازده ماهه در گروه عمده «خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات» بین ٥٦.٦ درصد برای دهک اول تا ٦٢.٨ درصد برای دهک دهم است.
در واقع دهک دهم درآمدی (کم‌درآمدترین) در دوازده ماه گذشته با تورم ۶۲.۸ درصدی در سبد خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها مواجه بوده‌اند.
رکورد قیمت مواد غذایی در اردیبهشت ماه
از سوی دیگر، وزارت صنعت، معدن و تجارت، در مرداد ماه، گزارش آماری منتشر کرده است و در آن مدعی شده که در اردیبهشت سال جاری، کالاهای اساسی خانوار رکورد قیمت را شکسته‌اند. براساس این گزارش، در اردیبهشت ماه امسال قیمت پیاز بیش از ۵۱۵.۱ درصد نسبت به مدت مشابه در سال گذشته رشد داشته است.
براساس همین گزارش، رشد قیمتی باقی کالاها نیز در اردیبهشت ماه زیاد و رکوردشکن بوده است. همه کالاهای اساسی خوراکی، بلااستثنا بیش از ۱۰۰ درصد افزایش قیمت را تجربه کرده‌اند:
قیمت خرما مضافتی افزایش ۱۷۰ درصد، سیب زرد افزایش ۱۴۰.۸ درصد، سیب قرمز افزایش ۱۵۵.۱ درصد، گوشت گوساله ۱۲۳.۳ درصد، سیب زمینی افزایش ۲۰۱.۳ درصد و گوشت گوسفندی ۱۱۶.۹ درصد.
با این حساب، کارگران باید در تیرماه ۹۸، ۷۱.۹ درصد بیشتر از تیرماه سال قبل، برای تامین خوراکی‌ها و آشامیدنی‌های ضروری خانوار پول بپردازند؛ احسان سلطانی (کارشناس و تحلیلگر مسائل اقتصادی) نیز بر این باور است که در سال جاری، رکورد تورم قیمت مواد غذایی شکسته شده است.
او در نمودار زیر، روند نرخ تورم سالانه مواد غذایی در چهار دهه اخیر را نشان داده است:
دلایل صعود تورمی مواد غذایی
سلطانی معتقد است؛ دو عامل کلیدی موجب شده تا غذا رکورد تاریخی نرخ تورم تاریخی ۷۰ درصد را در سال ۱۳۹۸ بشکند:«اول- تعدیل نرخ تورم سالانه مواد غذایی با اختصاص نرخ ترجیحی در سال ۱۳۹۷ به میزان ۳۸ درصد که از تورم سال اول شوک‌های ارزی پیشین (سال ۱۳۷۳:۴۳ درصد و سال ۱۳۹۱: ۴۵ درصد) کمتر بوده است و بدون تردید، به سال ۱۳۹۸ منتقل شده است و دوم- حذف ارز ترجیحی برای نهاده‌های دامی و کشاورزی و مواد غذایی اساسی مانند شکر و روغن در سال ۱۳۹۸.»
این کارشناس اقتصادی بر این باور است که افزایش ۷۰ درصدی قیمت مواد غذایی و از سوی دیگر افزایش میانگین حداکثر ۳۰ درصدی درآمد خانوارها، منجر به بحران تغذیه و معیشت در سال ۱۳۹۸ خواهد شد.
او ادامه می‌دهد: دولت با اتخاذ سیاست‌های اقتصادی نئولیبرال، افزایش قیمت غذا را به جای مالیات‌ستانی و واقعی‌سازی قیمت نهاده‌های صنایع رانتی، در دستور کار قرار داده است.
حال در این شرایط که تورم مواد غذایی خانوار رکورد شکسته است، باید دید رابطه میان دستمزد و سبد خوراکی‌های کارگرانی که باید ۷۱.۹ درصد بیشتر از تیرماه سال قبل، بابت مواد غذایی پول بپردازند، چگونه است.
رابطه حداقل دستمزد و سبد خوراکی‌های خانوار
حداقل دستمزد کارگری که یک فرزند دارد، با احتساب همه مزایای مزدی، با توجه به میزان سابقه کار، چیزی حدود ۲ میلیون و ۲۰۰ تا ۲ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان است؛ حال اگر متوسط آن یعنی ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار تومان را مبنا بگیریم، درمی‌یابیم که این مبلغ فقط حدودِ ۳۰۰ هزار تومان بیشتر از سبد خوراکی‌ها و آشامیدنی‌هاست.
محاسبات فرامرز توفیقی (رئیس کمیته دستمزد کانون عالی شوراهای اسلامی کار) نشان می‌دهد که سبد حداقلی خوراکی‌ها و آشامیدنی‌های یک خانوار متوسط ۳.۳ نفره در تیرماه ۹۸، برابر با ۱۹,۸۸۳,۲۵۹ ریال است.
با این حساب، تفاوت دستمزد ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار تومانی با این سبد حداقلی که البته کمینه قیمت‌ها در آن در نظر گرفته شده و بسیار حداقلی محاسبه شده، فقط ۳۱۱ هزار تومان است.
بنابراین، کارگران حداقل‌بگیر که یک فرزند دارند، پس از تامین ضروریات بسیار حداقلیِ خوراکی و آشامیدنی خانواده‌ی خود، فقط ۳۱۱ هزار تومان برای تامین سایر مایحتاج ضروری خانوار از قبیل مسکن، حمل‌ونقل، آموزش و بهداشت، در اختیار دارند؛ حال سوال اساسی اینجاست که با ۳۱۱ هزار تومان چگونه می‌شود هم سرپناهِ مناسب تامین کرد، هم هزینه آموزش فرزند را پرداخت و هم از پس هزینه‌های سر به فلک کشیده‌ی دارو و درمان برآمد؟!
گزارش: نسرین هزاره مقدم