دبیر اجرایی کانون بازنشستگان آینده‌ساز از مصائب و مشکلات بازنشستگان این صندوق می‌گوید و از عدم صدور دفترچه درمانی برای بازنشستگانِ آینده‌ساز و پایین بودن ضریب پشتیبانی که به معنای بحران است.
به گزارش خبرنگار ایلنا، امروزه معضلاتِ «صندوق‌های بازنشستگی» یکی از بزرگترین چالش‌های جهان مدرن است؛ برخی کارشناسان، بحران صندوق‌ها را همپایه «بحران آب» دانسته‌اند و به دولت‌ها در این رابطه هشدار جدی داده‌اند.
در ایران با بحران صندوق‌های بازنشستگی با درایت کافی برخورد نمی‌شود؛ وقتی به اعتقاد عباس اورنگ (کارشناس رفاه و تامین اجتماعی) در حق تامین اجتماعی که بزرگترین و اساسی‌ترین صندوق بازنشستگی کشور است «کم‌لطفی چشمگیر» شده است، دیگر نمی‌توان انتظار داشت صندوق‌های بازنشستگی خُرد که طول و عرض چندانی ندارند، در وضعیت مساعدی به سر ببرند.
علاوه بر همه اینها به نظر می‌رسد تلاش می‌شود برای زدودن تمایزات شغلی و امتیاززدایی از نیروی کار، بخش اعظم کارگران کشور به کارگر پیمانکاری ساده و تحت پوشش سازمان تامین اجتماعی تبدیل شوند و همین امر می‌تواند زمینه ضعف مستمر دیگر صندوق‌های بازنشستگی را فراهم آورد. این اتفاق را مشخصاً می‌توان در سرنوشت صندوق بازنشستگی شهرداری، صندوق بازنشستگی بانک‌ها و صندوق نفت، ردیابی کرد. در این میانه یکی از صندوق‌هایی که این روزها حال و روز خوبی ندارد، «صندوق حمایت و بازنشستگی آینده‌ساز» است.
تاریخچه صندوق
داوود دقیانوس (دبیر اجرایی کانون بازنشستگان آینده‌ساز) ابتدا به تاریخچه تاسیس این صندوق اشاره می‌کند: «صندوق حمایت و بازنشستگی آینده‌ساز، موسسه‌ای غیرتجاری‌ست که به استناد ماده ۲ قانون تاسیس سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران و در راستای اجرای ماده ۴ قانون حمایت کارمندان در برابر اثرات ناشی از پیری و ازکارافتادگی مصوب ۹/۱۲/۱۳۴۹ مجلس شورای ملی وقت و با تصویب شورای عالی تامین اجتماعی و موافقت سازمان اداری و استخدامی کشور در سال ۱۳۴۹ به ثبت می‌رسد. طبق ماده ۲ قانون تاسیس سازمان گسترش و نوسازی، این صندوق برای شرکت‌های تابعه سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران تاسیس و قرار می‌شود که همه شرکت‌های تابعه این سازمان مثل سایپا، ایران خودرو، ایران خودرو دیزل، تراکتورسازی و …. کسورپردازی بیمه‌های بازنشستگی را به این صندوق واریز کنند. در ۳۰/۹/۱۳۶۶ بخشنامه‌ای از طرح سازمان گسترش منتشر می‌شود و طبق آن تمام کارکنان مکلف می‌شوند همه سوابق خود را از تامین اجتماعی به صندوق آینده‌ساز منتقل کنند و تمامی افراد جدیدالاستخدام هم به عضویت این صندوق دربیایند. یعنی اکثریت افراد با بخشنامه اجباری سازمان گسترش به عضویت این صندوق درمی‌آیند. قبل از آن، این صندوق مختص مدیران سازمان گسترش بوده است.»
بعد از بخشنامه اجباری به امضای محمد عاملیان چه اتفاقی می‌افتد؛ در این بخشنامه آمده است: شرکت‌های تابعه مذکور که تاکنون به عضویت صندوق آینده‌ساز درنیامده‌اند، مکلفند حداکثر ظرف مدت سه ماه از تاریخ ابلاغ با انجام تشریفات مربوطه به صندوق مزبور ملحق شوند. دقیانوس می‌گوید: طبق ماده ۲۶ اساسنامه صندوق، اگر صندوق آینده‌ساز تحت هر عنوانی در جلسات شورای عالی به مرحله اضمحلال برسد و انحلال آن اعلام شود، تمام اموال و دارایی‌های آن به سازمان گسترش و نوسازی صنایع منتقل می‌شود؛ به عبارتی تصمیم‌گیر غایی در مورد اموال و دارایی‌های بازنشستگان این صندوق، سازمان گسترش است. بنابراین این سازمان که صندوق را تاسیس کرده، افراد را مجبور به عضویت در آن می‌کند و طبق اساسنامه، مدیریت و تصمیم‌گیری را خود برعهده می‌گیرد. مشکل از آنجا شروع می‌شود که سازمان گسترش از ۱۵، ۲۰ سال پیش به این‌سو به تدریج، نظارت، کنترل و حمایت از صندوق آینده‌ساز را ضعیف می‌کند تا حدی که امروز هیچ نظارتی بر این صندوق ندارد و صندوق به حال خود رها شده است. در حال حاضر حدود ۲۰ صندوق در سراسر کشور داریم که همه آنها توسط نهادهای فرادستی، کنترل، نظارت و حمایت می‌شوند؛ تنها صندوقی که مستقل است و به هیچ نهادی پاسخگو نیست، صندوق حمایت و بازنشستگی آینده‌ساز است.
بحران در صندوق
صندوق آینده‌ساز در حال حاضر، حدود ۱۵ هزار نفر عضو دارد که ۱۰ هزار نفر آنها شاغل هستند و حدود ۵۲۰۰ نفر بازنشسته دارد. دقیانوس در مورد مشکلات صندوق می‌گوید: مشکل اصلی این است که هیچ عضو جدیدی به این صندوق اضافه نمی‌شود؛ نه تنها اضافه نمی‌شود که کم هم می‌شود؛ چراکه یک عده پرونده‌های خود را از صندوق می‌گیرند و به تامین اجتماعی ملحق می‌شوند یا از شاغلی به بازنشستگی می‌رسند. الان نسبت شاغلین به بازنشستگان به ۱.۸ به ۱ رسیده؛ درحالیکه طبق استاندارد اگر صندوقی نسبت پشتیبانیِ آن، یعنی نسبت شاغلین به بازنشستگان به ۵ رسید، در مرز بحران به سر می‌برد، نسبت پشتیبانی صندوق ما ۱.۸ است و جالب‌تر اینکه خیلی از اعضای ما، خویش‌فرما هستند که به راحتی خود را به تامین اجتماعی که مخاطرات کمتری دارد، منتقل می‌کنند. به دلیل عدم نظارت سازمان گسترش، سرمایه‌گذاری‌هایی که در صندوق انجام شده، سوددهی کافی ندارد و کفاف مستمری بازنشستگان را نمی‌دهد و به همین دلیل حدود ۶۸ درصد مستمری بازنشستگان از محل کسور بیمه و بازنشستگی شاغلین تامین می‌شود و در نتیجه شاغلین در آینده‌ی نه چندان دور دچار بحران می‌شوند چراکه پول آنها به جای هدایت به سرمایه‌گذاری، صرف پرداخت مستمری بازنشستگان می‌شود.
راه برون‌رفت از این بن‌بست و بحران چیست؟ دبیر اجرایی کانون بازنشستگان آینده‌ساز در این باره می‌گوید: ما در کانون بازنشستگان برای برون‌رفت از بحران، اساسنامه صندوق را که ۵۰ سال دست‌نخورده باقی مانده بود، اصلاح کردیم. در خصوص مطالبات بازنشستگان، منشور ۵ گانه تدوین کردیم که یکی از موارد آن، اصلاح اساسنامه بود. ما موارد قدیمی اساسنامه را با مرجعیت فرار دادنِ قانون ساختار نظام جامع رفاه و تامین اجتماعی با حضور ذینفعان از جمله نمایندگان منتخب شاغلین و نمایندگان مدیریت صندوق، با وفاق کامل به‌روزرسانی کردیم. اصلاح اساسنامه با همت معاونت رفاه تامین اجتماعی پس از فراز و نشیب‌های مختلف انجام شد و آن را برای تصویب به شورای عالی رفاه و تامین اجتماعی بردیم. خوشبختانه هفته گذشته جلسه شورای عالی رفاه و تامین اجتماعی برای اصلاح این اساسنامه تشکیل شد. نکته مهم این است که اساسنامه صندوق آینده‌ساز اولین اساسنامه صندوق‌هاست که تحت پوشش قانون نظام جامع رفاه و تامین اجتماعی درآمده و براساس آن اصلاح شده است و می‌تواند یک Sample یا الگو برای باقی صندوق ها باشد.
راهِ خروج از بحران
وی ادامه می‌دهد: الان اساسنامه ما در مرحله‌ی تصویب نهایی در شورای عالی رفاه و تامین اجتماعی‌ست و قرار شده ظرف دو هفته، افراد حاضر در جلسه، نظرات خود را پیرامون اساسنامه‌ی اصلاحی اعلام کنند و این نظرات توسط معاونت رفاه جمع‌بندی شده و درنهایت اساسنامه امضا و برای هیات دولت ارسال شود. فرایند بعدی، تصویب در هیات دولت است و در صورت تصویب در هیات دولت، این صندوق، همه الزامات و آیین‌نامه‌هایش، لباس نظام جامع رفاه را خواهد پوشید.
به گفته‌ی دقیانوس مساله دوم این است که تمام آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های صندوق که براساس اساسنامه قدیم است باید براساس اساسنامه جدید به‌روزرسانی شود که در این مورد با همت کانون بازنشستگان و نمایندگان شاغلان ایران خودرو، سایپا و دیگر شرکت‌های تابعه، کمیته‌ای تشکیل شده و این کمیته آیین‌نامه‌های جدید از جمله آیین‌نامه بازنشستگی زودرس و آیین‌نامه مشاغل سخت و زیان‌آور را آماده کرده است.
دغدغه‌ی درمان بازنشستگان آینده‌ساز
بحث بعدی که او مطرح می‌کند، دغدغه اصلی بازنشستگان یا همان بحث درمان است: «طبق تعهدات اولیه‌ی صندوق، درمان برعهده این صندوق بوده است؛ تا سال گذشته، حوزه درمان صندوق از طریق بیمه پارسیان حل و فصل می‌شد اما اخیراً با تغییر بیمه‌گر درمان از پارسیان به بیمه ایران، مشکلاتی به وجود آمده؛ الان که در خرداد ماه به سر می‌بریم هنوز بازنشستگان سردرگم و فاقد دفترچه‌های بیمه هستند؛ یعنی ما ۵۲۰۰ بازنشسته هنوز دفترچه بیمه نداریم و این مساله موجب نگرانی‌ست؛ بیمه ایران چون رویکردش، بیمه تکمیلی‌ست اصلا دفترچه بیمه پایه ندارد و می‌گوید با کارت ملی برای درمان مراجعه کنید. خیلی جاها نیز با کارت ملی پذیرش نمی‌کنند و همین موضوع برای بازنشستگان تبدیل به یک معضل شده است. توزیع بازنشستگی ما در سطح کشور زیاد است و همین توزیع پراکنده، شفافیت و عملکرد آسان را برای درمان تبدیل به یک ضرورت می‌کند؛ ۲ هزار نفر از بازنشستگان ما در تهران، ۲ هزار نفر در تبریز و بقیه در اراک و شهرهای شمالی کشور هستند. موضوع درمان به دلیل عدم شفافیت و با تغییر دفعتاً بیمه از پارسیان به ایران، گسستگی و تشویش خاطر برای بازنشستگان به وجود آورده و امروز بازنشستگان ما از مقوله درمان ناراضی هستند. کانون بازنشستگان بارها در این زمینه رایزنی کرده و جلسات مختلفی را با مقامات مسئول برگزار کرده تا نگرانی و مشکلات درمانی بازنشستگان برطرف شود.
به گفته‌ی او، مساله درمان قابل اغماض و به تاخیراندازی نیست؛ نمی‌شود به بازنشسته گفت امروز مریض نشو تا فردا یک فکری به حال درمان و دفترچه درمانی بکنیم! لذا باید معضل درمان بازنشستگان آینده‌ساز در سریع‌ترین زمان ممکن برطرف شود.
نکته پایانی دقیانوس، خواسته‌های بازنشستگان در قالب منشور پنج‌گانه‌ی تدوین شده توسط کانون بازنشستگان است. او می‌گوید: این منشور که کاملاً قانونی تدوین شده، شامل مواردی از جمله ترمیم حقوق بازنشستگان طبق شاخص تورم در سال‌های گذشته، اصلاح و بهسازی فرایند درمان، شفاف‌سازی فعالیت‌های اقتصادی صندوق در سنوات گذشته و اعمال ضریب وزنی اعضا در حوزه‌های تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی است. او معتقد است؛ بازنشستگان و شاغلان به نسبت تعداد و وزنی که دارند باید در همه حوزه‌های تصمیم‌گیری و مدیریت دخیل باشند و بتوانند در سرنوشت جمعی خود مشارکت داشته باشند.
گفتگو: نسرین هزاره مقدم