برخی کارشناسان مسائل آفریقا بر این باورند که کودتای صورت گرفته در سودان و برکناری عمر حسن البشیر رییس جمهوری این کشور، در واکنش به اعتراضات مردمی، جهت حفظ و تقویت نظام در این کشور صورت گرفته است.
ارتش سودان روز پنجشنبه ( 22 فروردین ماه) با انتشار بیانیه ای که ارتشبد «عوض بن عوف» وزیر دفاع این کشور، آن را قرائت کرد، برکناری «عمر حسن البشیر» رییس جمهوری این کشور را پس از 30 سال حکومت، تایید و سه ماه حالت فوق العاده و یک ماه محدودیت رفت و آمد در این کشور واقع در شمال آفریقا اعلام کرد.
وزیر دفاع سودان همچنین از تشکیل یک شورای انتقالی نظامی خبر داد که برای 2 سال اداره امور کشور را برعهده خواهد گرفت.
هر چند، احمد عوض بن عوف، روز جمعه هفته گذشته تنها یک روز پس از رهبری کودتا از مقام خود کناره‌گیری کرد.
وزیر دفاع سودان، خبر کناره‌گیری اش را از طریق تلویزیون ملی این کشور اعلام و ژنرال عبدل فتاح عبدالرحمان برهان را به عنوان جانشین خود معرفی کرد.
ده ها هزار تن از مردم سودان از نوزدهم ماه دسامبر گذشته با حضور در خیابان های کشور خواستار قطع حمایت ارتش و برکناری البشیر رئیس‌جمهوری این کشور دست به تظاهرات می‌زنند.
حتی مردم سودان طی روزهای گذشته پس از بازداشت عمرالبشیر بلافاصله با برگزاری تظاهراتی در برابر مقر ارتش در پایتخت خواهان تشکیل شورایی غیر نظامی برای اداره موقت این کشور شدند و نشان دادند که حضور نظامیان در قدرت را برنمی تابند.
معترضان سودانی می‌گویند شورای نظامی بخشی از حکومت پیشین است و تا زمان ایجاد دولت انتقالی غیرنظامی به اعتراضات خود ادامه می‌دهند.
با توجه به اهمیت موضوع و تحولات اخیر کشور سودان، پژوهشگر ایرنا با «جعفر قنادباشی» کارشناس ارشد مسائل آفریقا به گفت و گو پرداخت.
**جرقه اولیه تظاهرات مردمی سودان
قنادباشی در ابتدای این گفت و گو بیان داشت: جرقه اولیه در کشور سودان در مورد گرانی نان شروع شد البته مردم در مجموع از عملکرد دولت سودان ناراضی بودند و لذا نتوانستند مشکلاتی را که از قبل تحمل می کردند را تحمل کنند .سودان در طول دوره حکومت عمر البشیر همواره مشکلات اقتصادی داشته است و مردم این کشور با فقر روبه رو بوده اند و هیچ گاه زندگی رفاهی نداشته اند.
وی افزود: یکی از دلایل عمده تشدید اعتراضات در سودان حرکت رژیم سودان به سمت پادشاهی عربی بود لذا مردم این کشور نتوانستند هم فقر و هم مشکلات ناشی از شکاف طبقاتی را تحمل کنند. لذا تظاهرات مردمی سودان گسترش پیدا کرد و به سمت و سوی یک حرکت سیاسی رفت.
** ارتش و جایگزینی نظام دموکراتیک در سودان
این کارشناس مسائل افریقا بیان داشت: هیچ گاه ارتش کارگردان خوبی برای انتقال قدرت نبوده است و در افریقا و جهان سوم هم ارتشیان به صورت ناموفق عمل کرده اند و همواره صحبت کردن از برقراری دموکراسی می کنند ولی تمهیدات برپایی انتخابات به گونه ای رقم می خورد و شرایط به نوعی آماد می شود که به نفع نظامیان و جناح قدرت باشد.
وی افزود: ارتش سودان تحت تاثیر سیاست های عربی است و در جنگ یمن ارتشیان این کشور حضوری فعال داشته اند و در واقع یکی از ارکان اصلی نیروهای حمله کننده به یمن یودند و در چند سال گذشته علیه مردم یمن جنگیدند ارتش سودان از نظر مردمی در داخل این کشور محبوبیتی ندارد و نمی تواند زمینه به وجود آوردن غیر نظامیان بر قدرت را فراهم کنند.
وی افزود: مردم سودان نمی توانند به ارتشی اعتماد کنند که به نفع بیگانه کار می کند و از دید عربی و قومی به مردم نگاه می کند نه از دید مسلمان بودن، علاقه مند به موضوعات مذهبی نیستند و نمی توانند زمامدار و کارگردان صحنه انتخابات در کشور سودان باشند.
**قضیه دارفور و نقش آن در سقوط دولت عمر البشیر
قناد باشی کارشناس مسائل آفریقا در این زمینه بیان داشت: قضیه دارفور که در آن جنگی بین ارتش سودان و شبه نظامیان در این کشور صورت گرفت داستانی است که غربی ها در آن اغراق کردند و بزرگ نمای رسانه ای صورت گرفت در دارفور دولت سودان عملکرد جنایت کارانه داشت اما نه در حد و اندازه ای که دولت های غربی از آن سخن گفتند.
وی یادآور شد: از جهتی غربی ها کوشش کردند تا تعداد کشته شدگان این واقعه را بیش از 100هزار نفر جلوه دهند که اگر چنین بود شاید تعداد مجروحین رقمی بالاتر از 300هزار باشد که اساسا چنین نیست و راه اثبات آن سخت به نظر می رسد.
وی افزود: در مجموع ارتشیان سودان در حکومت 30ساله گذشته خود که خود عمر البشیر نیز یک ارتشی بود عملکرد قابل قبولی از نظر مردم سودان نداشته اند و تا زمانی که دولت سودان به سمت غرب گرایشات سیاسی همسو داشت و همراه سیاست های امریکا در یمن بود و مماشاتی با اسرائیل کرد دولت های غربی از اظهار نظر در مورد وقایع دارفور سکوت کردند و حرفی از دارفور در رسانه ها مطرح نشد. و در مجموع قضیه دارفور در سقوط عمر البشیر بی تاثیر نبوده است.
**جدایی سودان جنوبی و نقش آن در سقوط دولت عمر البشیر
به گفته قنادباشی،70 در صد نفت سودان در جنوب این کشور قرار دارد اگر فروش حاصل از درآمدهای نفتی به اقتصاد سودان ترزیق می شد مسلما بخش قابل توجه از مشکلات اقتصادی سودان حل می شد و شاید ما شاهد چنین تحولاتی در مورد سودان نبودیم.
وی افزود: از نظر اقتصادی جدایی سودان جنوبی نقش زیادی در سقوط دولت عمر البشیر داشته است و دلارهای که از طریق شرکت در جنگ یمن وارد سودان می شد نیز به خوبی مورد استفاده نگرفت که بتواند مشکلات ناشی از اقتصاد در این کشور را حل نماید و دولت خارطوم نیز در جدایی دولت سودان خوب عمل نکرد و نتوانست از طریق عرق ملی مانع جدایی سودان جنوبی از این کشور شود و در واقع با سیاست غربی ها جهت جدایی سودان همسو شد.
وی یادآور شد: گرچه سودان توسط یک همه پرسی و با رای اکثریت از کشور جدا شد اما دولت سودان نیز نتوانست با به کارگیری دیپلماسی و بهره برداری از چاه های نفت مشترک از میدان نفتی با سودان جنوبی وارد بهره برداری شود و جدایی سودان جنوبی از این کشور و از دست دادن بخش عظیمی از اقتصاد نفتی در پی این جدایی از دلایل اصلی سقوط دولت عمر البشیر در تاریخ کشور سودان محسوب می شود.
**آگاهی داشتن عمر البشیر ازوقوع کودتا
این کارشناس مسائل آفریقا بیان داشت: عمر البشیر در جریان کودتا قرار داشت زیرا که کودتا بر دوگونه است یا براندازانه است یا جهت حفظ و تقویت نظام و کودتایی که در سودان صورت گرفته است جهت حفظ نظام سودان بود که در واکنش به اعتراضات مردمی صورت گرفته در این کشور انجام گرفت.
به گفته قنادباشی، بر خی کودتای سودان را کودتا نمی دانند در صورتی کودتا انجام می گیرد که نظامیان خواستار تغییر کلی در رژیم باشند اما تغییر مهره ها در نظام سیاسی سودان به خاطر حفظ نظام در این کشور صورت گرفته است.
وی اظهار داشت: در کشور سودان نیز این گونه بوده است فرمانده اصلی حکومت انتقالی و رئیس شورای انتقالی ژنرال بن عوف دستیار عمر البشیر بوده است که در اسفند ماه پارسال توسط ایشان انتخاب شده و چون اعتراضات علیه ایشان شدید بود آقای برهان انتخاب گردید که ایشان نیز از نیروهای وفادار به آقای عمر البشیر هستند و فرمانده نیرو های اعزامی سودان به یمن بودند و از افراد نزدیک به عمر البشیر هستند و هیچ کوششی برای مجازات عمر البشیر انجام نمی دهند.
** نقش عربستان در تحولات اخیر سودان
به گفته قنادباشی، دولت عربستان نگرانی شدید از تحولات در سودان داشت چون دولت سودان در سال های اخیر چرخش به سمت عربستان نموده بود و یکی از ارکان تشکیل دهنده نیروهای اعزامی به یمن محسوب می شد.
قنادباشی افزود: سعودی ها نگران تغییرات اساسی در سودان بودند و ژنرال بن عوف نیز قبل از تحولات اخیر طی یک سفر به ریاض با ایادی رژیم سعودی مشورت کرده بود و شخصی که مورد اعتماد دولت عربستان است و دولت سعودی می خواهد کسی در سودان قدرت را در دست بگیرد که مخالف سیاست های عربستان در منطقه نباشد.
وی بیان داشت: دولت ریاض کوشش می کند که حوداث اخیر در سودان را مدیریت کند و نظام سودان را حفظ نماید و شاید نتوانند در این زمینه موفق شوند زیرا که مردم سودان مخالف حمایت عربستان از نظام سودان هستند و خواستار تغییر کلی در بدنه قدرت در این کشور هستند.
** راه حل بحران سیاسی در سودان
این کارشناس مسائل آفریقا در این زمینه اظهار داشت: راه حل بحران سیاسی در سودان در این است که مردم این کشور به سمت مردم سالاری دینی حرکت کنند چون سودان کشوری مسلمان است و باید قانون اساسی مبتنی بر فرهنگ داخلی تصویب شود و به سمت و سوی حرکت کند که خواست مردم این کشور در آن باشد.
وی اظهار داشت: چون اکثریت مردم سودان مسلمان هستند هیچ قانون اساسی وارداتی را نمی پذیرند و نمی خواهند زیر سلطه دولت عربستان و غرب باشند و باید دولتی در این کشور شکل بگیرد که مبتنی بر آراء و خواست مردم این کشور شکل بگیرید نه اینکه که بر پایه زد و بندهای سیاسی در پشت پرده سیاست صورت گیرد.
ایرنا