به جرات مى توانم بگويم كه در يك ماه و نيم اخير تقريبا همه چك ها ى شركت ما برگشت خــورده اســت و از مــرداد تــا مهر نيــز نيمى از چك ها ى مان برگشت خوردند.
آفتـاب يزد- گـروه اقتصـادى: آشــفته بازار اقتصادى ناشــى از نوســانات ارز در فاصله زمانى تابستان گذشته تا به امروز موجب شد كه بازار ها ى كشــور با مــوج گســترده اى از نابســامانى مالى و اعتبارى روبرو شــوند. برگشــت بى سابقه چك ها از جمله اتفاقات ســهمگينى است كه بسيارى از فعالان اقتصادى كشور آن را تجربه كرده و خاطرات تلخى از آن دارند. غيــر از افراد و شــركت ها يى كه حساب ها يشــان را با ســود ناسالم ناشى از ســوء استفاده ها ى ارزى پر كردند بســيارى از بازارى ها كــه براى خريد و معامله پرداخت ها را به روزها و ماههاى آتى موكول كرده بودند به علت نبود نقدينگى ناشى از ناتوانى طرف مقابل در پر كردن حساب شان دچار مشكل شدند و آبرويشان در معرض خطر قرار گرفت. آنها ناچارا ســراغ نزول خــواران رفتند اما درصد ربا نيز افزايش يافته و كار به شدت سخت شده بود.
ماجرا از کجا آغاز شد؟
فروردين ۹۷ يعنى تقريبا يك ماه قبل از آنكه ترامپ از برجام خارج شــود آمارهاى بانك مركزى نشان مى داد در همين ماه در كشور يك ميليون فقره چك به ارزش ۹۰ هزار ميليارد ريال برگشت خورده كه البته نســبت به اســفند ۹۶ ازنظر تعداد و مبلغ به ترتيــب ۳۱.۹ درصد و ۵۱.۴ درصد كاهش نشــان مى داد. ايــن آمار را بانك مركزى ايران ۲ ماه بعد يعنى در خرداد ماه اعلام كرد. بر اســاس اين گزارش ســه اســتان پيشــتاز در صدور چك، تهران، خراسان رضــوى و اصفهان بودند كه بيشــترين چك ها ى صادره و مبادله شده را داشتند. اما تابستان پر آشوب اقتصاد ايران يعنى در فاصله ماههاى خرداد تا مهر ۹۷ ناگهان ورق برگشــت و با كمبود شــديد نقدينگى و قفل شدن معاملات، چك هــا ى بانكى هم شــروع به برگشــت خوردن كردند.
پول نداریم ! چه کنیم؟!
نابسامانى بازارهاى داخلى معامله گران را در شرايط دشــوارى قرار داده بود به همين دليل از مرداد ماه به بعد رقــم چك ها ى برگشــتى در اقتصاد ايران به ركورد باورنكردنى رســيد بطوريكه بســيارى از متعاملين و فعالان اقتصــادى كه چك ميان خود رد و بدل كرده بودند با كدخدامنشى سعى كردند با يكديگر مدارا كنند و موضوع را خيلى به جاهاى باريك نكشانند. علــى از فعالان اقتصادى در بــازار تهران مى گويد: چند تا از چك ها ى من در مرداد و شهريور برگشت خوردند و ما مدام با طرف حرف مى زنيم كه چك ها را بانك نبرد تا پول جور شود. او در خصــوص چرايــى نبود پول در حســابش به خبرنگار آفتاب يزد مى گويد : مثل روز روشن است؛ نقدينگــى نداريم. قرار بود خريد كنيم فروشــنده دبه كرد در نتيجه فروشــى براى تامين نقدينگى نداشته ايم و پولى در حساب نيامد. على مى گويد: ســراغ نزول و تامين ســرمايه آزاد رفتيم كه شــرايط سختى داشــت. آنها وثيقه ها ى ســنگين مى خواســتند و درصدهاى بالا. به ناچار بخشى از بدهى ها را از اين طريق تسويه كرديم. ســاجده م مسئول بخش مالى يكى از شركت ها ى بازرگانى صــادرات و واردات نيز به خبرنگار آفتاب مى گويد: به جرات مى توانم بگويم كه در يك ماه و نيم اخير تقريبا همه چك ها ى شركت ما برگشت خــورده اســت و از مــرداد تــا مهر نيــز نيمى از چك ها ى مان برگشت خوردند. وى در خصــوص فعاليــت شــركت شــاغل در آن مى گويد: ما اقلامى در حد وســيع از شرق دور وارد مى كرديم كه مشــكلات اقتصادى پيــش آمده در تابستان ما را شديدا غافلگير كرد ؛ چون طرف ها يى كه با آنها معامله مى كرديم نتوانستند از عهده تعهدات خود بــر آيند در نتيجه فقدان نقدينگى در گردش موجب شد خيلى از چك ها ى ما برگشت بخورد. ايــن فعال مالى ادامــه داد: در نظر بگيريد كه يك شــركت مثلا توليدى يا بازرگانى كه بخش عمده گردش مالــى اش در خريد و فروش اســت، پولى به حســابش وارد نشــود و نتواند خريد ها يش را به موقع انجام دهد و يا يك توليدى مواد اوليه به موقع دستش نرسد، طبعا اتفاقى كه رخ مى دهد برگشت خوردن چك ها و ناتوانى در تامين مالى است كه ما اين تجربه دردناك را داشته ايم و هنوز با آن دست به گريبانيم. وى مى گويد: برخى طرف ها يمان ما را مى شناسند در نتيجه از آنها مى خواهيم برگشت نزنند آنها هم اعتبــار ما را خراب نمى كنند چــون در بازار داريم با آنها كار مى كنيم اما خب ممكن اســت آنها هم يك روزى خســته شــوند و در نهايت چك ها را به بانك ببرند. بررســى ها ى خبرنــگار آفتاب يزد نشــان مى دهد معامله گران در بيشــتر موارد سعى مى كنند باهم كنار بيايند چون خود آنها هم گرفتار همين مشكل هستند ؛ مثلا كسى كه چك دست كسى دارد از او مى خواهد چك را با هماهنگى در تاريخ مشخص به بانك ببرد در نتيجه دارنده چك صبح روز موعود يا زمان توافق شده با صادركننده چك تماس مى گيرد و از او مى پرســد آيا حساب را پر كرده يا خير و در صورتى كه جواب منفى باشد دارنده چك به بانك مراجعه نمى كند. اما هميشه اين توافق حاصل نمى شود و در بيشتر موارد دارنده چك كه خود گرفتار نقدينگى است با تهديد يا توســل به زور سعى مى كند صادر كننده چك را تحت فشار قرار دهد. ساجده م در اين باره مى گويد: الان وضع بازار طورى شده كه كمتر كسى چك قبول مى كند بخصوص اگر خريدار يا فروشنده اى همديگر را نشناسند. آمار ها ى رسمى نشان مى دهد شهريور ماه گذشته حــدود ۱.۴ ميليــون فقره چك به ارزشــى حدود ۱۵۶ هزار ميليارد ريال در كل كشور برگشت داده شــده كه نســبت به ماه قبل ( مرداد 97 ) از نظر تعداد و مبلغ به ترتيــب ۱۰.۸ درصد و ۲۰درصد افزايش نشان مى دهد. ايــن آمــار از مجمــوع ۹.۷ميليــون فقــره چك رد و بدل شده به ارزش حدود ۹۰۹ هزار ميليارد ريال در شهريور ۹۷ در كل كشور است. بر همين اساس در مــرداد ماه يا ماه قبل از آن خيلى از خريداران كه تصور نمى كردند وضعيت دشوارى پيش بيايد در حجم زيادى شــروع به كشــيدن چك كردند بطوريكه طبق آمارها، صدور چك در ماههاى قبل از شهريور از نظر تعداد و مبلغ بـه ترتيب ۷.۳درصد و ۹.۱درصد افزايش نشان مى دهد. طبق بررســى ها ى خبرنگار آفتاب يــزد در فاصله زمانى شهريور تا آبان ۹۷ ميزان چك ها ى برگشتى نسبت به آن ماهها افزايش بيشترى داشته است. حميد جعفرى كه مدير امور بازرگانى يك شركت است به خبرنگار آفتاب يزد گفت: نبود نقدينگى در آبان ماه براى ما محسوس تر بود بطوريكه به جرات مى توانم بگويم ۹۰ درصد چك ها يى كه كشيديم به علت كمبود شديد نقدينگى با مشكل وصول روبرو شده است. وى در پاسخ به اين سوال كه راهكار شما چه بوده، گفت: براى تامين سرمايه سراغ برخى افراد كه آنهم به مصلحت نيست، رفتيم. جعفــرى مى افزايــد: تهاتر بــا خــودرو و يا ملك پيشــنهادات ديگر مــا به طلبكاران بــود كه تنها مى تواند بخشى از بدهى ما را پوشش دهد.