در حالی که تا چند ماه پیش ما هر هفته در اتاق بازرگانی میزبان هیات‌های تجاری 100 تا 200 نفره از کشورهایی مثل فرانسه، آلمان، سوییس و… بودیم که یا برای اخذ اطلاعات یا برای انجام سرمایه‌گذاری به ایران می‌آمدند اما طی ماه‌های اخیر خبری از این هیات‌ها نبود
جهان صنعت– همین چند روز پیش بود که وزیر اقتصاد آمارهایی را در جمع خبرنگاران اعلام کرد که اگرچه به ظاهر تنها اعدادی در مورد سرمایه‌گذاری خارجی به حساب می‌آید اما در پس آن، به نظر می‌رسد دوباره دولت در حال آمارسازی است تا بلکه عملکرد نامتناسب خود در برخی حوزه‌ها را رفع و رجوع کند. همانطور که در رابطه با تجارت خارجی نیز بارها شاهد دستکاری‌های آماری و جابه جا کردن گروه‌های نفتی و غیر نفتی در آمارهای مربوط به صادرات بودیم که در نهایت هم نتوانست کاهش قابل توجه صادرات غیر نفتی در ماه‌های اخیر را از نظرها دور نگه دارد. در این راستا با وجود اینکه بر اساس آمارهای رسمی آنکتاد، طی سال‌های ۹۲ تا ۹۵ حدود ۱۰ میلیارد سرمایه خارجی وارد ایران شده است، مسعود کرباسیان چندی پیش اعلام کرد: «در سال‌جاری حدود 30 میلیارد دلار سرمایه خارجی برای کشور تعریف شد که تاکنون 12 میلیارد دلار آن جذب شده است.» بر این اساس اگرچه وزیر اقتصاد به عنوان یکی از مهره‌های مهم در کابینه دولت دوازدهم باید از میزان دقیق سرمایه‌گذاری‌های جذب شده در کشور آگاه باشد اما کارشناسان معتقدند در شرایطی که در چهار سال جمعا ۱۰ میلیارد دلار سرمایه خارجی جذب کشور شده چطور این امکان وجود دارد که در کمتر از یک سال، ۱۲ میلیارد دلار سرمایه خارجی وارد کشور شده باشد. از همین رو، نایب رییس اتاق بازرگانی ایران به سرعت نسبت به اظهار نظر کرباسیان واکنش نشان داد و اعلام کرد: سازمان سرمایه‌گذاری خارجی، آمار اخذ مجوزهای سرمایه‌گذاری خارجی را به جای «سرمایه‌گذاری خارجی تحقق‌یافته» اعلام می‌کند. آیا این اقدام ناشی از ضعف آمار است یا ضعف عملکرد؟ پدرام سلطانی همچنین با کنایه به رویه غلطی که موجب شده آمار اخذ مجوزهای سرمایه‌گذاری خارجی به جای «سرمایه‌گذاری خارجی تحقق‌یافته» اعلام شود، خواستار اصلاح این رویه غلط شد.
این اولین بار نیست
البته این اولین بار نیست که چنین آمارهای بدون پشتوانه‌ای از سوی دولت اعلام می‌شود. پیش از این نیز در مورد میزان جذب سرمایه در دولت یازدهم و همچنین در سال منتهی به 95 آمارهایی اعلام شده بود که در نهایت واکنش و اعتراض بخش خصوصی را در‌بر‌داشت. به طوری که بیشتر فعالان اتاق بازرگانی همگی روی یک مطلب تاکید داشته و در این خصوص اعلام کردند: مصوب و جذب با هم متفاوت است و به یک معنی نیست. جذب شده به معنای ورود واقعی سرمایه به کشور است و با عبارت مصوب که به معنای هدفگذاری است، تفاوت دارد. این در حالی است که دولت آمارهای مصوب و اخذ شده را به جای سرمایه‌گذاری‌های عملیاتی و جذب شده اعلام می‌کند. به عنوان مثال فریال مستوفی رییس کمیسیون سرمایه‌گذاری اتاق بازرگانی ایران چند ماه پیش در واکنش به ورود 12 میلیارد دلار سرمایه خارجی به کشور گفته بود: اگر این عدد به عنوان رقم جذب شده از سوی دولتی‌ها اعلام می‌شود، اشتباه است و من آن را تکذیب می‌کنم. چنین رقمی در سال 95 وارد کشور نشده است. رقمی که به عنوان جذب شده در سال 95 رسمی است، 1/5 میلیارد دلار و اعدادی به غیر از رقم مذکور اشتباه است.
بدون اعلام جزییات، نمی‌توان به آمار تکیه کرد
در همین خصوص رییس انجمن سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی اتاق بازرگانی تهران در واکنش به اظهارنظر وزیر اقتصاد به «جهان صنعت» گفت: آماری را وزیر اقتصاد به تازگی اعلام کرده، بنده هم شنیده‌ام اما با توجه به اینکه این آمار به طور کلی بیان شده و جزییات آن مشخص نیست، خیلی نمی‌توان به آن تکیه کرد.
حسین سلیمی با بیان اینکه بعد از برجام مجوز 24 میلیارد دلار سرمایه خارجی صادر شده است، اظهار کرد: با توجه به اینکه نمی‌توان آمار دقیق و جزیی هر‌روزه در این خصوص تهیه کرد، مشخص نیست که تاکنون چه میزان از این رقم جذب کشور شده است. بنابراین بعید به نظر می‌رسد وزارت امور اقتصاد و دارایی نیز در این باره آماری به این دقیقی داشته باشد.
وی با تاکید بر اینکه ارائه آمار باید همراه با جزییات باشد تا منجر به ایجاد تصور اشتباه در میان آحاد جامعه نشود، افزود: با توجه به اینکه ما به عنوان بخش خصوصی آمار دقیقی از فعالیت‌های دولتی و… نداریم، تنها طرح‌های غیر دولتی مربوط به بخش خصوصی را در آمارها به حساب می‌آوریم.
بنابراین این احتمال را می‌دهیم که آمار اعلام شده از سوی وزیر صحیح باشد. البته 12 میلیارد دلار سرمایه جذب شده‌ای که از سوی کرباسیان اعلام شده، مشخص نیست که از جمع چه فعالیت‌هایی به دست آمده است.
رییس انجمن سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی اتاق بازرگانی تهران ادامه داد: شاید فاینانس‌ها و طرح‌های دولتی نیز در این حساب و کتاب‌ها منظور شده باشد در صورتی که فاینانس‌ها و مسایلی از این دست نباید به عنوان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی ( FDI) به حساب آید.
آمار 6 میلیارد دلاری در سال 96
سلیمی با بیان اینکه ورود سرمایه از اول سال‌جاری تا یک ماه قبل حدود چهار میلیارد دلار بوده است، گفت: البته با احتساب ماشین‌آلات و … این رقم به شش میلیارد دلار می‌رسد اما اگر وزارت اقتصاد به عنوان مثال شش میلیارد دلار هم فاینانس را به این آمار اضافه کرده باشد، آمار 12 میلیارد دلاری به دست می‌آید که هنوز مشخص نیست چه میزان آن جذب شده است.
عضو اتاق بازرگانی با بیان اینکه مشخص نیست چه میزان از پروژه‌های مصوب شده پیش رفته باشد، اظهار کرد: در این خصوص نمی‌توان آمار دقیقی اعلام کرد بلکه باید 5 تا 6 ماه از سال بعد بگذرد تا بتوانیم بگوییم چه میزان از پروژه‌هایی که حرف آنها زده شده، عملیاتی شده است، چرا‌که زمان پروژه‌های مختلف با هم تفاوت دارد. بنابراین نمی‌دانیم که واقعیت چیست.
حضور خارجی‌ها فروکش کرده
سلیمی افزود: بعد از برجام، میزان ورود سرمایه خارجی به کشور چند‌برابر شد و لغو تحریم‌ها مقدمه خوبی برای جذب سرمایه خارجی بود چرا که هجوم هیات‌های خارجی بعد از برجام، تمام فعالان اقتصادی را شوکه کرد. اما واقعیت این است که طی دو سه ماهه اخیر، ورود سرمایه‌گذاران خارجی به کشور به شدت فروکش کرده است.
وی در این خصوص گفت: در حالی که تا چند ماه پیش ما هر هفته در اتاق بازرگانی میزبان هیات‌های تجاری 100 تا 200 نفره از کشورهایی مثل فرانسه، آلمان، سوییس و… بودیم که یا برای اخذ اطلاعات یا برای انجام سرمایه‌گذاری به ایران می‌آمدند اما طی ماه‌های اخیر خبری از این هیات‌ها نبود چرا که همه منتظر بودند ترامپ رییس‌جمهور آمریکا نظر خود را در مورد پایبندی به برجام اعلام کند و مورد خشم و غضب این کشور قرار نگیرند.
رییس انجمن سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی اتاق بازرگانی تهران با بیان اینکه ترامپ ماه گذشته اعلام کرده احتمال دارد این آخرین بار باشد که رفع تحریم‌های ایران را تمدید می‌کند، گفت: دونالد ترامپ رفع تحریم‌های ایران را تنها تا 120 روز دیگر یعنی حول و حوش اردیبهشت ماه تمدید کرده و این احتمال وجود دارد که بار دیگر محدودیت‌های شدیدی را برای ایران در نظر گیرد. از این رو و با توجه به اینکه کشورهای خارجی کم و بیش تحت تاثیر رفتارها و سیاست‌های آمریکا قرار می‌گیرند، منتظر هستند تا ببینند چه شرایطی طی ماه‌های آینده برای ایران به وجود خواهد آمد تا برای سرمایه‌گذاری به طور جدی اقدام کنند.
تاثیر منفی یکسان نبودن نرخ ارز
رییس انجمن سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی اتاق بازرگانی تهران خاطر نشان کرد: البته به جز بدعهدی‌ها و بازی‌های آمریکایی‌ها برای ایران، یکسان نبودن نرخ ارز هم یکی از موانع جذب سرمایه‌گذاری خارجی در کشور است.سلیمی اظهار کرد: برخلاف برخورداری ایران از توانمندی بالا برای جذب سرمایه‌گذاری، اما میزان جذب سرمایه‌گذاری کشور ما نسبت به دیگر کشورها اندک است چرا که در‌خصوص جذب سرمایه‌گذاری خارجی باید امنیت اقتصادی، ثبات اقتصادی و… در نظر گرفته شود در حالی که همین افزایش قیمت دلار و نوسان نرخ ارز به عنوان یکی از اصلی‌ترین بی‌ثباتی‌های اقتصادی ایران قلمداد می‌شود که بر جذب سرمایه‌های خارجی تاثیر منفی می‌گذارد.
وی ادامه داد: همچنین تغییرات آنی قوانین چه به نفع یا ضرر سرمایه‌گذاران خارجی باشد نیز یکی از بی‌ثباتی‌هایی به حساب می‌آید که باعث کاهش حضور سرمایه‌گذاران خارجی به کشور می‌شود.
رشد 8 درصدی امکانپذیر نیست
سلیمی همچنین با تاکید بر اینکه بدون جذب سرمایه، دستیابی به رشد هفت تا هشت درصدی در اقتصاد امکانپذیر نیست، افزود: شاید به دلیل افزایش فروش نفت، به رشد اقتصادی در برخی سال‌ها رسیده باشیم اما واقعیت این است که خود دولتمردان هم می‌دانند که بدون جذب حداقل 20 میلیارد دلار سرمایه در سال، نمی‌توان به رشد اقتصادی هشت درصدی رسید. این در حالی است که خوانساری، رییس اتاق بازرگانی تهران نیز در این خصوص اعلام کرده: برای دستیابی به رشد هشت درصدی، به حدود 50 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی نیاز داریم.
سلیمی همچنین با بیان اینکه تا کنون 90 درصد جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی در زمینه پروژه‌های خورشیدی بوده است، گفت: 30 درصد از این پروژه‌ها به مرحله تولید رسیده که بیشتر شرکای ما در این خصوص اروپایی‌ها بوده‌اند. البته در میان کشورهایی مثل آلمان، انگلیس، سوییس و…، بیشتر حضور آلمانی‌ها پر‌رنگ بوده است.
توقف رشد سرمایه‌گذاری
همانطور که رییس انجمن سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی اتاق بازرگانی تهران به وضوح به توقف رشد سرمایه‌گذاری در کشور اشاره کرد، رییس اتاق بازرگانی تهران نیز به تازگی با بیان اینکه اقتصاد ایران از ریل خارج شده است، گفت: به دلیل نابسامانی در اقتصاد و نوسانات قیمت ارز، شاهد توقف رشد سرمایه‌گذاری در کشور هستیم که همه اینها عواملی هستند که سد و مانعی برای رشد اقتصادی کشور به شمار می‌روند. با این وجود دولتمردان با اذعان به شرایط نابسامان بازار و همچنین تلاطمات بین‌المللی بر این عقیده هستند که در سال‌جاری 12 میلیارد دلار سرمایه خارجی جذب کشور شده است؛ ادعایی که به نظر می‌رسد چندان نمی‌تواند حقیقت داشته باشد.
آمار جذب سرمایه به روایت جهانگیری
پیش از اینکه وزیر اقتصاد چنین آماری را اعلام کند، اسحاق جهانگیری معاون اول رییس‌جمهور در مهرماه سال‌جاری با تاکید بر اینکه یکی از اولویت‌های دولت به صورت ویژه برای جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی، بخش صنعت پتروشیمی و صنایع پایین‌دستی آن است، گفت: از اول دولت یازدهم تا شهریور سال 96، 19 میلیارد و 377 میلیون دلار طرح سرمایه‌گذاری مستقیم در وزارت امور اقتصادی و دارایی تحت حمایت قانون سرمایه‌گذاری خارجی کشور به تصویب رسید که بیش از 11میلیارد و 660 میلیون دلار آن جذب شده و در واقع تبدیل به کارخانه و صنعت در کشور شده است. این در حالی است که در دوران بعد از برجام نیز حدود 14 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی جذب کشور شده است. وزارت امور اقتصادی و دارایی نیز میزان مجموع حجم سرمایه‌گذاری مصوب خارجی کشور در دوران پس از توافق هسته‌ای برجام (برنامه جامع اقدام مشترک) را 13 میلیارد و 242 میلیون دلار اعلام کرد.
کسی از جزییات خبر ندارد
بنابراین با توجه به اینکه آمارهای متفاوتی در مورد جذب سرمایه خارجی به کشور از سوی مسوولان به گوش می‌رسد، به نظر می‌رسد دولت بیشتر درگیر آمارسازی تا ارائه آمار صحیح این در حالی است که همچنان است. به دلیل نبود آمادگی کافی در داخل کشور، با وجود اجرایی شدن برجام هنوز انتظار‌ها در مورد جذب سرمایه‌گذاری خارجی محقق نشده است و برخی اعضای اتاق بازرگانی همچون مجیدرضا حریری بر این عقیده‌اند که اگرچه دولت ادعا می‌کند بعد از برجام، ورود سرمایه به داخل کشور افزایش یافته اما کسی از جزییات این پروژه‌ها خبر ندارد و این موضوع میان دولتمردان مخفی مانده است. بنابراین در این خصوص خیلی نمی‌توان به آمارها نیز دل خوش کرد چرا که تا چند ماه دیگر واقعیت این موضوع نمایان خواهد شد.