اجلاس «یک کمربند–یک جاده» در چین که رسما از دوشنبه گذشته آغاز شد، با توجه به تمهیدات و تدارکات آن یک نقطه عطف در ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک منطقه و جهان خواهد بود. ایده این طرح بسیار بزرگ از چهار سال پیش در کنگره حزب کمونیست چین زده شد و در این مدت رهبران ارشد این کشور با تمام توان در جهت اجرائی‌کردن آن حرکت کرده‌اند. شکست اقتصاد نئولیبرالی در جهان، منازعات ژئوپليتیک، الزام روند توسعه متوازن، عدم موفقیت پروژه «جهانی‌سازی» که امروز در تقابل با حق حاکمیت ملی موجب رشد گرایشات حمایت‌گرایانه در بسیاری از کشورها شده است و ضرورت یک «نقشه راه» بدیل و آلترناتیو که بتواند ضمن حفظ امنیت و تقویت ثبات اقتصادی، پیوند متعادل بین شرق تا غرب را تضمین کند تا حدود زیادی توجه و تمایل برای موفقیت طرح موسوم به جاده ابریشم را موجب شده است.
هم‌اکنون نمایندگان ارشد از حدود صد کشور و نهاد بین‌المللی با حضور در پکن و شرکت در این اجلاس که شامل ٢٩ نفر از سران، رؤسای سازمان ملل متحد، صندوق بین‌المللی و دیگر نهادهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی می‌شوند، اهمیت آن را به خوبی نشان می‌دهد. نشست پکن در حالی مورد توجه قدرت‌های بزرگی مانند چین، روسیه و اتحادیه اروپایی قرار گرفته است که با شروع دوران ریاست‌جمهوی «دونالد ترامپ» در آمریکا که به نوعی هم مختل‌کننده نظم جهانی تلقی می‌شود و هم در ساختار سیاسی این کشور به‌عنوان رهبر بلامنازع نظم آمریکایی موجب تقویت یک «آنارشی» شده است، امیدها به موفقیت این اجلاس را بیش از پیش تقویت کرده است. اهمیت اجلاس یک کمربند–یک جاده با توجه به گستره جغرافیایی و حوزه وسیع اقتصادی آن در آینده بر سیستم جهانی تأثیر بزرگی خواهد گذاشت و به همین دلیل حتی نشست مقدماتی آن یکشنبه گذشته و رخدادهای پیرامون آن از جمله دیدارهای دوجانبه نشان می‌دهد که به‌تدریج مرکز ثقل تحولات جهانی به منطقه شرق آسیا و حوزه «اوراسیایی» منتقل می‌شود. بر اساس دستور کار این اجلاس و برنامه از پیش تنظیم‌شده قرار است که طرح از طریق سه کریدور مواصلاتی شرق آسیا، آسیای میانه، اروپا و حتی کرانه‌های آفریقا را به هم پیوند بزند و همبستگی اقتصادی این جغرافیای پهناور را با برنامه توسعه در چارچوب همکاری‌های متقابل دنبال کند. این سه محور مواصلاتی شمالی، جنوبی و مرکزی ده‌ها کشور را از شرق تا غرب دربر گرفته و حدود سه میلیارد از جمعیت جهان را زیر پوشش برنامه‌های خود گرد می‌آورد.
ایده این جاده موسوم به جاده ابریشم در شرایط کنونی از آنجا اهمیت بیشتری را موجب شده که مجموعه‌ای را شامل می‌شود که بعضا درگیر منازعات نظامی، امنیتی و اقتصادی است. با اجرائی‌شدن این طرح و محورهای مواصلاتی آن با توجه به پیوندهای متقابل بین اجزای تشکیل‌دهنده آن که مستلزم حفظ ثبات در این مناطق است، لاجرم دو بال اصلی آن (چین و روسیه) را با توجه به قدرت نفوذ خود در این مناطق ترغیب به میانجیگری و رفع تنش در مناطق کرده و پیوندهای اقتصادی زنجیره بین اعضا را هم که بر محور توسعه حول ترابری استوار است، به‌عنوان یک عامل بازدارنده جهت عدم تشدید تنش به کار می‌گیرد.
از طرف دیگر سرمایه‌گذاری اولیه بالای سه‌‌میلیارددلاری چین برای راه‌اندازی زیرساخت‌های مواصلاتی و پیش‌بینی حدود ١٢٤ میلیارد دلار در طول اجرای طرح نشان می‌دهد که چین حساب کاملا ویژه‌اي روی این موضوع باز کرده است و دیدارهای «ولادیمیر پوتین»، رئیس‌جمهوری روسیه با «شی جین پینگ»، همتای چینی خود و «لی که چیانگ»، نخست‌وزیر این کشور قبل از شروع رسمی اجلاس گویای یک هماهنگی بین این دو قدرت هژمونیک منطقه‌ای است. حضور بعضی از رهبران و مقامات سطح‌بالای کشورهای عضو اتحادیه اروپایی در این اجلاس که خود نیز بخشی از طرح یک کمربند – یک جاده است، به دلیل سطح بالای تراز بازرگانی آنان با چین و اهمیت تنظیم روابط جدید با روسیه اهمیت اجلاس را دوچندان کرده است.
افتتاح رسمی نشست در تالار بزرگ خلق چین با سخنان رهبر و رئیس‌جمهوری چین مبنی بر اینکه «در روند اجرای طرح، اصول مذاکره، سازندگی و بهره‌برداری مشترک» مبنای کار خواهد بود، حاوی یک پیام ویژه بود که همه شرکت‌کنندگان را متوجه یک شراکت داوطلبانه و منطبق با منفعت جمعی می‌کرد.
این پیام در بطن خود گویای این نکته ظریف بود که هیچ‌کدام از اعضا حق تحمیل اراده خود را بر مبنای توسل به زور بر دیگری نخواهند داشت و طرح در چارچوب توسعه عادلانه مشارکت‌کنندگان در وضعیت ثبات و صلح‌آمیز قابل اجرا خواهد بود. چنانچه در همان بیانات افتتاحیه نشست که از سوي رئیس‌جمهوری چین خطاب به حاضران ایراد شد، گفته شده است: «هدف این طرح گسترش نفوذ چین در عرصه بین‌المللی نیست و با پیشبرد این برنامه ما رویکرد قدیمی بازی بین دشمنان را دنبال نخواهیم کرد. بلکه مدل تازه‌ای از همکاری و نفع دوجانبه را ایجاد خواهیم کرد که در نهایت به رشد اقتصاد باز در دنیا منجر خواهد شد».
هر چند گفته می‌شود در همان نشست مقدماتی روز دوشنبه اختلاف نظر بین چین و روسیه از یک طرف و با اتحادیه اروپایی از طرف دیگر بروز کرده است. اما به دلیل نیاز اروپا به این بازار گسترده به نظر نمی‌رسد اين اختلاف بتواند در روند اجرائی‌کردن طرح یک کمربند – یک جاده خللي اساسی ایجاد کند.
از هم‌اکنون دولت چین برای سرعت‌بخشیدن به اجرای طرح قول اعطای کمک‌های میلیاردی از جمله در مرحله اول کمک ٩میلیارددلاری به کشورهای در‌حال‌توسعه و نهادهای در مسیر را داده است که می‌تواند مشارکت فعال جمهوری‌های آسیای میانه را موجب شود و کلیدی‌ترین مرحله مواصلاتی را در سه سال آینده محقق کند. این طرح بزرگ و استراتژیک تنها حوزه اقتصاد و امنیت را شامل نمی‌شود و در راستای آن تقویت آموزش، همگانی‌کردن امکان استفاده از اینترنت، گسترش صنعت توریسم در بین اعضا و مدرنیزاسیون شهرهای پیرامون مسیرهای مواصلاتی را هم دربر می‌گیرد. چنانچه چین بتواند با کمک روسیه طرح یک کمربند– یک جاده را تحقق بخشد تا حدود زیادی نه‌تنها فضای مناسبات جهانی را تغییر می‌دهد که در کنار آن قادر است ثبات و هژمونی خود را نیز در موقعیت آنارشی حاکم بر نظام بین‌المللی تضمین کند.
مشارکت ایران در این طرح که یکی از نقطه‌های کلیدی مسیر آسیای میانه‌ای آن است، تا حدود زیادی مي‌تواند ثبات و توسعه متوازن ایران را در شرایطی که از همه جهت تحت فشار رقبای منطقه و بین‌المللی قرار دارد، تضمین کند و از تأثیر تحریم‌های کنونی به‌شدت بکاهد.