پلاک یادبود مهدی بن بارکا منبع عکس: کاربرTCY – CC BY-SA 1.0
گفتوگوی رزا موسوی، خبرنگار اومانیته، با ویجی پراشاد
ترجمهٔ نیما حیدری۱ – اندیشهٔ نو
رزا موسوی، خبرنگار نشریهٔ فرانسوی اومانیته، اخیراً مصاحبهای با ویجی پراشاد دربارهٔ بن برکه کرد که روز ۲۷ اکتبر (۱۹ مهر) منتشر شد. مهدی بن برکه روز ۲۹ اکتبر ۱۹۶۵، شصت سال پیش، ترور شد. این گفتوگو را در ادامه میخوانید.
رزا: دلایل برگزاری کنفرانس سهقارهیی همبستگی مردم آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین در هاوانا در سال ۱۹۶۶ چه بود؟ آیا این ابتکار در ادامهٔ کنفرانس باندونگ یک دهه قبل بود؟
ویجی: کنفرانس باندونگ را دولتهای جدید در جهانِ پسااستعماری برپا کردند. این کشورها شامل اندونزی (میزبان)، هند، و مصر بودند (در پروندهٔ ترایکانتیننتال TriContinental ما در اوایل سال جاری اطلاعات بیشتری در مورد اهمیت کنفرانس باندونگ وجود دارد). سران دولتهای این سه کشور گرد هم آمدند و کوشیدند راهی برای خروج از نظام نواستعماری پیدا کنند که اقتصاد آنها را در اسارت وابستگی و مردم آنها را زیردست و فرمانبردار در آن نظام جهانی نگه میداشت. اما جنبشهایی که هنوز در کشورهایشان به استقلال نرسیده بودند به باندونگ دعوت نشدند. به نشستهای بعدی در قاهره هم دعوت نشدند. بهخاطر همین غیبت بود که رهبران انقلاب کوبا به فکر افتادند که هم سران کشورها و هم نمایندگان جنبشهای آزادیبخش ملی را برای شرکت در کنفرانس سهقارهیی به هاوانا دعوت کنند. موضوع اصلی در آن زمان ویتنام بود که مورد حملهٔ هماهنگ نیروهای امپریالیستی قرار داشت. ویتنامیها و دیگر نیروهای آزادیبخش ملی (از مناطق آفریقایی زیر سلطهٔ پرتغال و از آمریکای مرکزی، جایی که آمریکا و متحدانش شرایط حکومت را تعریف میکردند) به آن کنفرانس رفتند. بنابراین، به یک معنا، کنفرانس سهقارهیی ادامهٔ باندونگ بود، اما بسط یا گستردهتر شدن باندونگ هم بود.
رزا: مهدی بن برکه، رهبر مراکش، چه نقشی در این جنبش ایفا کرد؟ ویژگیهایی همنسلان انقلابی او که از مبارزات استعمارزدایی بیرون آمدند چه بود؟
ویجی: مهدی بن برکه شخصیتی مهم در جنبش انقلابی بینالمللی بود. کوباییها خودشان نتوانستند کنفرانس را تشکیل دهند، زیرا در آن زمان ارتباطات زیادی در آفریقا و آسیا نداشتند (در آن زمان فقط حدود پنج سال انقلاب آنها میگذشت که تدارک آن کنفرانس آغاز شد). مهدی بن برکه، از مبارزان ضد حکومت سلطنتی در مراکش، سالها در تبعید بود و میدان مبارزهٔ سیاسی را خوب میشناخت. فیدل کاسترو به او اعتماد محض داشت، بنابراین بن بارکا برای کمک به شکلگیری کنفرانس بهطور ناشناس به سراسر جهان سفر کرد. پسرش- بشیر- دفتر خاطرات و دفترچه یادداشتهای بن برکه را در اختیار دارد و متن این دفترچهها دقیقاً نشان میدهد که او برای شکلگیری آن کنفرانس چه کارهایی کرد. انقلابیهایی مانند بن برکه درک میکردند که نقش آنها در زندگی هم کمک به ایجاد جنبشهای خودشان در کشورهایشان و هم جلب اعتماد و مشارکت بینالمللی بین جنبشهاست. هر دو به یک اندازه مهم است. جنبش انقلابی بدون داشتن ارتباطات بینالمللی ممکن است منزوی شود و آنگاه فقط بر اساس اوضاع محلی یا ملی میتواند تصمیم بگیرد و نه با درک اوضاع بینالمللی. این درسی بود که بن برکه در مبارزه با دولت مراکش آموخت.
رزا: ربودن و ترور او در پاریس در سال ۱۹۶۵، زمانی که برای این کنفرانس آماده میشد، چه اهمیت سیاسی و تأثیر جهانی داشت؟
ویجی: اینکه مأموران فرانسوی و مراکشی بن برکه را برُبایند و ترور کنند نمیتوانست برای او تعجبآور باشد. مقامات مراکشی از او متنفر بودند. از هر کسی که مخالف حکومت سلطنتی بود متنفر بودند. به همین ترتیب، فرانسه و دیگر سازمانهای اطلاعاتی غربی میدانستند که بن برکه نقش مهمی در مبارزهٔ ضدّاستعماری ایفا میکند و کنفرانس سهقارهیی رویداد خطرناکی برای آنها بود. زمانی که اطلاعات کامل به دست آوریم تعجب نخواهم کرد اگر معلوم شود که دیکتاتوری پرتغال هم نقشی در مرگ او داشت، زیرا آنها از نقش کنفرانس سه قارهیی در ایجاد ارتباطات بینالمللی برای مبارزهٔ مسلحانه در مستعمرات پرتغال در آفریقا خشمگین بودند.
رزا: مؤسسهٔ ترایکانتیننتال (سهقارهیی)، که شما ریاست آن را بر عهده دارید، چگونه میراث مبارزات استعمارزدایی، مبارزات ضدّامپریالیستی، و جنبش غیرمتعهدهای امروزی را ادامه میدهد؟
ویجی: من در دفتر کارم عکسی از آخرین هواپیمایی دارم که بن برکه سوار شد که از هاوانا به پاریس برود. یک پرواز ایرفرانس بود. خیلی وقتها به این عکس نگاه میکنم. این عکس به ما شجاعت میدهد که به کار بن برکه، فیدل کاسترو، و کنفرانس سهقارهیی ادامه دهیم. ما علیه جنگطلبی و ریاضت اقتصادی، علیه بدهی و فقر، که ویژگی جهان امروز است، مبارزه میکنیم. اما غیر از مبارزه علیه اینها، در ضمن برای تحقق هدفهایی هم مبارزه میکنیم. ما خواهان توسعه، صلح، و ساختن پلها، نه بمباران آنها، هستیم. این پیام ترایکانتیننتال است و برای ما بسیار باارزش است. و به همین دلیل است که به پیشکسوت خودمان مهدی بن برکه ادای احترام میکنیم.
۱ – ترجمهٔ فارسی از روی ترجمهٔ انگلیسی به نقل از سایت کانترپانچ