شادی کودکان غزه از اعلام خبر آتشبس.
پنجشنبه ۱۷ مهر ۱۴۰۴
لیندا سارنگ – اندیشهٔ نو: یک روز پس از دومین سالگرد حملهٔ حماس به اسرائیل در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ که بمبارانهای ویرانگر و مرگبار اسرائیل به غزه را به دنبال داشت، مذاکرات غیرمستقیم میان حماس و دولت اسرائیل در مصر منجر به توافق بر سر اجرای مرحلهٔ نخست طرح ۲۰مادهیی ترامپ برای برقراری صلح در نوار غزه شد.
اسرائیل و حماس هر دو اعلام کردند که برای برقراری آتشبس و آزادی گروگانها و زندانیان فلسطینی به توافق رسیدهاند. این دو اقدام جزو نخستین مرحله از طرح صلح ۲۰مادهیی دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا، برای پایان دادن به جنگی است که تا کنون بیش از ۶۷هزار کشتهٔ فلسطینی بهجا گذاشته و دو سال است که غرب آسیا را ناآرام و خونین کرده است.
ترامپ شامگاه چهارشنبه ۱۶ مهر در شبکهٔ اجتماعی تروثسوشال نوشت: «بسیار مفتخرم که اعلام کنم اسرائیل و حماس هر دو مرحلهٔ نخست طرح صلح ما را امضا کردهاند. این یعنی همهٔ گروگانها بهزودی آزاد خواهند شد و اسرائیل در نخستین گام بهسوی صلحی پایدار، محکم، و همیشگی نیروهایش را تا خطی توافقشده عقب خواهد کشید. با همهٔ طرفها عادلانه رفتار خواهد شد. این روز بزرگی برای جهان عرب و مسلمان، اسرائیل، همهٔ کشورهای اطراف، و آمریکا است و ما از میانجیها از قطر، مصر، و ترکیه که با ما همکاری کردند تا این رخداد تاریخی و بیسابقه محقق شود تشکر میکنیم. صلحآوران رستگار باشند!»
اگر این توافق بهطور کامل اجرا شود، دو طرف به توقف جنگی نزدیک خواهند شد که به درگیری منطقهیی تبدیل شده و کشورهای ایران و یمن و لبنان و سوریه را نیز درگیر کرده، بهویژه در ماههای اخیر باعث انزوای بینالمللی بیش از پیش اسرائیل شده، و کلاً چهرهٔ این منطقه را دگرگون کرده است.
انتشار خبر توافق باعث شادی مردم در اسرائیل و غزه شد. خانوادههای گروگانهای اسرائیلی آتشبازی به راه انداختند و فلسطینیها با کفزدن و شادی از احتمال پایان خونریزی استقبال کردند.
اما جز توقف درگیریها و آزادی اسیران در این مرحله جزئیات چندانی دربارهٔ این توافق بیان نشده است. بسیاری از پرسشها هنوز بیپاسخ مانده است. به همین دلیل، احتمال دارد که این آتشبس هم مانند دو تلاش قبلی به فروپاشی بینجامد و درگیریهای دوباره آغاز شود.
اسرائیل و حماس هر دو خود را پیروز اعلام کردند
بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، گفت که روز پنجشنبه دولت را برای تصویب این توافق فرا خواهد خواند. او گفت: «با تصویب مرحلهٔ نخست طرح، همهٔ گروگانهای ما به وطن بازخواهند گشت. این موفقیتی دیپلماتیک و پیروزیای ملی و اخلاقی برای دولت اسرائیل است.»
او افزود: «روز بزرگی برای اسرائیل است. از سربازان قهرمان ارتش اسرائیل و همهٔ نیروهای امنیتی که به لطف شجاعت و فداکاری خود ما را به این روز رساندهاند تشکر میکنم. از رئیسجمهور ترامپ و تیمش بهخاطر فداکاریشان در این مأموریت مقدس آزادسازی اسیرانمان صمیمانه تشکر میکنم. با یاری خدا، ما با هم به دستیابی به همهٔ هدفهایمان و گسترش صلح با همسایگانمان ادامه خواهیم داد.»
حماس نیز تأیید کرد که توافقی برای پایان دادن به جنگ بهدست آمده است و گفت این توافق شامل خروج نیروهای اسرائیلی از غزه و تبادل گروگانها و زندانیان است.
حماس در بیانیهاش نوشت: «ما به ملت بزرگ خود در نوار غزه، قدس، و کرانهٔ باختری و همچنین اراضی اشغالی ۱۹۴۸ و خارج فلسطین درود میفرستیم که مواضعی شجاعانه، قهرمانانه، و با عزت بینظیر ثبت کردند و در برابر طرحهای فاشیستی اشغالگران که حقوقشان و موجودیتشان را هدف قرار داده بود ایستادگی کردند.»
یک منبع در حماس گفت که گروگانهای زنده ظرف ۷۲ ساعت پس از تصویب توافق در دولت اسرائیل تحویل داده خواهند شد. مقامهای حماس افزودند که گرد آوردن پیکرهای گروگانهای کشتهشده- که گویا ۲۸ نفرند- زمان بیشتری خواهد برد.
ارتش اسرائیل با انتشار بیانیهای از این توافق استقبال و اعلام کرد که استقرار نظامیاش را مطابق با دستورهای دولت و شروط هر مرحله از توافق تغییر خواهد داد. زاحیر ضمیر، رئیس ستاد کل نیروهای دفاعی اسرائیل، از ارتش خواسته است که «سیستم دفاعی دقیقی ایجاد کنند و برای مقابله با انواع شرایط اضطراری» و «برای رهبری عملیات بازگرداندن گروگانها آماده شوند». با وجود این، ارتش اسرائیل هشدار داد برخی مناطق غزه هنوز مناطق نبرد خطرناکاند و بازگشت به شهر غزه «بسیار خطرناک» است.
طبق گزارشها، نتانیاهو و ترامپ تلفنی گفتوگو کردند و این توافق را «دستاوردی تاریخی» خواندند. دفتر نتانیاهو اعلام کرد که نخستوزیر اسرائیل از رئیسجمهور آمریکا دعوت کرده است که در پارلمان اسرائیل سخنرانی کند.
آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد، خواستار پایبندی کامل همهٔ طرفها به مفاد توافق شد و گفت: «ورود فوری و بدون مانع کمکهای انساندوستانه و کالاهای ضروری به غزه باید تضمین شود. این رنج باید پایان یابد.»
گامهای بعدی
در مرحلهٔ بعدی طرح ترامپ تشکیل نهادی بینالمللی به رهبری خودش و با مشارکت تونی بلر، نخستوزیر پیشین بریتانیا، برای نقشآفرینی در ادارهٔ غزه پس از جنگ پیشبینی شده است. کشورهای عربی حامی این طرح گفتهاند که این طرح در نهایت باید به استقلال کشور فلسطین بینجامد، امری که نتانیاهو قاطعانه رد کرده است.
به این ترتیب، هنوز مشخص نیست که پس از پایان جنگ، ادارهٔ غزه در دست چه کسانی خواهد بود. نتانیاهو، ترامپ، کشورهای غربی، و کشورهای عربی موافق این طرح همگی نقش داشتن حماس در حکومت آینده را رد کردهاند.
حماس گفته است تنها در صورتی ادارهٔ غزه را واگذار میکند که به دولت تکنوکرات (متخصصان حرفهیی) فلسطینی، زیر نظر تشکیلات خودگردان فلسطین و مورد حمایت کشورهای عرب و مسلمان سپرده شود. حماس نقش داشتن تونی بلر یا حاکمیت خارجی در ادارهٔ غزه را رد میکند.
اگرچه این توافق را «پیشرفت (یا دستاوردی) تاریخی» خواندهاند، اما هنوز مسائل حیاتی و دشواری باقی ماندهاند که باید حلوفصل شوند، از جمله اینکه آیا حماس با خلعسلاح موافقت کرده است یا نه. مرزهای دقیق عقبنشینی ارتش اسرائیل نیز چندان نامشخص است. نتانیاهو همیشه تأکید کرده است که اسرائیل فقط در صورتی با پایان جنگ موافقت خواهد کرد که حماس خلعسلاح شود، در حالی که حماس تا کنون این درخواست را رد کرده است.
و از همه مهمتر، موضوع پایان دادن به اشغال سرزمینهای فلسطینی و تشکیل کشور فلسطین و دولت مستقل فلسطینی همچنان از گرههای اصلی در این مناقشهٔ دهها ساله است. تا زمانی که این گره باز نشود، کامیابی این توافقها و «پیشرفتهای تاریخی» همچنان در ابهام خواهد بود.
دیدگاه حماس و تشکیلات خودگران فلسطین دربارهٔ توافق اخیر
به گزارش خبرگزاریها، خلیل الحیه، از رهبران حماس، دربارهٔ توافق آتشبس در غزه گفت: ما دستیابی به توافق برای پایان دادن به جنگ و تجاوز علیه مردم خودمان و آغاز آتشبس دائمی را اعلام میکنیم. این توافق شامل ورود کمکهای انساندوستانه، بازگشایی گذرگاه رفح، و تبادل اسیران است. ۲۵۰ زندانی قهرمان محکوم به حبس ابد و ۱,۷۰۰ زندانی از نوار غزه آزاد خواهند شد.»
به گزارش میدل ایست آی، نام مروان برغوثی، از رهبران سیاسی برجستهٔ فلسطین که سالهاست در اسرائیل محبوس است، در فهرست زندانیان فلسطینی که قرار است آزاد شوند نخواهد بود. گفته میشود که دفتر بنیامین نتانیاهو مستقیماً و یکجانبه تصمیم به حذف این زندانی سیاسی از فهرست آزادشوندگان گرفته است. علاوه بر برغوثی، نام چند چهرهٔ دیگر از فهرست مبادلهٔ زندانیان حذف شده است، از جمله احمد سعدات، دبیرکل جبههٔ خلق برای آزادی فلسطین، حسن سلامه از فرماندهان حماس، و عبدالله برغوثی، یکی دیگر از رهبران این جنبش که البته با مروان برغوثی هیچ نسبت خانوادگی ندارد.
منابع خبری اسرائیلی نیز اعلام کردهاند که در چارچوب توافق اخیر، پیکر یحیی السنوار و برادرش محمد السنوار تحویل حماس داده نخواهد شد.
اسامه حمدان، یکی دیگر از رهبران جنبش حماس، در گفتوگو با الجزیره تأکید کرد: «در شرم الشیخ توافق کردیم جنگ به پایان برسد و روزانه ۶۰۰ کامیون حامل کمکهای انسانی وارد غزه شود. میانجیها امروز توقف کامل جنگ را بعد از هماهنگی با اشغالگران اعلام خواهند کرد و روند ورود کامیونهای مذکور نیز از فردا [جمعه] آغاز میشود. روزهای آتی آزمونی واقعی برای صهیونیستها به شمار میرود.»
به گزارش ایرنا، جنبش مقاومت اسلامی فلسطین «حماس» صبح پنجشنبه ۱۷ مهر با صدور بیانیهای رسمی دستیابی به توافق پایان جنگ در غزه و تبادل اسیران را اعلام کرد.
در این بیانیه آمده است: «پس از مذاکرات مسئولانه و جدّی این جنبش و گروههای مقاومت فلسطین دربارهٔ پیشنهاد رئیسجمهور آمریکا در شرمالشیخ، با هدف پایان دادن به جنگ نسلکشی علیه مردم فلسطین و عقبنشینی اشغالگران از نوار غزه، جنبش مقاومت اسلامی فلسطین «حماس» دستیابی به توافقی را اعلام میکند که شامل پایان جنگ علیه غزه، عقبنشینی اشغالگران، ورود کمکها، و تبادل اسیران است.»
در ادامهٔ این بیانیه است: «ما تلاشهای برادران میانجی در قطر، مصر، و ترکیه را ارج مینهیم و همچنین از تلاشهای دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا، برای توقف کامل جنگ و عقبنشینی کامل اشغالگران از نوار غزه قدردانی میکنیم. ما از پرزیدنت ترامپ و کشورهای ضامن توافق و همچنین همهٔ طرفهای عربی، اسلامی، و بینالمللی میخواهیم که دولت اشغالگر را ملزم به اجرای کامل مفاد توافق کنند و اجازه ندهند که از تعهدهایش شانه خالی کند یا در اجرای توافق تأخیر و تعلل به خرج دهد.
«ما به ملت بزرگ خود در نوار غزه، قدس، و کرانهٔ باختری و همچنین اراضی اشغالی ۱۹۴۸ و خارج فلسطین درود میفرستیم، ملتی که مواضعی شجاعانه، قهرمانانه، و با عزت بینظیر ثبت کردند و در برابر طرحهای فاشیستی اشغالگران که حقوقشان و موجودیتشان را هدف قرار داده بود ایستادگی کردند. این فداکاریها و مواضع بزرگ نقشههای اشغالگران اسرائیلی برای تسلیم و کوچاندن مردم فلسطین را ناکام گذاشت.»
در پایان این بیانیه آمده است: «ما تأکید میکنیم که فداکاریهای مردم ما بیثمر نخواهد بود و ما به عهد خود پایبند خواهیم ماند و از حقوق ملی ملت خودمان تا رسیدن به آزادی، استقلال، و حق تعیین سرنوشت دست نخواهیم کشید.»
محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین، نیز از توافق اعلامشده برای توقف جنگ در نوار غزه استقبال کرد و تأکید کرد که این گام باید به راهحل سیاسی پایدار، پایان اشغالگری، و تشکیل کشور مستقل فلسطین بینجامد. او همچنین آمادگی فلسطین برای همکاری با شرکای منطقهیی و بینالمللی برای تضمین موفقیت این توافق را اعلام کرد.
موضع جمهوری اسلامی ایران
وزارت امور خارجهٔ جمهوری اسلامی ایران در خصوص تلاشها برای توقف نسلکشی در غزه بیانیهای صادر کرد.
در این بیانیه آمده است که «جمهوری اسلامی ایران همواره از هر اقدام و ابتکاری که متضمن توقف جنگ نسلکشی، خروج نظامیان اشغالگر، ورود کمکهای بشردوستانه، آزادی اسرای فلسطینی، و احقاق حقوق بنیادین فلسطینیان باشد حمایت کرده است.
«جمهوری اسلامی ایران […] در این دو سال از همۀ ظرفیتهای دیپلماتیک خود، بهویژه در سطح منطقه و سازمان همکاری اسلامی و نیز سازمانملل، برای فشار بر رژیم صهیونیستی و حامیان آن جهت توقف نسلکشی و خروج اشغالگران از غزه استفاده کرده است.
«وزارت امور خارجۀ جمهوری اسلامی ایران […] بر مسئولیت جامعۀ جهانی برای ممانعت از نقض عهد رژیم اشغالگر تأکید میکند و همۀ طرفها را به مراقبت و هوشیاری در برابر فریبکاری و بدعهدی رژیم صهیونیستی فرا میخواند.»
مخالفت راستگرایان اسرائیل با توقف جنگ غزه
به گزارش خبرگزاریها، بتسلئیل اسموتریچ، وزیر دارایی دولت نتانیاهو، ضمن ابراز نگرانی از پیامدهای احتمالی آزادی اسیران گفت: «وظیفهٔ ما اطمینان از آن است که به مسیر توافق اسلو بازنگردیم و امنیت خودمان را به دست بیگانگان نسپاریم. مسئولیت ما تضمین این است که هیچ توافقی بهشکل آزادی گروگانها در ازای توقف جنگ انجام نشود.»