▫️تکیه بر حق تعیین سرنوشت سنگ بنای هر نظام سیاسی است که ادعای مردم‌سالاری دارد و بر همان اساس تعیین نظام سیاسی مطلوب می‌تواند با گذشت زمان مورد بازنگری قرار گیرد. این همان استدلالی بود که رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی در سخنرانی روز ۱۲ بهمن‌ماه خویش در بهشت‌زهرا بدان ارجاع داد و نایب رئیس مجلس خبرگان تدوین قانون اساسی در جلسات پایانی آن مجلس با اشاره به آن با محدودسازی دامنه تغییر مفاد قانون اساسی مخالفت کرد. در شورای بازنگری قانون اساسی که در سال ۱۳۶۸ تشکیل شد اما، این مبنای مهم توسط اکثریت اعضاء نادیده گرفته شد و اصل ۱۷۷ به محدودساختن آن هم در محتوا و هم در فرایند پرداخت.
▫️به بیانی حقوقی، کارکرد مهم تأسیسی اهرم مردم‌سالارانه همه‌پرسی از آن سلب شد و به کارکرد تقنینی محدود شد. این محدودسازی، که آشکارا با حق تعیین سرنوشت (که در قانون اساسی به عنوان موهبتی الهی بر آن صحه گذاشته شده بود) ناسازگار بود، راه اصلاح ساختاری نظام از مجرای قانون اساسی را عملاً مسدود کرده است. حاصل آن که بارها شاهد بوده‌ایم که اراده مردم در انتخابات‌های برای اصلاح فرایندهای تصمیم‌گیری و تغییر جهت این فرایندها از منافع اندک‌سالاران به‌سوی منافع ملی پیاپی با مقاومت و غلبة ارکان انتصابی بر ارکان انتخابی نادیده گرفته شده و در نتیجه، از نظام جمهوری اسلامی نه جمهوریت باقی مانده نه اسلامیت.
▫️از همین روست که اینک که تجربه بیش از چهار دهه استقرار نظام جمهوری اسلامی در چارچوب ولایت فقیه دستیابی به مطالبات مردم در انقلاب اسلامی سال ۵۷ را با بن‌بست مواجه ساخته و شهروندان امیدی به اصلاح ساختار سیاسی ناکارآمد و فاسد حاکم بر کشور ندارند، به نظر می‌رسد تنها راه برون‌رفت از آنچه میرحسین موسوی به‌درستی «بحران بحران‌ها» توصیف کرد و پرهیز از هرج و مرج ناشی از فروپاشی نظام سیاسی از یک سو و براندازی خشونت‌آمیز پرهزینه که به آسانی جاده‌صاف‌کن استقرار قدرت استبدادی دیگری شود از سوی دیگر، اجماع نظر شهروندان بر راه‌حل پیشنهادی موسوی برای برپایی همه‌پرسی تشکیل مجلس مؤسسان تدوین قانون اساسی جدید است.
▫️باید توجه داشت که در بازتنظیم روابط خارجی کشور نیز اقتدار حقیقی تنها زمانی سرمایه و پشتوانه دستگاه سیاست دیپلماسی خواهد بود که بر فرایند اعتمادسازی شهروندان استوار باشد. راه نجات ایران همچنین در کنار گذاشتن اختلافات تفرقه‌برانگیز ناشی از تسویه‌حساب‌های تاریخی و همگرایی نیروهای سیاسی منتقد و تحول‌خواه بر این شیوه مدنی خشونت‌پرهیز نهفته است؛ راهی که قطعاً با صرف هزینه‌های بسیار و تحمل دشواری‌های فراوان همراه است، اما به‌جای دعوت به ناکجا و آینده‌ای مبهم، در چشم‌انداز آن شعله‌های امیدی روشن دیده می‌شود.
کانون اندیشه راه سبز (ارس)
۱۲ فروردین‌ماه ۱۴۰۴