ترجمه و تنظیم: مینا آگاه – اختصاصی اندیشۀ نو
مقدمهٔ مترجم
دونالد ترامپ رئیس جمهور جدید آمریکا در تاریخ ۵ سپتامبر ۲۰۲۴ در بخش پایانی سخنرانی انتخاباتی خود در باشگاه اقتصادی نیویورک و در پاسخ به پرسش اچ راجر کوهن1٬ رئیس هیئت مدیره ی شرکت سالیوان اند کرم ول2 که نظر او را نسبت به آیندهٔ تحریم‌های اقتصادی جویا شده بود، می گوید:
“مشکلی که ما با تحریم داریم و من از آن ها استفاده کردم این است که، من آن ها را گذاشتم و آن ها را با سرعت ممکن برداشتم. زیرا نهایتا این تحریم ها دلار و همه ی چیزهایی که دلار آن ها را نمایندگی می کند٬ از بین می برد. ما باید تلاش کنیم که همچنان ارز ذخیره ی جهان دلار آمریکا باشد. من فکر می کنم این مهم است. من فکر می کنم اگر ما دلار را به عنوان ارز ذخیره ی جهانی از دست بدهیم، جنگ را خواهیم باخت. من فکر می کنم این معادل باختن در یک جنگ باشد. و این باعث می شود که ما یک کشور جهان سومی شویم. … نگاه کنید٬ شما دارید ایران را از دست می دهید٬ دارید روسیه را از دست می دهید٬ و چین آنجا حضور دارد و تلاش می کند ارز خود را ارز غالب جهانی کند. شما این را بهتر از هرکس دیگری می دانید. تمام این چیزها دارد اتفاق می افتد. شما کشورهای بسیاری را دارید از دست می دهید٬ زیرا با تمام این کشورها درگیری دارید و شما آن را خواهید باخت ( جنگ ارزی) و ما نمی توانیم ببازیم…تحریم ها باید بسیار بسیار عاقلانه و سنجیده گذاشته شوند”3.
ممکن است تصور شود که این یک موضع گیری انتخاباتی است و پشتوانهٔ سیاسی و نظری خاصی در میان کارشناسان و رهبران حزب جمهوری خواه ندارد. بررسی ها اما نشان می دهد که در جولای ۲۰۲۳ نشست ویژه ای در کمیتهٔ امور مالی مجلس نمایندگان آمریکا برگزار شده4 که در آن کارشناسان رابطهٔ دلار به عنوان ارز مرجع جهانی را با تحریم ها مورد بحث قرار داده، و خطر گسترش تحریم‌ها را متذکر شده اند. به نظرم رسید خلاصه ای از این گزارش را ارائه کنم تا علت بکارگیری سیاست تعرفه گذاری در جایگزینی بخشی از تحریم‌ها در چشم انداز سیاست‌های برتری جویانهٔ دولت ترامپ نوری انداخته باشم.
بررسی جایگاه دلار آمریکا به‌عنوان ارز ذخیره جهانی در کنگرهٔ آمریکا
در پی تحولات و چالش‌ها نسبت به تحریم‌ها، در تاریخ ژوئن ۲۰۲۳، کارشناسان برجسته از جمله مارشال بیلینگزلی، مایکل فولکندر، آنتونی اسکاراموچی و هری دنت، کارلا نرلف و دانیل مک داول در شهادت‌های خود در برابر کمیته خدمات مالی مجلس نمایندگان ایالات متحده به بررسی جایگاه دلار آمریکا به‌عنوان ارز ذخیره جهانی پرداختند. آن‌ها در تحلیل‌های خود، نه‌تنها به وضعیت فعلی دلار در اقتصاد جهانی، بلکه به چالش‌ها و تهدیداتی که این ارز با آن‌ها روبه‌رو است، اشاره کردند.
دلار آمریکا: ارز ذخیره جهانی
دلار آمریکا از زمان جنگ جهانی دوم به‌عنوان ارز ذخیره جهانی شناخته شده است. سیستم مالی جهانی، به‌ویژه در سال‌های اخیر، شاهد تغییرات زیادی بوده است. با وجود این تغییرات، همهٔ این تحلیلگران اذعان داشتند که دلار آمریکا همچنان نقش عمده‌ای در اقتصاد جهانی ایفا می‌کند و به‌عنوان ارز ذخیره جهانی شناخته می‌شود. مارشال بیلینگزلی، مدیر سابق بخش خزانه‌داری ایالات متحده، در شهادت خود بیان کرد: “با وجود کاهش سهم دلار در ذخایر ارزی رسمی از ۷۸٪ به ۵۸٪ در دو دهه گذشته، دلار همچنان ۸۸٪ از تمام تراکنش‌های تجاری جهانی را به خود اختصاص داده است.” او افزود که این مزیت به‌ویژه در زمینه‌های تجارت نفت، سرمایه‌گذاری‌های خارجی و حفظ ثبات مالی جهانی مهم است.
وی همچنین به این نکته اشاره کرد که آمریکا با وجود چالش‌های داخلی و فشارهای خارجی، همچنان توانسته است جایگاه خود در سطح جهانی را حفظ کند و به اقتصاد آمریکا سود برساند. اهمیت این مسئله از نظر آقای تیلور گود اسپید استاد دانشگاه استنفورد و از مشاوران رئیس جمهور در سال‌های قبل چنین بیان شده است:
- اولاً، تقاضای خارجی برای ذخایر دلار آمریکا، تقاضا برای اوراق بهادار به دلار، به‌ویژه اوراق قرضه خزانه‌داری ایالات متحده، را افزایش می‌دهد. این در واقع هزینه ی وام را برای خانواده ها٬ شرکت ها٬ دولت فدرال و محلی آمریکایی پایین می آورد. این بدین معنی است “ایالات متحده آمریکا به طور متوسط از سرمایه گذاری های خود در دارایی های خارجی، درآمد بیشتری کسب می کند تا آنچه باید به سرمایه گذاران خارجی در ایالات متحده پرداخت کند. و این امر اجازه می دهد آمریکا کالا و خدمات بیشتری وارد کند تا صادر. “
- تقاضای خارجی برای ذخایر دلار آمریکا و دارایی‌های مبتنی بر دلار، ارزش دلار را نسبت به حالتی که دلار کمتر در معاملات ارزی و ذخایر بانک‌های مرکزی برجسته باشد، افزایش می‌دهد. دلار قوی‌تر به نفع مصرف‌کنندگان و کسب‌وکارهای آمریکایی است که واردکننده خالص کالا و خدمات از خارج هستند.
- نگهداری ذخایر بزرگ ارز خارجی در واقع به منزله یک وام بدون بهره به ایالات متحده است که ارزش آن سالانه حدود ۱۰ تا ۲۰ میلیارد دلار است.
- ارزش‌گذاری اکثریت معاملات بین‌المللی به دلار آمریکا احتمالاً تا حدی ریسک نرخ ارز را که شرکت‌های آمریکایی با آن مواجه‌اند، کاهش می‌دهد.
- با توجه به حجم دارایی‌های دلاری خارجی و بدهی‌های دلاری، اقدامات سیاست پولی بانک‌های مرکزی خارجی معمولاً تاثیر کمتری بر شرایط مالی در ایالات متحده نسبت به اقدامات بانک مرکزی ایالات متحده بر شرایط مالی سایر کشورها دارد.
چالش‌های پیش روی دلار
با وجود این، تحلیلگران هشدار دادند که دلار در حال مواجهه با تهدیداتی جدی است. مایکل فولکندر، دستیار سابق وزیر خزانه‌داری ایالات متحده در امور سیاست اقتصادی، اظهار داشت: “ترکیب تورم بالا و رشد اقتصادی ضعیف می‌تواند موقعیت دلار را تهدید کند. این عوامل می‌توانند باعث کاهش اعتماد جهانی به دلار و افزایش نوسانات آن شوند.” فولکندر تاکید کرد که این تهدیدات به‌ویژه در شرایط اقتصادی جهانی که کشورهای مختلف به دنبال تنوع در ذخایر ارزی خود هستند، می‌تواند به تضعیف جایگاه دلار منجر شود.
طبق گزارش اخیر بانک تسویه حساب بین المللی5 ( بی آی اس): « تقریبا نصف تجارت جهانی به دلار فاکتور می شود٬ هرچند این درصد به طور گسترده ای در سطح منطقه تغییر می کند». توجه کنید که این بدین علت نیست که آمریکا طرف تمام این معامله ها است- آمریکا فقط طرف معامله ی تقریبا۱۰ درصد جریان تجارت جهانی است.
نقش تحریم‌ها در تضعیف دلار
یکی از مسائلی که در شهادت‌ها مورد توجه قرار گرفت، تأثیر تحریم‌های یک‌جانبه ایالات متحده بر جایگاه دلار بود. آنتونی اسکاراموچی، مدیر سابق ارتباطات کاخ سفید و تحلیلگر اقتصادی، در این زمینه گفت: “تحریم‌ها نه‌تنها به‌عنوان ابزاری برای اعمال فشار بر کشورهای خاص استفاده می‌شوند، بلکه می‌توانند جایگاه دلار را نیز در معاملات جهانی تضعیف کنند.” او افزود که کشورهای هدف تحریم‌ها، مانند چین، روسیه و ایران، در حال اتخاذ استراتژی‌هایی برای دور زدن دلار و استفاده از ارزهای جایگزین هستند.
هری دنت، تحلیلگر برجسته اقتصادی، نیز به تأثیر این تحریم‌ها اشاره کرد و اظهار داشت: “در شرایطی که کشورهای مختلف به‌ویژه چین و روسیه به دنبال کاهش وابستگی به دلار هستند، این تهدیدات می‌توانند به طور جدی به استحکام دلار آسیب برسانند.” دنت بر این نکته تأکید کرد که این روند می‌تواند در درازمدت تأثیرات منفی بر توانایی ایالات متحده در اعمال تحریم‌ها و قدرت اقتصادی آن داشته باشد.
جایگاه دلار در مواجهه با رقبا
دکتر دانیل مک داول معتقد است: “جمهوری ما هرگز تحت حاکمیت یک پادشاه نبوده است، اما دلار آمریکا به نماد قدرتمندی از سلطنت مالی آمریکایی تبدیل شده است. در واقع، دلار اغلب به‌عنوان ‘پادشاه’ تمام ارزها توصیف می‌شود و این توصیف درست است”.
آقای مارشال بیلینگزلی اذعان دارد که چالش‌های پیش روی دلار نه‌تنها محدود به تحریم‌ها و نوسانات اقتصادی است، بلکه رقابت با ارزهای دیگر، به‌ویژه یوان چین، نیز یکی از دغدغه‌های مهم است. در حالی که سهم دلار در ذخایر ارزی جهانی کاهش یافته، چین به‌عنوان یکی از رقبای اصلی دلار، تلاش‌های خود را برای افزایش نفوذ یوان در اقتصاد جهانی تشدید کرده است. ایشان در این خصوص گفت: “در حال حاضر، یوان چین تنها ۷٪ از تراکنش‌های تجاری جهانی را به خود اختصاص داده است، اما چین به‌طور جدی در تلاش است تا این سهم را افزایش دهد.” وی افزود که یکی از دلایل اصلی تلاش‌های چین برای گسترش استفاده از یوان، تضعیف نفوذ دلار در بازارهای جهانی است.
در طی دو دهه گذشته، ایالات متحده از ابزار تحریم‌های مالی با دفعات بیشتری استفاده کرده است. به عنوان مثال، در سال ۲۰۰۰، تنها چهار دولت خارجی تحت یک برنامه کشوری وزارت خزانه‌داری ایالات متحده، تحت نظارت دفتر کنترل دارایی‌های خارجی (OFAC)، مستقیماً هدف قرار گرفتند. امروزه، این تعداد بیش از ۲۰ است. اگر جریمه‌های ناشی از تحریم‌های ثانویه را نیز در نظر بگیریم، این فهرست حتی طولانی‌تر می‌شود.
در همین زمینه دکتر کارلا نرلف می گوید:
“میزان تسلط دلار آمریکا و حفظ آن به صحنه اصلی مبارزه قدرت‌های بزرگ بین ایالات متحده، چین و روسیه تبدیل شده است و آینده نظم بین‌المللی لیبرال را در معرض خطر قرار داده است. دلار تنها ارز واقعی جهانی در جهان است و به‌طور گسترده‌ای برای معاملات، قیمت‌گذاری، تسویه حساب و سرمایه‌گذاری توسط دولت‌ها و بازیگران غیر دولتی خارج از ایالات متحده استفاده می‌شود. این نقش‌ها به ایالات متحده مزایای اقتصادی، سیاسی و اجتماعی می‌دهند. از نظر اقتصادی، آمریکایی‌ها از سهولت و راحتی معاملات به دلار، از حق صدور پول، انعطاف‌پذیری پولی و مزایای پناهگاه امن در زمان بحران بهره‌مند می‌شوند. از نظر سیاسی، دلار به ایالات متحده ابزاری غیرنظامی برای وارد کردن فشار و نظارت بر نظم بین‌المللی ارائه می‌دهد. از نظر اجتماعی، ایالات متحده موقعیت و اعتبار کسب می‌کند. بنابراین، حفظ وضعیت دلار به‌عنوان ارز جهانی از منافع ایالات متحده و به‌طور بالقوه به نفع سایر کشورهاست”.
آینده دلار و راهکارهای مقابله با چالش‌ها
در نهایت، همهٔ تحلیلگران تأکید کردند که برای حفظ جایگاه دلار به‌عنوان ارز ذخیره جهانی، ایالات متحده باید مجموعه‌ای از اقدامات را انجام دهد. مایکل فولکندر اظهار داشت: “برای حفظ جایگاه دلار، ایالات متحده باید به‌روز رسانی‌های لازم در سیستم‌های پرداخت و فناوری‌های مالی خود را انجام دهد و رویکرد محتاطانه‌تری نسبت به تحریم‌ها اتخاذ کند.” وی همچنین افزود که اصلاحات مالی داخلی و توجه به تراز مالی کشور نیز امری ضروری است تا دلار همچنان بتواند در نقش اصلی خود در اقتصاد جهانی ایفای نقش کند.
آنتونی اسکاراموچی نیز تأکید کرد: “حفظ برتری نظامی و اقتصادی ایالات متحده برای حمایت از جایگاه دلار امری حیاتی است. اگر ایالات متحده نتواند قدرت اقتصادی و نظامی خود را حفظ کند، دلار ممکن است با تهدیدات جدی روبه‌رو شود.”
نتیجه‌گیری
چنانکه از این اظهار نظرها بر می آید، سیاست سازان اقتصادی آمریکایی در مجموع معتقد اند که علیرغم چالش‌های متعدد، دلار آمریکا همچنان ارز غالب در معاملات جهانی باقی مانده است. اما تهدیدات ناشی از تحریم‌ها، رشد اقتصادی ضعیف و رقابت با ارزهای دیگر مانند یوان چین، نوسانات اقتصادی و تهدیدات سایبری از جمله مشکلاتی هستند که دلار باید در آینده با آن‌ها مقابله کند.
آن ها می‌توانند تهدیداتی برای آینده دلار باشند. به نظر آن ها، برای حفظ جایگاه دلار به‌عنوان ارز ذخیره جهانی، ایالات متحده باید در سیاست‌های اقتصادی، تحریمی و فناوری‌های مالی خود تجدیدنظر کرده و اقدامات لازم را برای مقابله با تهدیدات جهانی اتخاذ کند. و برای حفظ سلسله‌مراتب موجود ارزها و محدود کردن روند بلندمدت به سوی چند قطبی شدن ارزها، ایالات متحده باید سیاست‌های اقتصادی صحیحی را اتخاذ کند و از دیپلماسی اقتصادی برای ترویج منافع عمومی نظم بین‌المللی استفاده کند که بیشتر کشورها می‌توانند از آن بهره‌مند شوند. ایالات متحده نمی‌تواند از کلیدی‌ترین متحدان یا بخش بزرگی از جامعه بین‌المللی فاصله بگیرد و در عین حال دوران تک‌قطبی دلار را در درازمدت حفظ کند. این بدان معنی است که برای نخستین بار از زمان فروپاشی استاندارد طلای برتن وودز، شاهد محدودیت‌های سیستماتیک بر نظم اقتصادی متمرکز بر دلار و سیاست خارجی ایالات متحده هستیم.
3. Trump answers questions about Canada, Greenland, Panama Canal, Gulf of Mexicohttps://youtu.be/hXk2P89BVXs?si=52PZ8FMl6BEsdiTY
4. https://www.congress.gov/event/118th-congress/house-event/116068
5. بانک تسویه حساب‌های بین‌المللی (به انگلیسی: Bank for International Settlements یا BIS) سازمانی بین‌الملی که همکاری و مشارکت‌های پولی و مالی را تقویت می‌نماید و به عنوان یک بانک به بانک‌های مرکزی، خدمات می‌دهد.
اندیشه نو: استفاده از تمام یا بخش‌هایی از این مطلب با ذکر منبع بدون مانع است.
شنبه ۶ بهمن ۱۴۰۳