از ابتدای جنگ بین غزه و اسراییل آمارها و اطلاعات کودکان را در این جنگ دنبال می‌کنم و گاها درباره‌ی آن صحبت کرده‌ام یا نوشته‌ام. مطلبی توسط انجمن یا سازمان وار چایلد ارائه شده که یک ارزیابی علمی شکل گرفته توسط این سازمان و همکارانشان در غزه می‌باشد و طی این نظر سنجی و تحقیق نشان می‌دهد که ۹۲٪ از کودکان “واقعیت را نمی‌پذیرند”، ۷۹ درصد از کابوس رنج می‌برند و آمارهای دیگر که در ادامه خواهم نوشت. اما مهمترین اتفاق رنجی است که بر این کودکان می‌رود و این تأثیر روانی تا سال‌های سال و نسل‌ها بعد بر آن‌ها و آن منطقه خواهد ماند. آنقدر حجم تلخی و ناراحتی در خاورمیانه زیاد است که حتی دیدن تصاویر تلخ نیز برای مردمان خاورمیانه عادی شده است. در جامعه‌شناسی، ناامیدی و خشونت علیه کودکان به عنوان پدیده‌های اجتماعی پیچیده مورد بررسی قرار می‌گیرند که از عوامل ساختاری، فرهنگی و اقتصادی سرچشمه می‌گیرند. خشونت، چه به صورت فیزیکی، روانی یا نمادین، تأثیرات مخربی بر رشد فردی و اجتماعی کودکان می‌گذارد و می‌تواند زمینه‌ساز چرخه‌های مداوم آسیب اجتماعی شود.
ناامیدی کودکان
ناامیدی در کودکان، به‌خصوص در جوامعی که دچار جنگ، فقر یا نابرابری‌های اجتماعی هستند، نتیجه‌ی عدم دسترسی به فرصت‌های برابر، امنیت روانی و اجتماعی است. این شرایط باعث شکل‌گیری احساس ناتوانی و بی‌معنایی در کودکان می‌شود که خود می‌تواند به انزوای اجتماعی، افسردگی و بروز رفتارهای پرخاشگرانه منجر شود.
از منظر جامعه‌شناختی، خشونت علیه کودکان نه تنها یک مسئله فردی بلکه یک مشکل ساختاری است که به بازتولید ناامیدی و بی‌ثباتی اجتماعی دامن می‌زند. جوامعی که قادر به حمایت از کودکان و محافظت از آن‌ها در برابر خشونت و آسیب نیستند، در آینده با نسل‌هایی آسیب‌دیده مواجه خواهند شد که توانایی مشارکت فعال و سازنده در اجتماع را نخواهند داشت.
در این گزارش بی‌سابقه که توسط مرکز آموزش جامعه برای مدیریت بحران (CTCCM) در غزه تهیه شده و از سوی اتحاد سازمان وار چایلد (War Child) حمایت می‌شود، تأثیرات روانی تکان‌دهنده جنگ جاری بر کودکان در غزه را به تصویر کشیده شده است. موضوع: محافظت و ایمنی کودکان در منطقه‌ی غزه می‌باشد و این مطالعه ارزیابی نیازها که با بیش از ۵۰۰ کودک، والدین و مراقبان آن‌ها مصاحبه کرده است – از خانواده‌هایی که در آن حداقل یک کودک معلول، مجروح یا بدون همراه وجود دارد – نشان می‌دهد که بیش از یک سال آوارگی، فقدان و بمباران مداوم، کودکان آسیب‌پذیر در غزه را دچار آسیب‌های روانی شدیدی کرده و خانواده‌های آن‌ها را در آستانه فروپاشی قرار داده است.
برای آسیب‌پذیرترین کودکان در غزه، مراقبان گزارش داده‌اند که:
۹۶٪ از کودکان احساس می‌کنند مرگ آن‌ها قریب‌الوقوع است.
۹۲٪ از کودکان واقعیت را نمی‌پذیرند.
۸۷٪ ترس شدید از خود نشان می‌دهند.
۷۹٪ کابوس‌های شبانه دارند.
۷۷٪ از کودکان از صحبت در مورد حوادث آسیب‌زا اجتناب می‌کنند.
۷۳٪ کودکان علائم پرخاشگری نشان می‌دهند.
۴۹٪ از کودکان به دلیل جنگ آرزوی مرگ دارند.
و بسیاری دیگر علائم انزوا، اضطراب شدید و حس ناامیدی فراگیر را از خود نشان می‌دهند.
مطالعه ارزیابی نیازها از کودکان دارای معلولیت، مجروح، و کودکان جداشده یا بدون همراه توسط مرکز آموزش جامعه برای مدیریت بحران (CTCCM) و با حمایت اتحاد وار چایلد انجام شده است و تصویری هولناک از وضعیت سلامت روان کودکان در غزه را ارائه می‌دهد.
مطالعه‌ای مهم که در سال ۲۰۱۹ در مجله لانست منتشر شد، نشان می‌داد که ۲۲٪ از افراد در جمعیت‌های تحت تأثیر جنگ به اختلالات روانی مبتلا می‌شوند. در مقایسه، آمار این مطالعه نشان می‌دهد که تقریباً همه کودکان آسیب‌پذیر در غزه به حمایت‌های روانی و بهبودی از تروما نیاز دارند.
سخنگوی مرکز CTCCM اظهار داشته:
«ما از کودکان مجروح، معلول و جداشده و همچنین مراقبان آن‌ها در مورد اثرات جنگ بر زندگی‌شان سؤال کردیم. پاسخ‌های آن‌ها ویرانگر اما متأسفانه قابل پیش‌بینی بود. این مطالعه تأیید می‌کند که ما در بیش از یک سال گذشته چه دیده‌ایم، شنیده‌ایم و تجربه کرده‌ایم. کودکان توسط این جنگ دچار آسیب شده‌اند و ما باید اقدام کنیم.»
این نظرسنجی که در ژوئن ۲۰۲۴ و از ۵۰۴ خانوار انجام شد، همچنین نشان می‌دهد که ۸۸٪ از خانواده‌ها بارها آواره شده‌اند، به‌طوری که ۲۱٪ از آن‌ها مجبور شده‌اند شش بار یا بیشتر جابه‌جا شوند. بیشتر خانواده‌ها تنها با ۱۰۰ پوند در ماه (۳.۲۸ پوند در روز) زندگی می‌کنند و با افزایش سرسام‌آور قیمت غذا و اقلام ضروری به دلیل محاصره مداوم و محدودیت‌ها بر کمک‌های بشردوستانه دست و پنجه نرم می‌کنند. در همین حال، ۸۰٪ از سرپرستان خانوارها بیکار هستند که این امر بازتابی از پیامدهای اقتصادی ویرانگر جنگ است. تقریباً یک چهارم (۲۴٪) از خانواده‌های مورد بررسی اکنون توسط کودکی ۱۶ ساله یا کمتر سرپرستی می‌شوند.
هلن پاتینسون، مدیرعامل وار چایلد بریتانیا گفت:
«این گزارش آشکار می‌سازد که غزه یکی از وحشتناک‌ترین مکان‌های دنیا برای کودکان است. در کنار ویرانی بیمارستان‌ها، مدارس و خانه‌ها، یک تخریب روانی گسترده زخم‌هایی به جا گذاشته که گرچه قابل مشاهده نیستند، اما به همان اندازه مخرب هستند. این کودکان هیچ مسئولیتی در قبال این جنگ ندارند.»
او ادامه داد: «جامعه بین‌الملل باید فوراً اقدام کند، پیش از آنکه فاجعه سلامت روانی کودکان به یک تروما چندنسلی تبدیل شود که پیامدهای آن برای دهه‌ها گریبان‌گیر منطقه خواهد بود. آتش‌بس باید گام نخست فوری باشد تا وار چایلد و دیگر سازمان‌ها بتوانند به‌طور مؤثر به آسیب‌های روانی شدید کودکان رسیدگی کنند.»
به دلیل خطرات واقعی برای کارکنان بشردوستانه در غزه از انجام چنین مطالعاتی در جریان جنگ، این تحقیق جدید اذعان می‌کند که از روش‌های نمونه‌گیری در دسترس استفاده کرده و اطلاعات را از مراقبان کودکان معلول، مجروح و جداشده در غزه جمع‌آوری کرده است.
پاسخ سازمان وار چایلد به بحران
با توجه به بحران حاد سلامت روانی، سازمان وار چایلد و شرکای آن رسیدگی به تروماهای کودکی ناشی از جنگ را آغاز کرده و تاکنون به بیش از ۱۷۰۰۰ کودک حمایت‌های سلامت روان ارائه کرده‌اند. برنامه‌هایی مانند کمک‌های روانی اولیه، نسخه‌های تطبیق‌یافته تیم‌آپ (یک برنامه مبتنی بر بازی و حرکت)، و فعالیت‌های تفریحی در فضاهای دوستدار کودک، لحظاتی از تسکین و آرامش را در میان این هرج‌ومرج فراهم می‌آورند.
این مداخلات – که برای کمک به کودکان در پردازش احساسات و یافتن تاب‌آوری در مواجهه با استرس غیرقابل تصور حیاتی هستند – تنها مقدمه‌ای برای اجرای بزرگ‌ترین واکنش بشردوستانه وار چایلد در سه دهه گذشته هستند، با برنامه‌هایی برای حمایت از بیش از یک میلیون کودک از طریق حمایت‌های روانی و اجتماعی.
وار چایلد و شرکای آن همچنین برای کمک‌رسانی فوری گام برداشته و تاکنون به ۱۸۰۰۰۰ نفر، از جمله ۱۱۸۰۰۰ کودک – بیش از ۱ کودک از هر ۱۰ کودک در غزه – دسترسی پیدا کرده‌اند. این کمک‌ها شامل حمایت‌های روانی و اجتماعی و همچنین کمک‌های اضطراری مانند غذا، آب پاک، بسته‌های بهداشتی، لباس گرم و پتو بوده است.
وار چایلد همچنین در حال تلاش برای رفع نیازهای حدود ۱۷, ۰۰۰ کودک بدون همراه و جداشده در غزه است؛ کودکانی که بسیاری از آن‌ها اعضای خانواده خود را از دست داده‌اند. تاکنون بیش از ۵۸۰ نفر از این کودکان به‌طور مستقیم توسط وار چایلد حمایت شده‌اند و تلاش‌ها برای اتصال آن‌ها به خدمات ضروری و مراقبان ادامه دارد.
نوشته و ترجمه: مهگان فرهنگ – کانون زنان ایرانی
دوشنبه ۱۷ دی ۱۴۰۳