یکی از کلیدی ترین خواست‌های بشری حق برخورداری از یک زندگی صلح آمیز بدون جنگ و خشونت است.
قطعنامه ۳۹/۱۱ مجمع عمومی به نام «اعلامیه حق مردم برای صلح» مصوب ۱۲ نوامبر ۱۹۸۴ تاکید می کند که:
«هدف اصلی سازمان ملل متحد حفظ صلح و امنیت بین المللی است٬ و با در نظر گرفتن اصول اساسی حقوق بین الملل مندرج در منشور سازمان ملل متحد، و بیان اراده و آرزوهای همه مردم برای ریشه کن کردن جنگ از زندگی بشریت، و مهمتر از همه، جلوگیری از یک فاجعه هسته ای در سراسر جهان، و با اعتقاد به اینکه زندگی بدون جنگ به عنوان پیش نیاز بین المللی اولیه برای رفاه مادی، توسعه و پیشرفت کشورها و اجرای کامل حقوق و آزادی های اساسی بشری اعلام شده توسط سازمان ملل متحد است و با آگاهی از اینکه در عصر هسته ای برقراری صلح پایدار بر روی زمین، شرط اولیه حفظ تمدن بشری و بقای نوع بشر است، و با اذعان به اینکه حفظ یک زندگی مسالمت آمیز برای مردم وظیفه مقدس هر دولت است، رسماً اعلام می کند که:
۱- مردم سیاره ما از حق مقدس برای زندگی صلح آمیز برخوردارند.
۲- صریحاً اعلام می کند که حفظ حق مردم برای صلح و ارتقای اجرای آن از وظیفهٔ اساسی برای هر دولت است.
۳- تاکید می کند که تضمین استفاده از حق صلح برای مردم، مستلزم آن است که سیاست های دولت ها در جهت حذف تهدید جنگ، به ویژه جنگ هسته ای، کنار گذاشتن استفاده از زور در روابط بین المللی و حل و فصل اختلافات بین المللی به شیوهٔ صلح آمیز و بر اساس منشور سازمان ملل متحد باشد.
از همه کشورها و سازمان‌های بین‌المللی می‌خواهد تا برای کمک به اجرای حق مردم برای صلح از طریق اتخاذ تدابیر مناسب در سطح ملی و بین‌المللی حداکثر تلاش خود را بکار بگیرند.»
در واقع صلح، آزادی، دموکراسی، محیط زیست پایدار، عدالت اجتماعی، امنیت اجتماعی، توسعه ای موزون، رفع تبعیض های جنسیتی، قومی، نژادی، دینی و… فاکتورهایی است که لازمه ی شکل گیری ایجاد فضایی شایسته برای زندگی انسان است. و به نظر می رسد صلح یکی از آن فراواقعیت هایی است که هسته ای آرمانی در خود دار و به همین دلیل مقدس تلقی شده است.
کلیدواژهٔ صلح البته گستره‌ٔ معنایی و کاربردی وسیعی دارد که جا دارد به ابعادی از آن همچون فردی، بین فردی، محیطی، اجتماعی اشاره شود:
فردی – صلح درون یا صلح با خویشتن Inner peace or peace of mind – که در روانشناسی فرد و مکاتب شرقی بسیار بر آن تکیه شده و آن را پیش شرط احساس رضایت از زندگی، خوشبختی و شادکامی شناخته اند.
بین فردی- صلح و خشونت – که ما با برخی جنبه‌های آن مانند «خشونت خانگی علیه زنان» به دلیل فعالیت روشنگرانه و ارزنده ی جنبش زنان در کشورمان با آن آشنایی قابل توجهی پیدا کرده ایم.
محیطی- صلح با طبیعت- که پایه و اساسی در نگرش سالم و انسانی زیست محیطی است. آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل در مورد جنگ با طبیعت (Humanity is waging war on nature) در سال ۲۰۲۰ هشدارباشی را داده و برنامهٔ محیط زیست سازمان ملل دستورالعملی با نام برقراری صلح با طبیعت Making Peace With Nature انتشار داده است که در این زمینه جدا قابل مطالعه و استناد است.
اجتماعی- مبارزات صلح جویانه برای پایان دادن به جنگ ها و نظامیگری که به صورت مبارزه علیه جنگ و تبلور آن در جنبش‌های صلح Peace Movements را شاهد بوده ایم. شاید برجسته‌ترین و به یاد مانده ترین این مبارزات را در مبارزات ضد جنگ ویتنام ٬ و جنبش ضد جنگ در سراسر جهان دیده ایم که شاهد تبلور آن در تظاهرات پانزده میلیونی در ده‌ها شهر جهان برای مخالفت با حملهٔ آمریکا و متحدانش به عراق در ۱۵ فوریه ی ۲۰۰۳ February 15- 2003 anti-war protests بودیم که می شود گفت بزرگ ترین راهپیمایی صلح جهانی بود. امروز نیز جنبش بزرگ جهانی برای آتش بس و صلح و به رسمیت شناختن حقوق فلسطینی ها و توقف نسل کشی و جنایات عظیم جنگی اسرائیل و پشتیبانانش در غزه را شاهدیم که توانسته علیرغم سرکوب خشونت آمیز صدای خود را در شهرهای بزرگ اغلب کشورهای جهان بلند کند.
همچنین باید به نهادهای میانجیگری منطقه ای و جهانی Mediation in Armed Conflicts برای پایان دادن به جنگ‌ها، به عنوان نمونه سپاه صلح سازمان ملل اشاره کرد. این وجه از تلاش برای صلح، خود تاریخ قابل اعتنایی از اقدام برای ایجاد آتش بس و مذاکره در رفع تخاصمات بین المللی داشته و دارد. برای نمونه مجموعه اقدامات برای خلع سلاح هسته ای و پیمان های سالت ۱ و ۲ و استارت ۱ و ۲ و ۳ از جمله مواردی است که ارزش مهمی در کنترل نظامی گرایی هسته ای داشته اند، هر چند با آغاز جنگ اوکراین کنار گذاشته شد و مورد بی مهری قرار گرفت.
در این زمینه، همچنین بحث جنبش های انقلابی خشونت پرهیز مطرح است که با مبارزه برای صلح به قرن ۱۹ ام و اندیشه های مهاتما گاندی و مارتین لوتر کینگ باز می گردد. باید متوجه بود که خشونت پرهیزی در مبارزهٔ انقلابی لزوما به معنی بی باوری به قهر انقلابی توسط مردم علیه حکومت های استبدادی سرکوبگر نیست و بلکه بر پرهیز از شیوه های تروریستی و نظامی برای غلبه بر این حکومت ها تا حد ممکن تاکید دارد. دیدگاه های خشونت پرهیز مبارزه در تاریخ کشور ما نیز سنت ارزنده ای دارد و در غالب نقد مبارزات چریکی و تکیه بر روش های توده ای مبارزه جریان داشته و بی پیشینه نیست.
بین المللی – فعالیت های بین المللی برای صلح که برگزاری «روز جهانی صلح» نمادی از آن است. چنانکه می دانید، عراق در ۲۲ سپتامبر ۱۹۸۰ به ایران حمله کرد (جنگ عراق). یک سال بعد، در ۲۱ سپتامبر ۱۹۸۱ مجمع عمومی سازمان ملل روز ۲۱ سپتامبر را بعنوان روز جهانی صلح در قطعنامه اش اعلام کرده است و این روز روزی است که قرار است در ابعادی بین المللی به روش های مختلف به ترویج صلح پرداخته شود. به عبارتی این روز در بحبوحهٔ جنگ ایران و عراق متولد شد و تاریخچه ای دارد که به میهن ما بر می گردد.
فضای مجازی- صلح در فضای مجازی (صلح سایبری) که تلاشش را بر استفادهٔ صلح آمیز از فضای مجازی و بازداری از جنگ های سایبری و جنگ شناختی Cognitive warfare قرار داده است. در این زمینه فعالیت ها و پیمان نامه های بین المللی مختلفی تحت نظر سازمان ملل مطرح بوده و می توان به بنیاد صلح سایبری Cyberpeace Foundation نیز اشاره کرد.
حق برخورداری از یک زندگی صلح‌آمیز همچنین در قطعنامهٔ سال گذشتهٔ مجمع عمومی سازمان ملل به صورت زیر مورد تاکید قرار گرفت:
«در ادامه، مجمع (سازمان ملل) پیش نویس قطعنامه ششم را در مورد «ترویج صلح به عنوان یک نیاز حیاتی برای برخورداری همه از همه حقوق بشر» را با ۱۳۱ رای موافق و ۵۳ رای مخالف به تصویب رساند و تأکید کرد که خط گسل عمیقی که جامعه بشری را به غنی و فقیر تقسیم می‌کند و شکاف روزافزون بین کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه، تهدیدی بزرگ برای رفاه، صلح و امنیت و ثبات جهانی است. همچنین تاکید کرد که ترویج صلح مستلزم این است که سیاست‌های دولت‌ها به سمت حذف تهدید جنگ، به‌ویژه جنگ هسته‌ای، کنار گذاشتن استفاده یا تهدید به استفاده از زور در روابط بین‌الملل و حل و فصل اختلافات بین‌المللی با ابزارهای صلح‌آمیز هدایت شود.»
شناخت هرچه عمیق تر و وسیع تر ابعاد فعالیت های صلح جویانه و تاریخ غنی مبارزات بشری در این زمینه، کمک می کند در مبارزه با سیاست های نظامی گرایانه توسط صاحبان صنایع نظامی جهانی مسئولانه تر عمل کنیم. و با درک اهمیت براه انداختن پویش های صلح برای مبارزه با سیاست های جنگ افروزانهٔ رژیم جمهوری اسلامی، بیش از پیش تلاش کنیم. اگر بتوانیم صلح را به جنبش زن زندگی آزادی پیوند بزنیم و این جنبش را به «زن، زندگی، صلح و آزادی» ارتقاء دهیم، کاری کرده ایم کارستان.
اندیشه نو: استفاده از تمام یا بخش‌هایی از این مطلب با ذکر منبع بدون مانع است.