معلمان و کارکنان پشتیبانی آموزشی تغییر ستونهای پایدار در بحران، قلب تپندهی سیستمهای آموزشی و پیشگامان تغییر – شیوا عاملیراد؛ نمایندهی روابط بینالملل شورای هماهنگی تشکلهای صنفی معلمان ایران
رفاه معلمان برای تضمین کیفیت آموزشی از اهمیت بالایی برخوردار است، اما در سطح جهانی با چالشهای عمدهای مواجه است. این چالشها در دهمین کنگره جهانی آموزش بینالمللی که در بوئنوس آیرس آرژانتین برگزار شد، مورد بررسی قرار گرفت.
گزارشی که در این بخش از کنگره ارائه شد، به بررسی تجربیات بیش از ۲۶۰۰۰ معلم، مدیر مدرسه و پرسنل پشتیبانی آموزشی از ۱۱ کشور مختلف پرداخته بود. کشورهای مورد بررسی شامل آرژانتین، بلژیک، کامرون، کانادا، فرانسه، ژاپن، مراکش، اسپانیا، سوئیس، بریتانیا و کبک بود. در این گزارش حجم کاری معلمان، محیطهای کاری چالشبرانگیز، عدم شناخت و دانش کافی و نیز مواجهه با محدودیت در فرصتهای پیشرفت شغلی معلمان نشاندهنده روند نگرانکنندهای بود. علاوه بر این، گزارش بر افزایش قابل توجه خشونت در محل کار تأکید کرده و نیاز فوری به ایجاد محیطهای حمایتی برای معلمان را برجسته میکرد. ضعف در سلامت روانی و سیستمهای حمایتی ناکافی، ضرورت اتخاذ رویکردی جامع برای ارتقاء سلامت کارکنان آموزشی را نشان میداد.
پیام تصویری آمینه جی محمد؛ معاون دبیرکل سازمان ملل برای کنگره جهانی آموزش بینالملل
معلمان ستونهای پایدار در طوفان: آمینه جی محمد، در پیام خود به دهمین کنگره جهانی آموزش بینالملل، بر نقش حیاتی معلمان و کارکنان پشتیبانی آموزشی به عنوان نماد انعطافپذیری و امید تأکید کرد. او با اشاره به شرایط چالشبرانگیز ناشی از درگیریها و فقر، اظهار داشت که معلمان به رغم این مشکلات همچنان به آموزش ادامه میدهند. او افزود که تعهد پایدار معلمان، سنگبنای استراتژیهای آینده پایدار در آموزش است و این کنگره فرصتی است تا با هم متحد شویم، استراتژیسازی کنیم و برای ایجاد آیندهای عادلانه، مرفه و پایدار تلاش کنیم. آمینه همچنین به تحول در یادگیری دیجیتال و هوش مصنوعی اشاره کرد و اذعان داشت که معلمان با کمبودها و پیچیدگیهای آموزشی جهانی مواجه هستند که این تغییرات برای تکامل سیستمهای آموزشی ضروری است و گفت: «رابطه ما با فناوری بهطور چشمگیری در حال تغییر است و این تغییرات به نوبه خود بر سیستمهای اشتغال و حمایت اجتماعی تأثیر میگذارد. وظیفهی هر کشوری است که این تغییرات را به نفع مردم هدایت کرده و ساختار و انسجام جوامع را تقویت کند. به همین دلیل، ما باید آموزش را نیز متحول کنیم.»
فراخوانی برای تولد دوباره؛ سرمایهگذاری روی معلمان: آمینه همچنین از ضرورت اهمیت افزایش سرمایهگذاری و بهبود شرایط اجتماعی برای حرفه معلمی حمایت کرد. او به اجلاس آموزش تحولآفرین سال ۲۰۲۲ به ریاست آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، و تشکیل هیئت عالیرتبه در مورد حرفه معلمی اشاره کرد و تأکید کرد که این هیئت با تکیه بر خرد جمعی اعضای خود، راهی جامع برای پیشرفت ارائه میدهد. وی افزود که توصیههای این هیئت خواستار تولد دوباره حرفه معلمی هستند و بر ضرورت سرمایهگذاری در آموزش به عنوان استراتژی برای رشد و توسعه تأکید میکنند. این توصیهها نیاز به دسترسی معلمان به قراردادهای پایدار، محل کار ایمن و سالم، حجم کاری متعادل و حمایت اجتماعی کافی را برجسته میکنند و بر لزوم سیاستهای جامع و کلنگر ملی برای معلمان از طریق گفتوگوی اجتماعی تأکید دارند.
معلمان؛ تولیدکنندگان دانش در قرن بیست و یکم: آمینه بر این نکته تأکید کرد که با تحول سیستمهای آموزشی، معلمان باید نقش خود را از تولیدکنندگان دانش و تسهیلکنندگان یادگیری مبتنی بر تحقیق بهبود بخشند. او گفت: «برای حمایت از پذیرش فناوری انسانمحور، باید معلمان را توانمند کنیم تا بهعنوان خالقان محتوا و کاربران مستقل فناوری عمل کنند، نه صرفاً مصرفکنندگان منفعل.» وی ادامه داد: «تغییر برای معلمان، حرفه معلمی و بخش آموزش بهطور کلی دشوار خواهد بود. این تغییر برای دولتها، والدین، اتحادیهها و خود معلمان چالشبرانگیز است، اما تحول آموزش و بازسازی حرفه معلمی ضروری و در بسیاری از موارد اجتنابناپذیر است. اکنون زمان آن است که معلمان را در خط مقدم سیستمهای آموزشی قرن بیست و یکم قرار دهیم و به انطباق و چرخش در این مسیر بپردازیم.»
سازمان ملل متحد؛ شریک در تحول: آمینه تأکید کرد که سازمان ملل آماده است تا از تحول نظامهای آموزشی در اجلاس سران آینده در نیویورک و فراتر از آن حمایت کند. وی افزود: «بیایید روح کنگره را در تقویت اتحادیهها، ارزشگذاری حرفه معلمی و حفاظت از حقوق آموزش برای همه بهکار بریم. بیایید به اقدامات ملموس ادامه دهیم تا اطمینان حاصل کنیم که سیستمهای آموزشی ما به هر معلم احترام میگذارد و هر یادگیرنده و معلم را برای موفقیت تجهیز میکند.»
……………..
در ادامهی این بخش نمایندگان شرکت کننده به بررسی اقدامات ممکن در حمایت از مدارس دولتی، کارکنان آموزشی، حمایت از مطالبات و برنامههای بهبود شرایط تدریس و یادگیری به بحث نشستند و اقدامات پیشنهادی شامل کاهش تعداد دانشآموزان در کلاسها، حفظ ایمنی و سلامت معلمان، و افزایش حقوق و بهبود شرایط زندگی و کار برای معلمان بود. نمایندگان همچنین بر ضرورت سازماندهی تلاشهای منسجم برای تحقق این اهداف، ارتقاء کیفیت آموزش و موانع سر راه این اقدامات و نیز مشکلات خاص کشورهای خود صحبتهایی کوتاه داشتند.
………………………..
شیوا عاملیراد، نمایندهی روابط بینالملل شورای هماهنگی تشکلهای صنفی معلمان ایران، با ارائه توضیحاتی مختصر درباره وضعیت آموزش و پرورش در ایران، ساختار نظام آموزشی کشور را به طور اجمالی شرح داد. ساختار آموزشی ایران دارای ویژگیهای خاصی است که تأثیرات عمیقی بر کیفیت و عدالت آموزشی دارد. وی تاکید کرد که نظام آموزشی ایران به شدت متمرکز است و تمامی قوانین، بخشنامهها و محتوای آموزشی بدون توجه به وضعیتهای جغرافیایی، فرهنگی و ملی متفاوت طراحی میشود. این نظام با نادیده گرفتن منافع ذینفعان اصلی یعنی معلمان و دانشآموزان، بر اساس ایدئولوژی طبقه حاکم و نگاهی سودمحور تنظیم شده است. به همین دلیل، کسانی که در مناطق حاشیهای و محروم زندگی میکنند یا زبان اول آنها غیرفارسی است، با تبعیض مضاعف روبرو هستند. این نظام غیرمشارکتی به رشد خلاقیت و تفکر انتقادی در کودکان آسیب میزند. همچنین فقدان زیرساختها و کالبد فیزیکی مناسب از دیگر مشکلات ساختار نظام آموزشی ایران است. وضعیت مدارس در ایران به دلیل عدم استانداردهای آموزشی، اسفناک است. بسیاری از مدارس فاقد فضای مناسب برای کلاسهای درس، کتابخانهها، آزمایشگاهها و امکانات ورزشی هستند. بسیاری از مدارس فرسوده بوده و نیاز به بازسازی جدی دارند. با این حال کودکان در همین فضاهای غیراستاندارد آموزش میبینند و در صورت وقوع حوادثی چون زلزله ما در برخی مناطق شاهد فاجعه خواهیم بود. در مناطق حاشیهی کلانشهرها و استانهای محروم و حاشیهشده، از جمله بلوچستان، این وضعیت فاجعهبار است. در برخی مناطق مدارس در وضعیت نامناسبی مانند مدارس کپری و کانکسها قرار دارند و این شرایط خطراتی جدی برای دانشآموزان به همراه دارد. معلمان نیز از کمترین فضای استراحت محروم هستند. و دیگر مسئلهی مهم دیگر به روش تدریس سنتی در تربیت معلمان برمیگردد. در ایران دانشگاهی مختص آموزش و آمادهسازی افراد برای ورود به معلمی وجود دارد؛ این مراکز به عنوان اصلیترین مرکز تربیت معلم، نتوانسته است معلمان را با تکنیکهای مدرن آموزشی آشنا کند. روشهای تدریس بیشتر به صورت حفظ کردن و امتحان گرفتن است و محتوای آموزشی غالباً دارای وجه ایدئولوژیک بوده و نیازهای واقعی معلمان را تأمین نمیکند.
در این جلسه، عاملیراد مجدداً به نقد ساختار آموزشی پرداخت و بر تأثیرات منفی آن تأکید کرد. ایشان بیان کردند که نهادهای آموزشی نتوانستهاند بهطور مؤثر به مشکلات اجتماعی رسیدگی کنند و این ناکارآمدی به افزایش معضلات و آسیبهای اجتماعی منجر شده است. بهویژه، مسأله کودکان کار را یکی از چالشهای اساسی دانست که نیازمند توجه و اقدامات جدی است. همچنین با اشاره به تلاشهای دولتی برای کاهش پدیده کودککاری، اظهار کرد که واقعیتها نشاندهنده ابعاد وسیعتراین معضل است. گزارشها و مشاهدات موجود حاکی از آن است که تعداد کودکان کار به مراتب بیشتر از آماری میلیونی است که سالانه از تحصیل جا میمانند. بسیاری از این کودکان در کارگاهها به عنوان نیروی کار ارزانقیمت به کار گرفته میشوند یا در خیابانها به فعالیتهای دستفروشی مشغول هستند. وی همچنین به این نکته اشاره کرد که حکومت با تبلیغ اینکه پدیده کودککاری ناشی از فعالیتهای مافیایی است که از کار کودکان بهرهبرداری میکنند، از پذیرش مسئولیتهای خود در این زمینه اجتناب میکند. علاوه بر این، کودکان مهاجر بهویژه افغانستانیها، از حداقل حمایتهای قانونی و اجتماعی برخوردار نیستند، با اینکه ایران کنوانسیون حقوق کودک را امضا نموده، در عمل نسبت به حقوق کودکان ایرانی و مهاجر به وظایف خود عمل نمیکند.
عاملیراد با تاکید بر ساختار شورای هماهنگی تشکلهای صنفی فرهنگیان ایران، گفت که این شورا از ۲۵ تشکل صنفی معلمان از سراسر کشور تشکیل شده و با وجود تنگناهای مختلف، به ویژه در شرایط استبدادی، توانسته است تشکیلات خود را حفظ و تقویت کند. هدف اصلی شورا، ایجاد بستر تعامل بین تشکلهای صنفی مستقل برای دفاع از حقوق معلمان و دانشآموزان و بهبود وضعیت معیشتی و آموزشی است. وی اصلیترین مانع تحقق مطالبات این شورا و سایر تشکلات ایران را وجود یک حکومت استبدادی دانست که به تعهدات خود پایبند نبوده و به تشکلهای مستقل اعتنایی نمیکند. حکومت به طور مداوم تشکلها را سرکوب کرده و مانع برگزاری مجامع عمومی و فعالیتهای جمعی میشود.
در شرایطی که معلمان با چالشهای متعددی روبهرو هستند، از جمله وجود معلمان زندانی، اخراجی و سایر اشکال سرکوب، نشاندهندهی عدم تسلیم و مقاومت پایدار جامعه معلمان و جنبش ماست. علیرغم این موانع، فعالین صنفی معلمان در سراسر ایران با چشمانداز روشن نسبت به آینده جنبش معلمان و رفاه کودکان، به تلاشهای خود ادامه میدهند و از ناامیدی دوری میکنند. شورای هماهنگی تشکلهای صنفی فرهنگیان ایران با امید به برگزاری مجمع عمومی در سال جاری، در تلاش است تا روح تازهای به شورا و به تبع آن به کالبد جنبش معلمان دمیده شود. این اقدام میتواند به تقویت و گسترش جنبش معلمان کمک کرده و بر قوت و انسجام آن بیفزاید.
عاملیراد، در پایان سخنان خود، تأکید کرد که فعالین بینالمللی باید با به چالش کشاندن سیاستهای دولتها، به طور مشترک برای تحقق خواستههای خود تلاش کنند. او بر این نکته تأکید کرد که موفقیت و قدرت ما با اتحاد و همکاری نزدیک فعالین معلمان در سراسر دنیا میسر خواهد بود.