بدهی آبی کل ایران تا سال گذشته، 148 هزار و 251 میلیون مترمکعب است. این میزان بدهی نزدیک به پنج برابر حجم آب دریاچه ارومیه در حالت پر است. اما بدهکارترین استان‌های کشور از نظر آب کدامند؟
به گزارش تجارت‌نیوز، گروه آب مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران در گزارشی به وضعیت بدهی آبی کشور پرداخت. اما بدهی آبی چیست و چه اهمیتی دارد؟
شواهد میدانی و آمارهای رسمی نشان می‌دهد که فرونشست زمین در مناطق مختلف کشور در حال پیشروی است. حالا دیگر نه‌تنها در دشت‌های بدون سکنه که در آزادراه‌ها و مناطق مسکونی خبر از فرونشست می‌رسد. پدیده‌ای که به گفته کارشناسان در کشور به وضعیت بحرانی رسیده است و اگر وضعیت با همین روند ادامه پیدا کند، کشور متحمل خسارت‌های بزرگی می‌شود.
فرونشست زمین نشان از برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی می‌دهد. اینجاست که می‌توان به بحث بدهی آبی پرداخت.
بدهی آبی چیست؟
مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران بدهی آبی را اینطور توضیح می‌دهد که برای درک بهتر مفهوم آن، تصور کنید حساب بانکی به شما ارث رسیده است. مبلغ مشخصی نیز هر ساله به این حساب واریز می‌شود. موجودی این حساب متعلق به شما و نسل‌های آینده است.
در صورتی‌که میزان برداشت سالانه شما از این حساب، بیش از میزان واریزشده سالانه باشد، به مرور موجودی این حساب به پایان خواهد رسید. آب‌های زیرزمینی نیز دقیقا مانند این حساب بانکی هستند.
آب ذخیره‌شده در آبخوان‌های کشور، موجودی حساب بانکیِ آبی است که برای ما به ارث رسیده است. ذخیره تجدیدپذیر نیز میزان آبی است که طبیعت هر ساله در حساب ما واریز می‌کند. در صورتی‌که برداشت ما از ذخایر آب زیرزمینی بیش از میزان تجدیدپذیر باشد، به‌زودی این آب به پایان خواهد رسید. این اتفاقی است که در بسیاری از استان‌های کشور رخ داده است.
بدهی آبی کشور، 5 برابر آب دریاچه ارومیه در حالت پر!
آنطور که مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران گزارش داده، بدهی آبی کل ایران تا سال گذشته، 148 هزار و 251 میلیون مترمکعب است. این میزان بدهی نزدیک به پنج برابر حجم آب دریاچه ارومیه است. البته در حالتی که دریاچه پر باشد!
به عبارت دیگر، پنج دریاچه ارومیه به منابع آب زیرزمینی سرزمین ایران و نسل‌های آینده بدهکار هستیم.
بدهکارترین استان‌های ایران از نظر آب
اما کدام استان‌ها بدهی آبی بیشتری دارند؟ نرخ فرونشست زمین خود می‌تواند نشانه‌ای از وضعیت بدهی آبی در مناطق مختلف باشد. با این حال آنطور که مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران گزارش داده، مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران گزارش داده، استان‌های خراسان رضوی، کرمان، اصفهان، فارس، یزد، قزوین، مرکزی، سمنان، سیستان و بلوچستان ، خراسان جنوبی و تهران به ترتیب در لیست ابربدهکاران آبی ایران هستند.
بدهی آبی استان خراسان رضوی تا پایان سال 1401 حدود 33 هزار میلیون مترمکعب بود، یعنی بیش از 25 برابر ظرفیت ذخیره سد دوستی.
استان کرمان نیز تا پایان سال گذشته، 27 هزار و 225 میلیون مترمکعب بدهی آبی داشت؛ به عبارتی بیش از 65 برابر ظرفیت ذخیره سد جیرفت.
بدهی آبی استان اصفهان تا پایان سال 1401 نیز 12 هزار و 961 میلیون مترمکعب بود. یعنی معادل هشت برابر ظرفیت ذخیره سد زاینده‌رود بدهی آبی داشت.
استان فارس نیز تا سال گذشته، 10 هزار و 295 میلیون مترمکعب بدهی آبی داشت. این میزان بدهی بیش از 10 برابر ظرفیت ذخیره سد درودزن می‌شود. همچنین استان یزد نیز تا سال گذشته، 9 هزار و 179 میلیون مترمکعب بدهی آبی داشت. یعنی هفت برابر ظرفیت ذخیره سد زاینده‌رود بدهی آبی داشت.
قزوین تا اراک در لیست ابربدهکاران آبی
در ادامه گزارش مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران آمده که بدهی آبی استان قزوین نیز 7 هزار 878 میلیون مترمکعب تا سال گذشته بود. این میزان بدهی 18 برابر ظرفیت ذخیره سد طالقان است. استان همدان نیز تا سال گذشته پنج هزار و 207 میلیون مترمکعب یعنی بیش از 144 برابر ظرفیت ذخیره سد اکباتان بدهی آبی داشت.
استان مرکزی نیز تا سال 1401، چهار و 930 میلیون مترمکعب بدهی آبی داشت. این میزان بدهی بیش از 17 برابر ظرفیت ذخیره سده ساوه است. بدهی آبی استان سمنان نیز تا سال گذشته، چهار هزار و 703 میلیون مترمکعب بدهی آبی داشت که معادل بیش از 223 برابر ظرفیت ذخیره سد دامغان می‌شود.
سیستان و بلوچستان نیز تا سال گذشته، چهار هزار و 599 میلیون مترمکعب بدهی آبی داشت. این میزان بدهی بیش از 26 برابر ظرفیت ذخیره سد پیشین است. استان خراسان جنوبی نیز سه هزار و 994 میلیون مترمکعب بدهی آبی داشت که بیش از 166 برابر ظرفیت ذخیره سد اسدیه می‌شود.
استان تهران نیز تا سال گذشته، سه هزار و 904 میلیون مترمکعب بدهی آبی داشت. این میزان بدهی بیش از 19 برابر ظرفیت ذخیره سد کرج می‌شود.
بدهکاری آبی، عامل فرونشست زمین
مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران نوشت که بدهکاری به آب زیرزمینی، عامل اصلی فرونشست زمین است. با تخلیه شدن آب زیرزمینی از لابه‌لای دانه‌های خاک، خاک شروع به تحکیم شدن می‌کند. در نتیجه سطح زمین شروع به فرونشست می‌کند.
بنا بر گزارش این مرکز، تمام استان‌های کشور درگیر فرونشست زمین هستند. برای حفظ و پایداری سرزمین باید بدهی خود را جبران کنیم.
پیشروی فرونشست در ایران
روز دوشنبه نیز مهدی زارع، استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی نیز به «تجارت‌نیوز» گفت: «توسعه در سرزمین‌های خشک داخل فلات ایران غیرمنطقی است. بیش از 50 درصد جمعیت باید به سمت سواحل بروند.»
او همچنین گفت که بخش مهمی از مساحت درگیر با فرونشست، مناطق مسکونی ایران هستند. اگر با همین روند پیش‌برویم، شاهد فرونشست گسترده‌تری در کشور خواهیم بود.