اجرائی‌شدن توافق هسته‌ای ایران با قدرت‌های جهانی یک‌ساله شد و اغلب رسانه‌های داخلی و خارجی در چندروز اخیر به همین بهانه، بار دیگر این توافق را بحث و بررسی کردند. نشست خبری عباس عراقچی، رئیس ستاد پیگیری برجام، نیز دیروز در باشگاه خبرنگاران جوان درهمین‌راستا برگزار شد.
او از جابه‌جایی برخی خط قرمزها در طول مذاکرات هسته‌ای خبر داد و گفت: کسی نمی‌تواند ما را متهم کند سرخود اقدام کرده‌ایم. به گفته او: «در مواردی خط قرمزها جابه‌جا شد، یکی از آنها این بود که باید همه تحریم‌ها لغو می‌شد. آمریکایی‌ها گفتند دولت نمی‌تواند تحریم‌های مصوبه کنگره را لغو کند و اگر ما اصرار می‌کردیم به معنای توافق‌نکردن بود. در دو، سه مورد، وزیر خارجه گزارشی خدمت رهبر معظم انقلاب داد و خط قرمزها جابه‌جا شد. این‌گونه که نبود ما سرخود اقدام کرده باشیم».
او در این نشست خبری برای چندمین‌بار تأکید کرد: «رفع تحریم‌ها برای ما مهم بود اما نباید مذاکرات هسته‌ای را منحصر به رفع تحریم‌ها کنیم» او با بیان اینکه دراین‌مدت با «بدعهدی و بدقولی» مواجه بوده‌ایم، افزود: «خواسته‌های دیگر و به نظر من بزرگ‌تری هم وجود داشته که نباید فراموش شود. نباید ما برجام را منحصر به برداشتن تحریم‌ها کنیم که البته هدف بسیار مهم و لازمی است و مطالبات ما از طرف‌های غربی نیز هیچ‌گاه در این زمینه کاهش پیدا نکرده و نخواهد کرد».
به گفته عراقچی، شعار «انرژی هسته‌ای حق مسلم ما است»، در یک جمله این خواسته‌های فراتر از تحریم را بازگو می‌کند و خروج این شعار از اولویت شعارهای مردم، نشانه این است که وجدان جمعی جامعه تحقق این شعار را پذیرفته است.
تحریم‌هایی که برداشته نشده است
عضو ارشد تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای از اینکه از قول او گفته شده بود بعد از توافق باید همه تحریم‌ها برداشته شود، گلایه کرد و گفت: «اینکه الان می‌گویم تحریم‌های اولیه و تحریم‌های مرتبط با حقوق‌بشر و تروریسم می‌ماند، نه حرف جدید و نه حرف خارق‌العاده‌ای است. بارها این را گفته‌ام و الان هم روی آن تأکید می‌کنم، همان‌طور که رهبر معظم انقلاب گفته است کسی نباید بگوید تحریم‌ها برداشته شده است چون واقعا تحریم‌های اولیه که اصلا ربطی به مسئله هسته‌ای نداشته‌اند، سرجایش است و تحریم‌های دیگری هم که مرتبط با هسته‌ای نیست سرجایش است و حتی در تحریم‌های مرتبط با هسته‌ای هم آن‌طورکه ما انتظار داشتیم، انتظارات برآورده نشده است. بنابراین فرمایشات رهبری دقیقا هوشمندانه است و نمی‌شود گفت همه تحریم‌ها برداشته شده است».
عراقچی این سؤال را که آیا طرف‌های مقابل به تعهدات خود عمل کرده‌اند را دومین سوءتفاهم موجود دانست و گفت: «تعهداتی که آنها طبق برجام داشته‌اند این بود که یک‌سری تحریم‌ها را لغو و یک‌سری را متوقف و تصمیمات و مصوبات شورای وزیران اتحادیه اروپا را لغو کنند یا تغییر دهند و مصوبات جدید تصویب کنند، این کارها را صورت‌داده‌اند و از این نظر نمی‌شود به آنها ایرادی گرفت؛ ولی از نظر اجرای تحریم‌ها در صحنه عملی ایرادات مفصل است. ما به آن، اعتراضات مفصل و بحث‌های زیادی داریم، در حال پیگیری هستیم و معتقدیم فضا و شرایطی را که باید فراهم می‌کردند تا تحریم‌ها به صورت عملی برداشته شود، به صورت کامل انجام نداده‌اند».
سومین سوءتفاهم از نگاه عراقچی این بود که گفته می‌شود آثار برداشته‌شدن تحریم‌ها هنوز مشهود نیست. او دراین‌باره گفت: «در گزارشی که به مجلس ارائه شد به‌صورت ریز و مشروح درباره دستاوردهای برجام صحبت شده است. به گشایش‌هایی که صورت‌گرفته و گشایش‌هایی که صورت‌نگرفته؛ موانعی که وجوددارد و جاهایی که مشکلات حل شده یا نشده به صورت دقیق اشاره شده است. این درست است که ما به برداشته‌شدن تحریم‌ها ایراداتی داریم مبنی‌بر اینکه انتظارات ما را در حدی که می‌خواستیم برآورده نکرده است اما این‌طور هم نیست که در نقطه صفر باشیم. نسبت به شش ماه پیش که برجام شروع به اجرائی‌شدن کرد، به اعتقاد ما روند گشایش‌های اقتصادی در کشور روند معقول و سرعت نسبتا خوبی را داشته است اما هنوز اینکه این گشایش‌ها در زندگی مردم و در زندگی اقتصادی کشور خودش را نشان دهند؛ حتما فاصله داریم و حتما هم موکول به برجام نیست».
آثار رفع تحریم‌ها
رئیس ستاد پیگیری اجرای برجام آثار رفع تحریم‌ها را در حوزه‌های مالی، بانکی و بیمه، نفت، گاز و پتروشیمی، حمل‌ونقل، صنعت و تجارت تعریف کرد و گفت: «در حوزه انرژی، حمل‌ونقل و صنعت و تجارت شرایط تقریبا به حالت عادی برگشته اما در حوزه مالی و بانکی مشکلات جدی داریم البته گشایش‌هایی نیز وجود داشته است. در بحث حمل‌ونقل و بیمه کشتی‌ها مشکلات برطرف شده است. رفت‌وآمدها در مسیرهای جدید انجام می‌شود و کشتی‌های خارجی نیز رفت‌وآمدهای خود را آغاز کرده‌اند. علاوه‌براین در حوزه هوایی خریدهایی انجام می‌شود و درباره سوخت هواپیما نیز مشکلات در بیشتر موارد، غیر از یکی، دو مورد، حل شده است». او درباره اصلی‌ترین مشکلات موجود در حوزه بانکی گفت: «در حوزه مالی و بانکی اگرچه گشایش‌های خوبی صورت گرفته اما معضل اصلی وارد نشدن بانک‌های بزرگ بین‌المللی، برقرار است و بانک‌های بزرگ وارد کار بانکی با ایران نشده‌اند. فضای لازم و اعتمادبخشی ایجاد نشده است که این امر ناشی از فضای بیرون برجام است. آمریکایی‌ها کمال سوءاستفاده را کردند و همین مسئله است که تلقی به بدعهدی و نداشتن حسن نیت آنها می‌شود و فضای لازم را فراهم نکردند».معاون وزیر امورخارجه با تأکید بر اینکه «بانک مرکزی به تمام منابع خود دسترسی دارد» گفت: «در حوزه روابط کارگزاری و گشایش ال سی و دسترسی به منابع تبدیل ارز، مشکلات رفع شده و بااین‌حال هنوز شرایط به وضعیت مطلوب برنگشته است اما این‌طور است که وضع نامطلوبی داشته باشیم». او همچنین موضوع FATF (کارگروه اقدام مالی، نهاد بین‌المللی برای ارتقای سیاست‌های مبارزه با پول‌شویی و حمایت مالی از تروریسم) را یک مسئله غیربرجامی که روی برجام تأثیر گذاشته است، توصیف کرد و گفت: «این نهاد استانداردهایی برای کشورها تعیین می‌کند تا به مبارزه با پول‌شویی و تأمین مالی تروریسم بپردازند البته ما در تعریف گروه‌های تروریستی اختلاف نظر داریم. بااین‌حال درباره قسمت اعظم این گروه‌ها مانند داعش و القاعده با هم اشتراک نظر داریم و معتقدیم باید با اینها مقابله شود. در رابطه با گروه‌هایی که جزء محور مقاومت هستند، اختلاف نظر داریم».
تیشه به ریشه منافع کشور نزنیم
معاون وزیر امور خارجه در ادامه این نشست خبری از ادبیات جدید سیاسی منتقدان برجام ازجمله ماله‌کشی و بتون‌ریزی انتقاد کرد و گفت: «آنچه من انجام داده‌ام، روشنگری نسبت به ابعاد برجام با توجه به بی‌انصافی‌ها بوده است. اگر ما به تأمین منافع ملی در راستای اجرای موفق برجام کمک نمی‌کنیم، حداقل تیشه به ریشه منافع کشور نزنیم».
چند و چون هیأت نظارت برجام یکی از سؤال‌های خبرنگاران از عراقچی بود و با اشاره به اینکه عضو این هیأت نیست، اطلاع‌رسانی درباره مصوبات هیأت نظارت بر اجرای برجام را برعهده دبیر شورای‌عالی امنیت ملی دانست و گفت: «این هیأت هشت عضو دارد که وزیر امور خارجه یکی از آنهاست. اعضا و مصوباتش باید به تأیید رهبر معظم انقلاب برسند و اطلاع‌رسانی در این زمینه هم بر عهده دبیر شورای عالی امنیت ملی است که دبیر هیأت است».
او در پاسخ به سؤالات دیگری درباره احتمال نقض برجام از سوی آمریکا، گفت: «ما خود را به هیچ دولتی در دنیا گره نزدیم؛ نقض کنند یا نکنند. مهم این است که برگشت‌پذیری در برنامه هسته‌ای را طبق نظر رهبری حفظ کردیم. در کوتاه‌ترین زمانی که برای طرف‌های مقابل روشن و معین است، ما می‌توانیم برنامه هسته‌ای را به حالت سابق خود برگردانیم. هیچ نگرانی‌ای نداریم. فکر هم نمی‌کنم دولتی در آمریکا بتواند و بخواهد این کار را انجام دهد. برفرض هم انجام دهد، موضع ما کاملا مشخص است. همان‌طور که رهبری فرمودند اگر آقای ترامپ برجام را پاره کند، ما آن را آتش خواهیم زد؛ معنای آن این است که هیچ آلترناتیوی برای برجام وجود ندارد».
عضو ارشد تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای در بخش دیگری از این نشست خبری به اقدامات اخیر کنگره آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران اشاره کرد و یادآور شد: «خط خصومت کنگره آمریکا از ابتدا بوده است و البته دیگرانی هم در منطقه و بیرون، آنها را همراهی می‌کنند، اما ما دولت آمریکا را متعهد می‌دانیم که باید از هر اقدامی که منجر به نقض برجام شود، جلوگیری کند. ما کاری نداریم کنگره آمریکا چه می‌کند اما دولت آمریکا باید به تعهدات خود پایبند باشد، تا این زمان رئیس‌جمهوری آمریکا گفته مصوبات کنگره را وتو خواهد کرد». او تصریح کرد: «کنگره آمریکا در حال سوءاستفاده از فضای موجود است اما مطالبه ما از دولت آمریکاست».
گزارش نامتوازن آژانس
معاون وزیر امور خارجه همچنین درباره پیش‌نویس گزارش دبیرکل سازمان ملل درباره برجام گفت: «این پیش‌نویس متوازن و متعادل نیست و حتی در بعضی قسمت‌ها جانب‌دارانه است. نمایندگی آمریکا در سازمان ملل به دبیرکل فشار زیادی آورده است. از نظر ما قسمت‌هایی که مربوط به اجرانکردن مطلوب برجام در گزارش است، مثبت است اما کامل نیست. به بعضی اطلاعات ناقص و غلط که به دبیرخانه رسیده، اتکای بیش‌ازاندازه شده و اتهاماتی به ایران وارد شده است». او ادامه داد: «در پیش‌نویس گزارش دبیرکل سازمان ملل ادعا شده که آزمایش موشکی ما خلاف روحیه سازنده حاکم بر برجام است. این در حالی است که آزمایش‌های موشکی ما در حیطه صلاحیت قطع‌نامه ٢٢٣١ قرار نمی‌گیرد و نه دبیرکل و نه هر کس دیگری، حق ندارد ایران را متهم کند با آزمایش موشکی با برجام مقابله کرده است». عضو ارشد تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای با بیان اینکه براساس گزارش غلط آمریکایی‌ها، ایران به ارسال سلاح به یمن متهم شده است، اضافه کرد: «همچنین ادعا شده افرادی که تحت تحریم هستند، به خارج سفر کرده‌اند یا در نمایشگاه دفاعی عراق شرکت کرده‌ایم».
عراقچی با بیان اینکه براساس گزارش غلط آمریکایی‌ها، ایران به ارسال سلاح به یمن متهم شده است، اضافه کرد: «ادعا شده افرادی که تحت تحریم هستند به خارج سفر کرده‌اند یا در نمایشگاه دفاعی عراق شرکت کرده‌ایم. همه این ادعاها بی‌پایه و اساس است. امیدواریم تا دوشنبه که زمان ارائه گزارش است، در این موارد تجدید نظر شود. ما اجازه نمی‌دهیم کسانی که هیچ نقشی در برجام نداشتند بخواهند برجام را از مسیر خود خارج کنند، البته گزارش دبیرکل سازمان ملل تأثیری در اجرای برجام و قطع‌نامه ٢٢٣١ نخواهد داشت».
روزنامۀ شرق ۲۸ تیرماه ۱۳۹۵