توانخانه، پرورشگاه، درمانگاه، بیمارستان، شیرخوارگاه، تیمارستان، کتابخانه و کلاس‌های مبارزه با بی‌سوادی و کودکستان و باغ کودکان و… . موضوع پربحث این‌‌روزهای حوزه شهری، املاک در اختیار سازمان‌های مردم‌نهاد است؛ املاکی که شهرداری تهران در دوره قبل به سازمان‌های مردم‌نهاد برای حضور در آنها مجوز داده بود اما اکنون مدیران شهرداری با برخی از واگذاری‌ها مخالفت می‌کنند. در روزهای‌اخیر نامه تخلیه خانه کودک ناصرخسرو و انجمن یوزپلنگ، رسانه‌ای شد اما بررسی‌های «هم‌میهن» نشان می‌دهد که بعد از رویکارآمدن علیرضا زاکانی در بلدیه تهران، فشارها بر سازمان‌های مردم‌نهاد و املاک در اختیار آنها بیشتر شده است. حکم‌تخلیه برای برخی ساختمان‌ها به‌دلیل مخاطره‌آمیز بودن ساختمان صادر شده است. برای یکی از انجمن‌ها هم حکم عجیبی داده شده است؛ حکمی که می‌گوید این‌انجمن باید اجاره مدت‌زمانی که ملک را «تصرف کرده است» هم پرداخت کند.
«بلدیه یا شهرداری تهران می‌تواند با تصویب انجمن شهر، از اراضی و ابنیه متعلق به خود با حفظ مالکیت به‌صورت رایگان یا با شرایط معین ساختمان را در اختیار مؤسسات مربوطه بگذارد.» این جملات بند ششم ماده ۵۵ قانون شهرداری‌هاست که در سال ۴۵ اصلاح شده است. این‌بند درواقع تایید می‌کند که شهرداری تهران می‌تواند بخشی از املاک خود را در اختیار مجموعه‌ها قرار دهد. قاعده و قانونی که شهرداری تهران در دوره قبلی، کمیسیونی برای بررسی اجرای اصولی آن تشکیل داده بود.
علی پیرحسینلو، دبیر این‌کمیسیون در آخرین اظهارنظر رسمی‌اش در سال ۱۴۰۰ و پیش‌از رویکارآمدن علیرضا زاکانی و تیم جدیدش تاکید کرد که بیش‌از هزار ملک کشف شده است که در دوره مدیریت‌شهری پیشین واگذار شدند و فقط در تعداد انگشت‌شماری از آنها تشریفات‌قانونی رعایت شده بود. او همچنین تاکید کرده بود که از بین هزارملک، حدود نیمی از آنها پس گرفته شده بود: «نزدیک ۱۵۰ملک وجود دارد که اکنون متعلق به شهرداری تهران است اما در تصرف غیر است. اینها گاهی گردن‌کلفتی می‌کنند و به هیچ پیگیری اجرایی، پلیسی و قضای‌ای تن نداده و ملک را پس نمی‌دهند؛ شهرداری هم که ضابط قضایی نیست و مجبور است از همین روال‌های قانونی موجود پیگیری کند.» محمود میرلوحی تیرماه سال ۱۴۰۰ و در آخرین جلسات شورای پنجم، گزارش کامل‌تری از املاک واگذارشده ارائه داد. او تاکید کرد که بیش از ۲هزار و 600ملک وجود دارد که حدود هزارتای آنها بدون قرارداد و اجاره به شخص‌حقیقی داده شدند و باید پس گرفته شوند: «۱۷۰ملک به بند ۶ ماده ۵۵ نزدیکند و مابقی املاک هم در اختیار سازمان‌های وابسته به شهرداری تهران هستند.» حسن رسولی، عضو دیگر شورای پنجم شهر تهران اضافه کرد که ۲۸ملک شهرداری در اختیار قوه‌قضائیه، ۵۱ملک در اختیار نیروی انتظامی، ۷ملک در اختیار سپاه پاسداران، ۲۱ملک در اختیار سازمان تبلیغات اسلامی، ۱۸ملک در اختیار آموزش‌وپرورش، ۳۹ملک برای مساجد، ۳۰ملک برای هیئت‌های مذهبی و ۷۰ملک هم در اختیار سازمان‌های مردم‌نهاد است.»
علیرضا زاکانی، شهردار تهران آبان‌ماه ۱۴۰۱ اعلام کرد، تعدادی از املاکی که در دوره‌های گذشته مدیریت‌شهری به عده‌ای خاص واگذار شدند را پس گرفتیم «و برای‌مان تفاوت ندارد که چه‌کسانی در این‌خانه‌ها ساکن هستند.» او همچنین درباره املاک در اختیار سازمان‌های مردم‌نهاد گفته بود: «این‌املاک قاعده خاص خود را دارند. آنها یا سمن یا مجموعه یا مؤسسه‌های مختلفی هستند یا فرد یا افرادی با شرایط‌خاص هستند که در حال بررسی موضوع هستیم و قطعاً این‌موضوع به‌صورت شفاف مشخص می‌شود که چه‌تعداد از این‌املاک باید با تأیید شورای‌شهر در اختیار افراد باقی بمانند و چه‌تعداد باید در دست افراد باقی نمانند.»
حمایت از خانواده تنها ماند
منطقه 17 دوماه است که «مرکز حمایت از کودک و خانواده نوید مهر» را ندارد. شهرداری تهران ملک این‌سازمان مردم‌نهاد را پس گرفته و آن را تخریب کرده است. احد عبدی، مدیرعامل این‌مرکز است. مرکزی که به گفته او از سال 95 پروژه‌ای با تمرکز حوزه زنان و کودکان‌کار داشته است. این‌مرکز امسال حدود ۱۲۰خانواده و کودکان‌شان را تحت‌پوشش داشت و روی توانمندسازی آنها متمرکز بود. عبدی برای تخلیه بنا، دو نامه دریافت کرده بود. نامه‌هایی که همه آنها ازطرف اداره کل حقوقی شهرداری تهران ارسال شده بود و در زمانی که مدیریت‌شهری ششم سرکار آمده بود: «می‌گفتند ملک قدیمی است و خانه ناامن است، درحالی‌که ما هرسال تاییدیه استحکام بنا دریافت می‌کردیم. درنهایت به‌دلیل فضای رسانه‌ای که ایجاد شد، ملک را از ما که گرفتند، با خاک یکسانش کردند.» مرکز حمایت از کودک و خانواده نویدمهر، ساختمانی برای فعالیت ندارد. احد عبدی به‌دنبال فضای تازه برای فعالیت است. او به «هم‌میهن» می‌گوید: «به‌دنبال این هستیم تا بتوانیم فضایی را اجاره کنیم، البته اکنون به‌دلیل مسائل مالی این‌امکان برای ما مقدور نیست.»
شهرداری به‌دنبال فضای محیط‌زیستی‌ها
سال ۸۰ برای حفاظت از حیات‌وحش ایرانی، انجمن یوزپلنگ ایرانی ایجاد شد. مؤسسه غیردولتی و مستقلی که تمرکز آن روی پایش جمعیت یوزپلنگ و حفاظت مشارکتی بود. سال ۹۷ اداره محیط‌زیست شهرداری تهران از انجمن یوزپلنگ خواست تا در ساختمانی در منطقه ۱۱ مستقر شوند. ساختمان دو اتاق داشت که برحسب توافق میان شهرداری و انجمن یوزپلنگ قرار شد یکی از اتاق‌ها هم در اختیار سازمان مردم‌نهاد دیگری به‌نام انجمن پاما قرار بگیرد. پاما، انجمن پایشگران محیط‌زیست است که در سال ۱۳۹۰ تاسیس شده است. انجمنی غیردولتی و داوطلبانه که مشارکت مردم در راستای حفظ محیط‌زیست را جلب می‌کند. انجمن یوزپلنگ و پاما هم باید ملک خود را تخلیه کنند. آنطور که مرتضی پورمیرزایی، مدیرعامل انجمن یوزپلنگ ایرانی به «هم‌میهن» می‌گوید، تاکنون یک‌جلسه دادگاه برای انجمن یوزپلنگ تشکیل شده است، کارشناس دادگستری به ملک سر زده و قیمت‌گذاری کرده است: «می‌گویند باید پول مدتی که ملک را تصرف کرده‌ایم، بپردازیم.» پورمیرزایی می‌گوید انجمن یوزپلنگ مصوبه شورای‌شهر قبلی برای حضور در ساختمان را داشته است، دوره جدید شهرداری اما معتقد است که ملک تصرف شده و انجمن یوزپلنگ باید فقط یک‌سال در ملک منطقه ۱۱ می‌مانده است: «سال ۹۷ به ما گفتند در این‌ساختمان مستقر شوید اما اکنون تیم فعلی می‌گویند باید یک‌سال آنجا می‌بودید. توافقات میان ما و شهرداری دوره‌قبل، مدت‌دار نبود.» او می‌گوید کارشناس دادگستری میزان پولی که باید انجمن یوزپلنگ پرداخت کند را به انجمن اعلام نکرده و فقط یک وکیل دادگستری به‌صورت داوطلبانه مسئولیت پرونده انجمن را پذیرفته است.
انجمن پاما که در یکی از اتاق‌های ملک منطقه ۱۱ شهرداری تهران در کنار انجمن یوزپلنگ مستقر است هم شرایط مشابهی دارد. اشکان اشعریون، مدیرعامل این انجمن به «هم‌میهن» می‌گوید که شهرداری تهران باید حضور انجمن‌ها در ساختمان‌های خودش را تسهیل کند: «باید جای جدیدی در اختیار بگیریم اما انجمن‌ها درآمدی ندارند و شهرداری تهران هم کاری انجام نمی‌دهد.» انجمن‌های محیط‌زیستی در محدوده خیابان جمهوری تهران حالا در انتظار رأی نهایی دادگاه هستند.
اخطارهای چندباره تخلیه برای خانه کودک ناصرخسرو
اسفندماه سال ۱۴۰۰، شهرداری تهران حکم‌تخلیه خانه کودک ناصرخسرو را صادر کرد. مجموعه‌ای که بیشتر از ۲۰سال است تمرکز خود را روی تعلیم و تربیت کودکان در شرایط دشوار گذاشته است. دوسال قبل انجمن حمایت از حقوق کودک اعلام کرد که ساختمان خانه کودک ناصرخسرو براساس تفاهم‌نامه به انجمن حمایت از کودکان واگذار شده است. در متنی که دوسال پیش انجمن حمایت از حقوق کودک منتشر کرده، تاکید کرده بود که انجمن برای استمرار حضور در این‌خانه و حفظ همراهی کودکان از انواع دستورات شهرداری تبعیت کرده است. شهرداری تهران در نامه تخلیه تاکید کرده بود که ملک در تصرف خانه کودک بدون قرارداد فی‌مابین شهرداری در تصرف خانه کودک است: «باتوجه به پیگیری‌های شورای‌شهر تهران، مراجع نظارتی و قضایی، همچنین عدم وجود مجوز قانونی و شرعی برای ادامه تصرف شما و نیاز شهرداری به ملک مذکور، مقتضی‌است ظرف مدت دوهفته ملک تخلیه و تحویل اداره املاک منطقه ۱۲ شهرداری تهران شود.» خانه کودک ناصرخسرو آن‌زمان تخلیه نشد. اخطار تخلیه مدتی‌پیش دوباره این‌مرکز را تهدید کرد. ۱۲تیرماه، انجمن حمایت از حقوق کودک در کانال تلگرامی خود نامه‌ای درباره تخلیه خانه کودک منتشر کرد. موضوع نامه مانند نامه قبلی، تخلیه ملک خانه کودک ناصرخسرو بود. در نامه تاکید شده بود که فضای کالبدی ساختمان مخاطره‌آمیز است و برای پیشگیری از صدمات جانی، ملک باید تخلیه شود. معاون امور اجتماعی و فرهنگی منطقه ۱۲ در نامه تاکید کرده بود که استفاده از زمین چمن بازی کودکان و حضور در محوطه زمین‌‌بازی ممنوع است.
داستان متفاوت خانه اندیشمندان
اگر اهل چک‌کردن اخبار حوزه شهری هم نباشید یا اصلا ندانید که در خیابان بهشت، مقر اصلی بلدیه تهران در این دوسال چه اتفاقاتی رخ داده، بعید است در یک‌ماه اخیر نام «خانه اندیشمندان علوم‌انسانی» به گوش‌تان نخورده باشد؛ دو ساختمان بزرگ در پارک ورشو تهران که 14تیرماه خبر رسید، برخی مدیران و کارمندانش شب را تا صبح در مجموعه سپری کردند تا مبادا شهرداری تهران ساختمان مجموعه را پس بگیرد. اتفاق خانه اندیشمندان علوم‌انسانی البته با سایر سازمان‌های مردم‌نهادی که از آنها نام بردیم متفاوت است. ماجرا از این‌قرار است که شهرداری تهران ۱۳تیرماه، قفل خانه اندیشمندان علوم‌انسانی و نگهبانان مجموعه را عوض کرد. برخی از مدیران و کارمندان مجموعه به‌دلیل دسترسی نداشتن به قفل خانه، شب را تا صبح در مجموعه ماندند. آنها دوشب دیگر هم این‌اقدام را تکرار کردند. ماجرا از این‌قرار بود که مدیرکل دفتر مطالعات اجتماعی و فرهنگی شهرداری، در خانه اندیشمندان حاضر شد و تاکید کرد که به‌صورت شفاهی از شهرداری تهران دستور برای تخلیه مجموعه دارد. دعوا میان شهرداری و خانه اندیشمندان علوم‌انسانی بالا گرفت. قرارداد مابین شهرداری تهران و خانه اندیشمندان علوم‌انسانی «حبس مطلق» بود. یکی از انواع قراردادهای ملکی که براساس آن فقط مالکیت بنا به شخص دوم واگذار می‌شود. قرارداد منعقدشده به گفته غریب‌دوست، دبیر انجمن حقوق‌شناسی خانه اندیشمندان علوم‌انسانی، مدت نداشت و اگر برحسب قرارداد، خانه اندیشمندان به تعهدات خود عمل نمی‌کرد، شهرداری می‌توانست برای بازپس‌گیری ملک به‌صورت قانونی اقدام کند. طرف اول قراردادی که در سال 93 منعقد شده است سازمان املاک و مستغلات شهرداری تهران، قائم‌مقام معاونت اجتماعی و فرهنگی وقت، میثم امرودی و شهردار وقت منطقه 6 یعنی عظیم بابایی است. مدیرعامل و عضو هیئت‌مدیره خانه اندیشمندان هم آن‌زمان برزین ضرغامی بوده است. سخنگوی شهرداری تهران، ساعاتی بعد از انتشار خبر تعویض قفل‌های خانه اندیشمندان علوم‌انسانی، از اساس پلمب ساختمان را تکذیب کرد و تاکید کرد که براساس مستندات و مشاهداتش بسیاری از اتاق‌ها و فضاهای خانه خالی بود و تبدیل به انباری و محل جمع‌آوری وسایل شده و تنها از چند اتاق محدود استفاده شده است: «ازسوی‌دیگر این‌ظرفیت درحقیقت تنها در اختیار یک جریان خاص قرار داشته است. این درحالی‌ا‌ست که به سادگی و سهولت می‌توان این ظرفیت را با یک فرآیند شفاف در اختیار دیگر گروه‌های دانشجویی و هیئت‌های اندیشه‌ورز قرار داد.» او همچنین به حضور سلایق مختلف در مجموعه اشاره کرد: «حضور سلایق مختلف و تنوع دیدگاه‌ها و اندیشه‌های مختلف ذیل چتر انقلاب اسلامی با رعایت قوانین جاریه، می‌تواند برای دستیابی به اهداف تأسیس خانه اندیشمندان علوم‌انسانی یاری‌کننده باشد. شهرداری تهران مصمم است برای نیل به چنین هدفی و استفاده بهینه از این ظرفیت‌ها و استفاده از گروه‌های نخبگانی اقدام کند.» مکاتبات قضایی مدتی بعد آغاز شد. رأی به‌نفع خانه اندیشمندان علوم‌انسانی داده شد. مجموعه تخلیه نشد و درنهایت برنامه‌های خانه برقرار ماند.
نور سپید هدایت منتقل شد
آنهایی که یک‌بار گذرشان به پارک شوش در منطقه ۱۲ افتاده باشد، احتمالا توجه‌شان به مجموعه‌ای که برخی افراد در معرض آسیب به آن تردد می‌کردند، جلب شده باشد. مجموعه‌ای که زنان در آن غیر از داشتن جای‌خواب و خوراک، تلاش می‌کردند تا بتوانند با انجام فعالیت، توانمند شوند. شهریورماه پارسال ساختمان مجموعه‌ای که نامش نور سپید هدایت بود، پس گرفته شد و مجموعه به یک گرمخانه ساده تغییر کاربری داد. سپیده علیزاده که مدیرعامل مجموعه است حالا فعالیت مؤسسه خود را در پاتوق‌های خلازیر ادامه می‌دهد. او به «هم‌میهن» می‌گوید تفاهم‌نامه شهرداری با نورسپید هدایت، در آخرین روزهای حضور پیروز حناچی، شهرداری سابق تهران به پایان رسید. اما آن‌زمان تمام فعالان به او گفته بودند که او می‌تواند قراردادش را با تیم‌جدید تمدید کند اما این‌اتفاق رخ نداد. درنهایت حدود ۲۶۰زن که در این‌فضا حشرونشر می‌کردند، بدون سرپناه نور سپید هدایت ماندند.
تخلیه و استعفا
شهریورماه دوسال پیش، ناصر امانی، یکی از اعضای شورای‌شهر تهران از واگذاری باغ ۴هزارمتری به یکی از نمایندگان ادوار گذشته گفت. او تاکید کرد که سازمان فرهنگی و هنری، باغ ۴هزارمتری را به شهرداری منطقه ۳ تحویل داده، تاکنون ۲۰میلیارد تومان برای تجهیز آن هزینه شده و به‌مدت ۱۰سال به نماینده ادوار مجلس ششم تحویل داده شده است. خبرگزاری‌ها همان‌زمان اعلام کردند که ملک مورداشاره ناصر امانی، خانه شاعران ایران است که اتفاقا در زمان شهرداری محمدباقر قالیباف به انجمن شاعران واگذار شده است. آذرماه پارسال حکم‌تخلیه خانه شاعران صادر شد. در این‌نامه تاکید شده بود: «به شما اخطار می‌گردد ظرف مدت یک‌هفته از تاریخ ابلاغ این اخطار، نسبت به تخلیه ملک مذکور و تحویل آن به این‌منطقه اقدام نمایید. بدیهی‌است درصورت عدم‌تخلیه وفق ضوابط و مقررات اقدام قانونی رفتار خواهد شد.» بعد از صدور حکم‌تخلیه، برخی اعضای انجمن شاعران ایران از ادامه فعالیت کناره‌گیری کردند. خبرگزاری ایلنا دی‌ماه پارسال خبر داد که فاطمه راکعی، مدیرعامل انجمن شاعران هم بعد از اینکه مذاکراتش با شهرداری به نتیجه نرسید، از سمت خود استعفا داده است. راکعی در بخشی از بیانیه خود تاکید کرد: «مسئولان فعلی شهرداری درحالی دستور تخلیه‌ی ملک‌مزبور را صادر کرده‌اند که با عنوان «خانه‌ی شاعران ایران» از دودهه‌واندی پیش، طی توافق‌نامه‌های رسمی ازسوی شهرداری جهت فعالیت‌های فرهنگی، در اختیار انجمن قرار داده شده و براساس آخرین توافق‌نامه باید تا سال ۱۴۰۷ در اختیار انجمن باشد.»
سوگل دانائی خبرنگار گروه جامعه – https://hammihanonline.ir