بنیاد اولاف پالمه در سوئد جایزه ۲۰۲۳ خود را به‌طور مشترک به نرگس محمدی، فعال حقوق بشر و زندانی سیاسی در ایران؛ مارتا چومالو، روان‌شناس فمینسیت از اوکراین و اِرِن کسکین، حقوق‌دان و فعال حقوق بشر از ترکیه اهدا کرد.
بنیاد اولاف پالمه دوشنبه ۱۹ دی / ۹ ژانویه در بیانیه‌ای اعلام کرد که این سه فعال زن به خاطر تلاش‌هایشان در مبارزه برای آزادی زنان، در دورانی که حقوق بشر با جنگ، خشونت و ستم تهدید می‌شود، اهدا شده است.
بر اساس بیانیه بنیاد اولاف پالمه، این سه زن در طول زندگی و با اقدامات خود، در کنار بسیاری از خواهرانشان در مبارزه، الهام‌بخش دیگران بوده و راه را برای زنان و مردان جوان شجاع به‌منظور ادامه مبارزه برای حقوق اساسی همه مردم هموار کرده‌اند.
در این بیانیه آمده است:
«نرگس محمدی، روزنامه‌نگار و فعال حقوق بشر یکی از چهره‌های اصلی مبارزه برای حقوق زنان و آزادی بیان در ایران بوده است. او یکی از بنیانگذاران شورای ملی صلح ایران و از چهره‌های سازمان‌هایی مانند کانون مدافعان حقوق بشر و لگام (کارزار لغو گام به گام مجازات اعدام) است. فعالیت‌های او منجر به بازداشت‌های مکرر و زندانی شدن چندین‌باره او شده است. او از نوامبر ۲۰۲۱ در زندان بدنام اوین به اتهام “فعالیت تبلیغی علیه نظام” محکوم شده است.»
نرگس محمدی، سخنگوی کانون مدافعان حقوق بشر هم‌اکنون دوران محکومیت خود را در زندان اوین می‌گذراند. او در مهرماه ۹۹ پس از تحمل پنج سال و نیم حبس در زندان‌های اوین و زنجان، آزاد شد. نهادهای امنیتی اما پرونده‌ای را در دوران حبس علیه او گشوده و این فعال حقوق بشر را به «فعالیت تبلیغی علیه نظام جمهوری اسلامی ایران از طریق انتشار بیانیه (بیانیه مبارزه با اعدام)»، «تحصن در دفتر زندان (تحصن دی ماه سال۹۸ در اعتراض به کشتار مردم در خیابان‌های سراسر کشور)»، «تمرد از ریاست و مقامات زندان (برای پایان دادن به تحصن اعتراضی)»، «تخریب شیشه‌ها» و «افترا نسبت به اتهام شکنجه‌گری و ایراد ضرب و جرح» متهم کردند.
نرگس محمدی، از زمان آزادی در مهرماه سال ۱۳۹۹ بی‌وقفه علیه سلول انفرادی (شکنجه سفید) اطلاع‌رسانی کرد و با طرح مطالبه منع سلول انفرادی به همراه تعدادی دیگر از فعالین مدنی و سیاسی چندین شکایت رسمی در قوه قصاییه به ثبت رساند. او در این مدت دو کتاب به نام «شکنجه سفید» منتشر کرد که با تعداد زیادی از زندانیان سیاسی که تجربه نگهداری طولانی مدت در سلول انفرادی را داشتند، مصاحبه کرده و روایت آنها را به ثبت رسانده است. این فعال حقوق بشر و مخالف سلول انفرادی فیلم مستندی نیز در همین راستا به نام «شکنجه سفید» ساخته است.
او در تاریخ ۲۵ آبان ۱۴۰۰ در جریان مراسم دومین سالگرد ابراهیم کتابدار، از جان‌باختگان آبان ۹۸ توسط نیروهای امنیتی همراه با خشونت بازداشت و به بند امنیتی ۲۰۹ زندان اوین منتقل شد.
نرگس محمدی در این دوره از گذران محکومیت خود بارها در نامه‌هایی از جمله به جاوید رحمان، گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل از وضعیت زنان در زندان‌های جمهوری اسلامی و تعرض به آنها پرده برداشته است.
بنا به بیانیه بنیاد اولاف پالمه، ارن کسکین، وکیل دادگستری کُردتبار ترکیه و مدافع حقوق بشر، برنده دیگر جایزه این بنیاد، دهه‌ها در دفاع از افرادی که در کشورش مورد تبعیض قرار گرفته‌اند، از جمله اقلیت‌های قومی، افراد ال‌جی‌بی‌تی‌کیو (افراد غیردگرجنس‌گرا و غیرهم‌سوجنسی) و پناهندگان فعال بوده است. او نیز بارها تهدید به مرگ شده و مورد پیگرد قانونی قرار گرفته است. ارن کسکین همچنین به دلیل اعتقاداتش به زندان افتاده است و عفو بین‌الملل او را زندانی عقیدتی اعلام کرده است. کسکین با تأسیس انجمن کمک‌های حقوقی علیه خشونت جنسی، موفق شد چندین نفر از مقام‌های ارشد نظامی و دیگر مقام‌های ترکیه را تحت پیگرد قانونی قرار دهد.
مارتا چومالو، روان‌شناس و فمینیست اوکراینی نیز به‌عنوان یکی از بنیانگذاران مرکز «چشم‌انداز زنان»، ۲۰ سال است که به حمایت از زنان در معرض خشونت تلاش می‌کند. مارتا چومالو از سال ۲۰۱۴ و به‌ویژه از زمان تهاجم روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲، در افزایش آگاهی در مورد تأثیرات جنگ و رسیدگی به نیازهای قربانیان آن مشارکت فعالی داشته است. مارتا چومالو از جمله خواستار اجرای مؤثر کنوانسیون استانبول در حمایت از قربانیان خشونت جنسی در جنگ شده است.
جایزه اولاف پالمه، هر سال در سالگرد تولد اولاف پالمه، رهبر سابق حزب سوسیال دمکرات سوئد و دو دوره نخست‌وزیر این کشور، به فرد یا افرادی که در جهت اهداف بشردوستانه و ترقی‌خواهانه فعالیت داشته باشند اهدا می‌شود. اولاف پالمه در سال ۱۹۸۶ ترور و کشته شد. نخستین جایزه پالمه نیز در سال ۱۹۸۷ اهدا شد.
مراسم اهدای جایزه امسال یکم فوریه در استکهلم برگزار خواهد شد.