وزارت کار ایران ضمن تعیین جریمه‌ای معادل پنج برابر حداقل دستمزد روزانه در قبال به‌کارگیری «اتباع غیرمجاز»، برای گزارش‌دهی علیه نیروی کار مهاجر سامانه تلفنی اعلام کرد. همزمان اظهارات مهاجرستیزانه در رسانه‌ها و از سوی مقام‌های استانی شدت گرفته است.
همزمان با اخراج هزاران تن از مردم افغانستان که پس از قدرت‌گرفتن گروه تروریستی طالبان در این کشور و تشدید فقر و تنگدستی به ایران پناه آورده‌اند، در روزهای گذشته دولت جمهوری اسلامی ایران و همچنین برخی از رسانه‌ها و گروه‌های مردمی موج تازه‌ای از اقدامات ضدمهاجر و نژادپرستانه را در پیش گرفته‌اند.
حکومت جمهوری اسلامی سال‌هاست مروج رفتارهای ضد انسانی و ضد مهاجر با پناهجویان و مهاجران افغانستانی بوده و به‌نظر می‌رسد سیل مهاجرانی که برای کار یا حفظ جانشان به مرزهای ایران روانه شده‌اند، این رفتارها را تشدید کرده است.
در یکی از آخرین اقدام‌ها علیه پناهجویانی که دولت ایران «تبعه خارجی غیرمجاز» می‌خواند، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی ایران پس از وضع جریمه علیه به‌کارگیری مهاجران «غیرمجاز»، یک سامانه تلفنی را برای «ارائه شکایات و گزارش‌های مردمی در خصوص به‌کارگیری نیروهای خارجی غیر مجاز توسط کارفرمایان» اعلام کرد.
این وزارت‌خانه پیشتر روز یکشنبه اعلام کرد کارفرماهایی را که مهاجران بدون اجازه اقامت یا کار را استخدام کنند جریمه می‌کند. محسن کریمی، مدیرکل اشتغال اتباع خارجی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی جریمه هر یک روز اشتغال نیروی کار خارجی غیرمجاز را پنج برابر دستمزد روزانه مصوب شورای عالی کار اعلام کرد. شورای عالی کار در اسفند سال گذشته حداقل دستمزد روزانه کارگران مشمول قانون کار را ۱۳۹ هزار و ۳۲۵ تومان تعیین کرد. بر این اساس جریمه روزانه اشتغال کارگران مهاجر در ایران که اجازه کار یا اقامت ندارد، ۶۹۶ هزار و ۲۵۰ تومان خواهد بود.
به گفته کریمی «این میزان جریمه در صورت تکرار تخلف، دو برابر خواهد شد».
دولت جمهوری اسلامی ایران در قوانین مهاجرستیزانه اشتغال، مهاجران افغانستانی را که اصلی‌ترین نیروی کار مهاجر در ایران را تشکیل می‌دهند تنها در بخش محدودی از مشاغل به رسمیت می‌شناسد. قانون کار، اشتغال مهاجران بدون «پروانه کار، پروانه کار موقت و کارت کار موقت» را جرم‌انگاری و تخلف اعلام کرده و در عین‌حال شرایط بسیار سختی را برای صدور مجوز کار معین کرده است.
طبق ماده ۱۲۱ این قانون، وزارت کار تنها در شرایطی برای مهاجران و پناهندگان «مجاز» مجوز کار صادر می‌کند که «مطابق اطلاعات موجود در وزارت کار و امور اجتماعی در میان اتباع ایرانی آماده به‌کار افراد داوطلب واجد تحصیلات و تخصص مشابه وجود نداشته باشد». شرط دیگر نیز نداشتن «تبعه بیگانه دارای اطلاعات و تخصص کافی برای اشتغال بکار مورد نظر» اعلام شده است. به‌علاوه داشتن شرایط کافی برای صدور مجوز کار کافی نیست و نهادهای دولتی و حکومتی در این‌باره «تصمیم‌گیری» می‌کنند.
مهاجران افغانستانی حتی اجازه سفر به بسیاری از شهرها و مناطق ایران را ندارند و فشار علیه به‌کارگیری آن‌ها که فارغ از تحصیلات یا تخصص و مهارت خود، غالباً در مشاغل سخت و برای کارگری و باربری به‌کار گرفته می‌شوند، در حالی تشدید شده که افغانستانی‌های ساکن ایران اعم از «مجاز» و «غیرمجاز» از اشتغال در بسیاری از کسب و کارها حتی، مشاغل آزاد محرومند.
اکنون وزارت کار با افزایش جریمه نقدی امکان اشتغال آن‌ها در بخش غیررسمی را نیز محدودتر کرده است.
در روزهای اخیر بسیاری از خبرگزاری‌های رسمی ایران نیز با اقدامات ضدمهاجر دولت همراهی کرده‌اند. خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) ضمن اعلام خبر سامانه تلفنی وزارت کار، این اقدام را «صیانت» از نیروی کار ایرانی خواند و نوشت: «کارشناسان اقتصادی با هشدار نسبت به پیامدهای ورود بی رویه اتباع بیگانه غیرمجاز به کشور، اشغال فرصت‌های شغلی جوانان جویای کار توسط مهاجرین را از جمله این پیامدها عنوان می‌کنند.»
دستور ضمنی به خشونت و بدرفتاری با مهاجران افغانستانی در استان‌ها
همزمان مسئولان محلی در استان‌ها نیز از تشدید نظارت و فشار بر مهاجران افغانستانی خبر داده‌اند. در کرمان روابط عمومی اداره کار و رفاه اجتماعی شهرستان منوجان در اطلاعیه‌ای خطاب به «کلیه کارفرمایان کارگاه‌های صنعتی، معدنی، کشاورزی، واحدهای صنفی، دستگاه‌های اجرایی و عموم مردم شهرستان منوجان» اعلام کرد: «هرگونه به‌کارگیری اتباع خارجی در کارگاه های این شهرستان ممنوع بوده و در صورت بی‌توجهی به این امر و شناسایی توسط این اداره، کارفرمای متخلف علاوه بر پرداخت جریمه، تحت تعقیب قضایی قرار خواهد گرفت.»
طبق گزارش خبرگزاری مهر در بوشهر محمد تقی ایرانی، معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استاندار بوشهر هم حضور مهاجران افغانستانی را به‌کلی ممنوع اعلام کرد. او گفت: «حضور اتباع بیگانه در شهرهای عسلویه، دیلم و گناوه و به‌کارگیری اتباع افغانستان توسط شهروندان خلاف قانون است». معاون استاندار بوشهر پا را فراتر گذاشت و مدعی اتهام وابسته بودن پناهجویان افغانستانی به گروه‌های تروریستی شد. او به ترس شهروندانی که بسیاری از آن‌ها در رفتارهای مهاجرستیز با حکومت ایران همراهی کرده‌اند، دامن‌زد و تهدید کرد: «هرگونه مسامحه در این خصوص مخل امنیت و آرامش کشور است و به همه مردم شریف استان بوشهر توصیه و تذکر داده می‌شود، اسکان، اجاره خانه و ملک، شغل و کار کسب به این اتباع به هیچ عنوان پذیرفته نیست و با متخلفان برابر قانون، با جریمه نقدی سنگین، و محکومیت در دادگاه برخورد خواهد شد.»
اقداماتی از این دست به رفتارهای ضدمهاجر در جامعه ایران، به‌ویژه علیه کارگران افغانستانی دامن‌زده و برخی از گزارش‌های تأیید نشده از تجمع از جمله در شیراز علیه مهاجران افغانستانی خبر می‌دهند. رفتارهایی که با توجه به سابقه بخش زیادی از جامعه ایران پیش‌بینی می‌شود شدت بگیرد و خشونت علیه مهاجران افغانستانی را افزایش دهد.
علی جهانی، سرپرست اداره کل تعاون کار ورفاه اجتماعی استان لرستان سه‌شنبه ۱۶ فروردین/۵ آوریل اعلام کرد ۳۸ تبعه خارجی «غیر مجاز» شاغل در این استان شناسایی و از ایران اخراج شده‌اند. جهانی گفت: در سال گذشته هزار و ۱۹۶ مورد بازرسی و ۸۳ گشت مشترک با نیروی انتظامی از واحدهای کارگری انجام شده است و پس از اخراج ۳۸ پناهجوی افغانستانی، ۱۱ کارفرما هم به مراجع قضایی معرفی شده‌اند.
سرپرست اداره کل تعاون کار ورفاه اجتماعی لرستان بدون اشاره به نقش سیاست‌های اقتصادی حکومت ایران که به افزایش نرخ فلاکت (مجموع تورم و بیکاری) منجر شده‌اند، در سخنانش تلاش کرد پناهجویان افغانستانی را دلیل بیکاری نیروی کاری ایرانی معرفی کند.
در عین حال علی حیدری، کارشناس حوزه کار هم در حالی که مدعی شد «ورود غیرقانونی نیروهای کار فاقد مجوز به کشور، موجب تحمیل هزینه‌های بسیار و کاهش ظرفیت اشتغال شده‌اند» تلویحاً به بهره‌کشی از پناهجویان افغانستانی اذعان کرد و گفت: «شایسته نیست کارفرمایان تنها برای فرار از پرداخت حق بیمه و دادن دستمزد پایین، نیروی کار خارجی غیر مجاز را به خدمت بگیرند».
مدیر کل امور اتباع کشور در مهر سال گذشته از حضور یک میلیون و ۲۵۰ هزار پناهجوی بدون مجوز اقامت در ایران خبر داده و گفته بود حدود ۸۰۰ هزار نفر از اتباع دارای کارت آمایش و حدود ۹۷۰ هزار نفر دارای رسید سرشماری هستند. گزارش‌ها اما از اخراج هزاران تن از پناهجویان افغانستانی حکایت دارند که دست کم در ماه‌های اخیر رد مرز شده‌اند. وزارت مهاجران و عودت‌کنندگان حکومت طالبان در اواخر اسفند ۱۴۰۰ اعلام کرد که حکومت ایران تنها طی یک روز، ۲ هزار نفر از جمله ۷۳ خانواده شامل ۳۲۱ نفر و بیش از یک‌هزار نفر مجرد را به افغانستان بازگردانده است.
زمانه