داغی شدید هوا می‌تواند کشنده باشد یا مشکلات سلامتی درازمدت ایجاد کند. گرمایش جهانی این دست دماهای غیرقابل تحمل را برای بسیاری دارد به وضعیت عادی جدید بدل می‌کند.
تغییرات اقلیمی همین حالا فرارسیده:
آثار ناشی از گرمایش زمین سویه هر چه مخرب‌تر خود را در جای‌جای جهان نشان می‌دهند. از گرما و خشکسالی شدید در غرب آمریکا و کانادا تا سیلاب‌های ویرانگر در آلمان و هلند و بلژیک تا خشکسالی و گرمای بی‌سابقه در ایران و دیگر کشورهای غرب آسیا و شمال آفریقا. همزمان غلظت متوسط جهانی دی اکسید کربن در آوریل ۲۰۲۱ رکورد زد. جنگل‌های آمازون در حال بدل شدن به عامل تشدیدکننده گرمایش زمین هستند. میزان اسیدی بودن اقیانوس‌ها به سطح ویرانگری رسیده. دمای هوا در سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۹ حدود ۱,۱ درجه سانتیگراد بالاتر از متوسط دمای ثبت‌شده در دوره پیشاصنعتی بود و این نشان می‌دهد که تا چه حد جهان در حال نزدیک شدن به حد گرمایش ۱,۵ درجه سانتیگرادی است که به گفته دانشمندان، سبب تأثیرات شگرفی خواهد شد. متخصصان سازمان ملل هشدار می‌دهند که ۱,۵ درجه افزایش دما تا ۲۰۴۰ و حتی شاید زودتر از آن رخ دهد.
اخیراً هزاران دانشمندی که «وضعیت اضطراری اقلیمی» اعلام کرده اند، هشدار دادند که سیستم‌های اقلیمی طبیعی متعددی در آستانه ورود به مرحله‌ای غیرقابل بازگشت قرار دارند. دانشمندان می‌گویند تغییر در مصرف کافی نیست و نیاز به «تغییرات دگرگون‌کننده سیستمی» داریم. دانشمندان «هیئت بین‌دولتی تغییر اقلیم» (IPCC)، نهاد ارزیابی تغییرات اقلیمی سازمان مل در گزارش اخیر خود درباره وضعیت کنونی بحران اقلیمی چنین هشدار داده‌اند: شماری از تغییرهای عمده در اقلیم اکنون دیگر غیرقابل اجتناب و «بازگشت‌ناپذیر» هستند. آنها پنج سناریو برای تغییرات اقلیمی بر أساس سطح انتشار گازهای گلخانه‌ای پس از این توسط بشر پیش‌بینی کرده‌اند. حد بالا و بسیار بالا به افزایش دمای ۳,۶ و ۴,۴ درجه سانتگیراد نسبت به سطح دما قبل از انقلاب صنعتی خواهد انجامید و سطح متوسط نیز بیش از دو درجه، حد رسمی ذکر شده در توافق پاریس خواهد بود. با وجود این، دولت‌ها کار جدی ای انجام نمی‌دهند.
تأثیر هوای داغ بر بدن انسان شبیه جوش آوردن خودرو است. یکی دو سیستم از کار می‌افتد و به تدریج داغی تمام موتور را درگیر می‌کند و آن را از کار می‌اندازد.
این توضیحی است که مایک مک‌گیهین، اپیدمیولوژیست سلامت زیست‌محیطی در مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها به روزنامه بریتانیایی «گاردین» می‌دهد. او می‌گوید:
«وقتی بدن دیگر نتواند خود را خنک کند، بلافاصله گردش خون تحت تأثیر قرار می‌گیرد. قلب، کلیه‌ها و بدن هر چه بیشتر و بیشتر داغ می‌شوند و به تدریج توانایی‌هایی شناختیِ ما محو می‌شوند ــ و اینجاست که آدم‌ها غش می‌کنند، به تدریج به کما وارد می‌شوند و سپس می‌میرند.»
بنا به آمار سازمان جهانی بهداشت، بین ۱۹۹۸ و ۲۰۱۷، بیش از ۱۶۶ هزار تن به دلیل داغی هوا درگذشته اند. به علاوه، کشورها در سرتاسر جهان سال به سال دماهای بالاتری از رکوردهای ثبت‌شده پیشین را تجربه می‌کنند. برای بسیاری، داغی تاب‌نیاوردنی به وضعیت عادی جدید بدل شده است.
آگهی
در ایران در سال جاری اهواز و مناطق دیگری در خوزستان نخستین روز اردیبهشت را با دمای ۴۲ درجه پشت سر گذاشتند. در تیرماه دمای هوا بالای ۵۰ درجه بود.
موج گرمای حاد بسیاری دیگر از مناطق ایران از جمله تهران پایتخت را نیز در بر گرفت.
دماهای بسیار بالا به طور غیرمتناسبی فقرا و بیماران دارای بیماری زمینه‌ای و سالخوردگان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
هر اندام بدن واکنش متفاوتی هنگام قرار گرفتن در معرض داغی شدید هوا نشان می‌دهد و سمپتوم‌هایی بروز می‌یابند که می‌توانند کشنده باشند یا آسیب درازمدتی وارد آورند که بدن هرگز از آن خلاصی نیابد.
مک‌گیهین می‌گوید: «هر انسانی در مواجهه با حرارت شدید هوا در معرض خطر قرار دارد. این واقعیت زندگی است. بدن شما باید در یک محیط خاص باشد. و وقتی که وضعیت محیط حاد می‌شود، شما در معرض خطر قرار دارید.»
قلب
برای عرق کردن و خنک‌کردن بدن، خون از اندام‌های مرکزی به حاشیه بدن جابجا می‌شود و به کاهش فشار خون در این اندام‌های حیاتی می‌انجامد. قلب برای جبران کردن تندتر می‌زند اما اگر شخص به حد کافی آب ننوشد، فشار خون می‌تواند به شکل خطرناکی کاهش یابد و به از دست دادن هوشیاری منجر شود.
در بدترین سناریو و بدون مراقبت کافی، این مسأله می‌تواند به ایست قلبی بینجامد. در دهه گذشته، ۳۸۴ تن در ایالات متحده از حمله رفتگران و کارگران مزارع، به خاطر کارکردن در هوای داغ درگذشتند. دانشگاه ادینبرا در اسکاتلند نیز در پژوهشی نشان داده که هوای داغ خطر بیماری قلبی در آتش‌نشان‌ها را افزایش می‌دهد.
مغز
هیپوتالاموس ترموستات داخل بدن ماست و داخل مغز قرار دارد و حرارت بدن را با استفاده از اطلاعاتی که از حس‌گرهای حرارتی در پوست و ماهیچه‌ها و دیگر اندام‌هایمان به آن می‌رسد، تنظیم می‌کند.
وقتی حرارت بالا ردگیری می‌شود، مغز مجموعه‌ای از پاسخ‌ها را برای خنک‌کردن ما آغاز می‌کند: عرق‌کردن، تنفس تندتر و انگیزش‌دادن برای جستجوی آب و محیط خنک‌تر. اما وقتی سیستم داغ کند، این پاسخ‌ها نیز از کار می‌افتند و ارتباط غلط می‌تواند در مغز رخ دهد و به گیجی، آشفتگی و رفتار تغییریافته بینجامد.
بنا به پژوهش دانشکده پزشکی دانشگاه یو‌سی‌ال‌ای، در ۲۰ درصد افرادی که از سکته قلبی جان سالم به در می‌برند، مغز شاید هرگز به طور کامل بهبود نیابد و فرد دچار تغییرهای شخصیتی و از دست دادن تعادل حرکتی شود.
کلیه‌ها
کلیه‌ها تمرکز آب و نمک در خون را تنظیم می‌کنند. پس این اندام‌ها در واقع خط اتصال بی‌واسطه‌ی ما و بحران اقلیمی هستند زیرا وقتی داغ می‌شود، ما میزان زیادی آب و نمک با تعرق از دست می‌دهیم.
برای اینکه کلیه‌ها کار کنند، به هورمون‌های ترشح‌شده در مغز نیاز دارند اما وقتی داغی بر مغز اثر می‌گذارد و سطح عادی این مواد شیمیایی را تغییر می‌دهد، کلیه‌ها (و دیگر اندام‌ها) تحت فشار قرار می‌گیرند. استرس حرارتی تکرارشونده و عدم جبران آب بدن می‌تواند به بیماری مزمن کلیوی بینجامد. سال گذشته نیز گزارشی درباره اپیدمی بیماری مزمن کلیوی در نیکاراگوئه و کوستاریکا و گوآتمالا به ویژه در میان کارگران مزارع نیشکر و ذرت و پنبه و برنج منتشر شد که دلیل آن استرس حرارتی بود و با نگاه به تغییرات اقلیمی نوشته شده بود.
کبد
کبد در برابر هوای بسیار داغ آسیب‌پذیر است. وقتی دمای داخلی بدن انسان از ۴۰ درجه سانتیگراد بالاتر می‌رود، تخریب سلول‌های کبد را می‌توان در افزایش سطح آنزیم‌های کبد در خون تشخیص داد.
کبد نیازمند دمای بسیار منظمی است و پژوهشگران دریافته اند که استرس حرارتی تکرارشونده به آسیب سطح پایین کبد می‌انجامد که به خوبی قابل مشاهده است اما مشخص نیست آیا این به بیماری مزمن کبدی نیز می‌تواند بینجامد یا خیر. تحقیقات در این زمینه باید تکمیل شوند.
لوله گوارشی
وقتی خون از اندام‌های مرکزی دور می‌شود تا در برابر گرمای شدید واکنش نشان دهد، اکسیژن کمتر می‌تواند مانع کارکرد درست آنها شود. اندام‌های بخش هاضمه بدن بر اثر این اتفاق می‌توانند دچار تورم و التهاب شوند و در موارد حاد نیز به حالت تهوع و استفراغ بینجامد.
پژوهشگران دانشگاه زوریخ در ۲۰۱۳ دریافتند که در جریان موج‌های گرمایی بیماری التهابی روده افزایش می‌یابد. این نخستین مطالعه‌ای بود که این بیماری را به بحران اقلیمی مرتبط ساخت.
هوای بسیار داغ می‌تواند به «لوله گوارشی نشت‌کننده» منجر شود که بر اثر آن سموم و باکتری‌های بیماری‌زا به خون نشت می‌کند و احتمال عفونت را افزایش می‌دهد. هوای داغ حتی می‌تواند با این تأثیر بر لوله گوارشی به عفونت سپتیسمی (گندخونی) نیز بینجامد.
- منبع اصلی: گاردین – زمانه