کمبود نیروی پرستاری در مراکز درمانی کشور، شرایطی را رقم زده که خدمات پرستاری از کیفیت مطلوب برخوردار نباشد و این نکته‌ای است که پرستاران نیز آن را قبول دارند که کار طاقت فرسا، مشکلاتی را برای نیروهای پرستاری و دریافت کنندگان خدمت به وجود می‌آورد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، پرستاران از سال‌های گذشته تا امروز خواسته‌های متعددی را مطرح کرده‌اند اما به نظر می‌رسد برخی دستگاه‌های متولی چندان تمایلی برای افزایش تعداد پرستاران در سیستم سلامت کشور ندارند. برخی از فعالان صنفی پرستاری معتقدند، تعداد نیروی انسانی شاغل در این بخش ناچیز است و حتی شرایط ایران در مقایسه با دیگر کشورهای منطقه نامساعد قلمداد می‌شود.
وزارت بهداشت در یکسال گذشته و پس از پاندمی کرونا با پیگیری‌های سازمان نظام پرستاری، مجوز استخدام حدود ۵۲ هزار پرستار را صادر کرده اما بر اساس آمارهای موجود تاکنون حدود ۱۳ هزار پرستار به طور قطعی استخدام و جذب شده‌اند. وضعیت حدود ۳۵ هزار پرستار دیگر هنوز مشخص نشده و درگیر فرآیندهای استخدامی و اداری هستند.
به استناد اساسنامه اخلاقی، پرستاران وظیفه دارند تا از بیماران نگهداری کنند اما نباید فراموش کنیم که وضعیت سفیدپوشان سلامت در روزگاری که ویروس کرونا از بابت سرعت آدم‌سوزی، رکورد تمام نسل‌کشی‌های ادوار تاریخ را شکسته و به یکه‌تازی خود ادامه می‌دهد، شرایط حساس‌تری دارند. اگر بیمار شوند از معالجه بیماران درمی‌مانند، اگر ناآگاهانه به ویروس کرونا آلوده شوند می‌توانند بیماران و همکارانشان را آلوده کنند، آنها نسبت به نزدیکان خود هم تعهداتی دارند ولی با این وجود اولویت خود را انجام وظیفه می‌دانند و به کار خود ادامه می‌دهند. باید توجه داشت که توان و طاقت لایتناهی نیست و روزی به پایان خواهد رسید، بنابراین جذب پرستار جدید اهمیت فراوانی دارد.
به گفته الهام داوری‌دولت‌آبادی (دبیر خانه پرستار اصفهان)، تمامی متخصصان حوزه پرستاری از گذشته تا امروز به کمبود نیروی انسانی در بخش پرستاری اشاره و بر ضرورت جذب پرستار پافشاری کرده‌اند اما صدای آنها هیچگاه شنیده نشده است. تصور می‌شد، تعداد پرستاران شاغل می‌تواند پاسخگوی نظام سلامت کشور باشد ولی شرایط بحرانی مثل پاندمی کرونا ثابت کرد که این تعداد نمی‌تواند در دوران بحرانی مثمرثمر باشد. البته جذب پرستار همواره ضرورت دارد اما اهمیت این موضوع در دوران کرونا نمود بیشتری به خود گرفت. در این شرایط لازم و ضروری است که به یکی از خواسته‌های پرستاری یعنی جذب نیروی انسانی توجه شود.
همچنین محمد میرزابیگی (رئیس کل سازمان نظام پرستاری) معتقد است که همه دستگاه‌های مسئول دولتی از جمله وزارت بهداشت، سازمان برنامه و بودجه و سازمان امور استخدامی کمبود حداقل ۱۰۰ هزار پرستار را قبول دارند. نکته مهم و حائز اهمیت در این است که تمامی دستگاه‌های اجرایی مرتبط با حوزه بهداشت و درمان نسبت به موضوع کمبود نیروی پرستار واقف هستند اما انگیزه‌ای برای جذب نیروی پرستاری جدید در میان آنها وجود ندارد.
تشکیل کارگروه اهمیت ندارد، مهم جذب پرستار است
آخرین فرآیند استخدامی وزارت بهداشت در بهمن ماه سال گذشته برگزار شد که هنوز ۳۵ هزار نفر از آنان بلاتکلیف هستند. با تصویب کارگروه مشترک کمیسیون بهداشت مجلس، دولت و سازمان نظام پرستاری، مقرر شده است به دلیل نیاز سیستم سلامت کشور به جذب پرستار، کارگروهی به منظور رسیدگی به وضعیت آن گروه ۳۵ هزار نفری که درگیر فرآیندهای استخدام هستند، تشکیل شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد، تشکیل کارگروه برای رسیدگی به استخدام پرستار، موضوعی جدید نیست و در سال‌های گذشته نیز اقداماتی در این راستا انجام شده است.
محمد شریفی‌مقدم (دبیرکل خانه پرستار) درباره این موضوع به ایلنا گفت: کارگروه‌های مختلفی برای استخدام نیروی انسانی در بخش پرستاری در سال‌های گذشته تشکیل شده، شکل‌گیری چنین کارگروه‌هایی به تنهایی مهم نیست بلکه خروجی و نتیجه نهایی اهمیت دارد.
به گفته وی، در دوران وزارت حسن قاضی‌زاده هاشمی (وزیر دوم بهداشت دولت حسن روحانی) کارگروهی برای رسیدگی به استخدام پرستاران تشکیل می‌شود. قاضی‌زاده هاشمی و ریاست سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی وقت در آن جلسات شرکت می‌کردند تا درباره یکی از خواسته‌های پرستاران یعنی جذب نیرو تصمیم‌گیری کنند اما آن کارگروه هیچ ثمره‌ای نداشته است.
تعداد جذب پرستاران پاسخگوی نیازها نیست
سرانه پرستار در دنیا به روش‌های مختلفی مثل نسبت پرستار به تخت و جمعیت محاسبه می‌شود اما تعداد پرستار نسبت به جمعیت اصلی‌ترین استاندارد جهان برای محک زدن کشورها در نظر گرفته می‌شود، مولفه‌ای که در ایران چندان اهمیتی ندارد. بر اساس استاندارد وزارت بهداشت، به ازای هر تخت باید به طور متوسط ۵/۲ کادر پرستاری وجود داشته باشد که از این تعداد ۲ نفر پرستار و ۰.۵ هم کمک‌بهیار هستند. میان وضع موجود و استاندارد فاصله زیادی وجود دارد؛ به گفته فعالان صنفی این گروه شغلی، میزان پرستار نسبت به تخت در سال ۹۹ حدود ۰.۷ است. باید توجه کرد که مساله کمبود نیروی پرستاری همه‌چیز را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. به عنوان مثال پرستاران مجبور می‌شوند اضافه کاری‌های اجباری داشته باشند یا قانونی مانند بازنشستگی پیش از موعد که حق قانونی پرستاران است به دلیل کمبود نیرو نمی‌تواند در برخی دانشگاه‌ها اجرا شود.
موضوع استخدام پرستاران در طول ۸ سال گذشته بارها در رسانه‌های کشور مخابره شده، اخباری که در عموم جامعه این باور را ایجاد می‌کند که تعداد استخدامی‌ها بسیار زیاد است اما دبیرکل خانه پرستار معتقد است، جذب نیرو انسانی از سال ۹۲ تا ۹۶ بسیار ناچیز بوده و کمتر از ۵ هزار نفر وارد سیستم درمان شده‌اند. همچنین در سال‌های ۹۷ تا به امروز حدود ۲۰ هزار پرستار استخدام شده‌اند. جذب ۲۵ هزار پرستاران در طول ۸ سال گذشته به هیچ وجه مناسب و منطبق بر نیاز سیستم درمانی نیست.
یکی از دیگر مولفه‌هایی که باید از سوی مسئولان وزارت بهداشت مورد توجه قرار گیرد، خروج سالانه ۳ تا ۴ هزار پرستار از نظام سلامت به دلایلی مثل بازنشستگی، مرگ، از کارافتادگی و مهاجرت است. شریفی‌مقدم معتقد است؛ تعداد استخدامی‌ها در طول ۸ سال گذشته حدود ۲۵ هزار نفر بوده در حالیکه اگر خروجی سالانه پرستاران را ۴ هزار نفر بدانیم، در همان بازه زمانی حدود ۳۲ هزار نفر از تعداد پرستاران کم شده است. به عبارت دیگر حتی میان استخدامی و خروجی در بازه زمانی ۸ سال گذشته، سنخیتی وجود ندارد.
وی ادامه داد: حدود ۳۵ هزار تخت به مجموعه سیستم درمانی کشور در دولت آقای روحانی اضافه شد. اگر استاندارد ۲ پرستار به ازای هر تخت را مدنظر قرار دهیم و از استخدام بهیار هم چشم‌پوشی کنیم، باید ۷۰ هزار نفر جذب می‌شدند. نیروی انسانی، مهم‌ترین مولفه برای کاهش خسارت وارده بر مردم است و می‌تواند این میزان مرگ و میر را حدود ۱۰ درصد کاهش دهد. من بازهم تاکید می‌کنم، اگر تعداد پرستاران متناسب با تخت‌های بیمارستانی کشور باشد، شرایط بهبود خواهد یافت.
تعارض منافع در میان است
به گفته شریفی‌مقدم؛ تمام مشکلات ناشی از استخدام نشدن پرستاران ریشه در تعارض منافع دارد. اولویت دولت پرستار نیست، سیستم پزشک سالار به دنبال این است که از بیماری مردم پول به جیب بزند. پولی که وارد سیستم درمان کشور می‌شود برای خرید دارو و تخت جدید خرج می‌شود. هزینه‌ای که برای تست و داروهایی که هیچ ثمره‌ای نداشتند هزینه شد، اگر این پول صرف واکسن می‌شد شاهد مرگ و میر بسیاری از هموطنان خود نبودیم. همچنین می‌توانست برای جذب پرستاران هزینه شود تا خدمات پرستاری با تعداد نیروی بیشر و کیفیت بهتری ارائه شود.
سخن پایانی
عشق و تعهد به خدمت ازسوی کادر درمان و پرستاران شاغل در مراکز درمانی کشور در ایام شیوع کرونا مثال‌زدنی است، این قشر تمامی خطرات را به جان خریدند و در خط مقدم مبارزه با کرونا ایثارگرانه ایستادگی می‌کنند. به طور قطع، افزایش تعداد نیروی انسانی که یکی از مطالبات اصلی این گروه شغلی است، می‌تواند کمی از فشار روحی و خستگی جسمی پرستاران بکاهد.
گزارش: علی خسروجردی