معلم کسی است که پیشه‌اش آموزش به دیگران باشد و تدریس در “آموزش‌وپرورش” یا “تعلیم و تربیت” شغل و کار او به شمار آید. با این حال هر شخص می‌تواند به صورت غیررسمی نقش معلم را بر عهده گیرد. در بعضی از کشورها، آموزش جوانان در سن مدرسه ممکن است به جای یک محیط رسمی مانند مدرسه یا کالج، در محیطی غیررسمی مانند خانواده انجام شود. برخی از مشاغل ممکن است نیازمند مقدار قابل‌توجهی آموزش (به‌عنوان مثال کشیش) باشد.
کارترز، در فرهنگ آموزش‌وپرورش درباره‌ی آموزگار می‌گوید: «آموزگار کسی است که افزون بر شایستگی‌های آموزشی و توانایی‌های حرفه‌ای خود، هنر تدریس و سازندگی همه‌سویه‌ی شاگردان را در دست دارد. او پیوسته در جوش و خروش برای ساختن خود و پیدایش دگرگونی و پویایی در شاگردان است».
تاریخچه‌ی روز جهانی معلم
روز جهانی معلم یا روز بین‌المللی معلم از سال ۱۹۹۴ هر ساله در ۵ اکتبر برگزار می‌شود که سالروز تصویب توصیه‌نامه‌ی ۱۹۶۶ سازمان بین‌المللی کار و یونسکو در مورد وضعیت معلمان است. این توصیه‌نامه معیارهایی را در مورد حقوق و مسئولیت‌های معلمان و استانداردهایی برای آمادگی اولیه و تحصیلات بیش‌تر، استخدام، اشتغال و شرایط تدریس و یادگیری تعیین می‌کند. این توصیه‌نامه در مورد وضعیت کارکنان آموزش عالی در سال ۱۹۹۷ برای تکمیل توصیه‌نامه ۱۹۶۶ با پوشش کارکنان آموزشی و پژوهشی در آموزش عالی تصویب شد. برای گرامیداشت این روز، یونسکو هر سال کمپینی را برای کمک به جهان برای درک بهتر معلمان و تاثیر آن‌ها بر پیشرفت دانش آموزان در جامعه اجرا می‌کند.
کشورهایی که “روز معلم” را در تقویم تاریخ خود ثبت کرده‌اند هر یک دلیل و بهانه‌ی خاصی برای ثبت چنین روزی دارند و هر یک به‌گونه‌ای مراسم بزرگداشت روز معلم را جشن می‌گیرند. بیش از ۱۰۰ کشور روز جهانی معلم را گرامی می‌دارند و هر کشور جشن‌های خاص خود را برگزار می‌کند.
دلیل نامگذاری روز معلم
هدف از نامگذاری چنین روزی به عنوان روز معلم، بها دادن به معلمان، قدردانی از آن‌ها و بررسی مشکلاتشان در سراسر دنیا اعلام شده است. در مجموع هدف از روز جهانی معلم “قدردانی، ارزیابی و بهبود مربیان جهان” و فراهم آوردن فرصتی برای بررسی مسائل مربوط به معلمان و تدریس است. چرا که با وجود افراد مختلف در سیستم آموزشی، همیشه این معلم است که به عنوان آموزگار دانشآموزان شناخته می‌شود و اوست که در تربیت و شکل‌گیری فرزندان جامعه نقش مهمی دارد. مشکلات فراوان معلمان در سراسر دنیا و از جمله ایران نیاز وجود چنین روزی را تایید می‌کند چراکه شاید این‌گونه توجه بیش‌تری به سمت آن‌ها برای رفع مشکلاتشان معطوف شود.
اهمیت روز معلم
در روز جهانی معلم از خدمات معلمان و مشارکت آن‌ها در آموزش و پرورش، از نقش و اهمیت آن‌ها در پیشرفت دانشآموزان و جامعه قدردانی می‌شود. سازمان‌های مختلف مانند یونسکو، آموزش بین‌المللی (EI)، یونیسف، UNDP، سازمان بین‌المللی کار (ILO) و غیره کمپینها و کنفرانس‌هایی را برای دستیابی به این هدف ترتیب می‌دهند. یونسکو هرسال موضوعی را برای این روز اختصاص می‌دهد و کمپینها بر این موضوع متمرکز هستند. موضوع روز جهانی معلم ۲۰۲۰ «معلم: رهبری در بحران، تجسم دوباره آینده» بود.
بدون شک، همه‌گیری کووید-۱۹ یک چالش مهم برای معلمان بود. تمام مدارس، مهدکودک‌ها و دانشگاههای دنیا باید تعطیل می‌شدند. این یک رویداد بزرگ جهانی با تاثیرات بی سابقه است، که منجر به فشار زیادی بر معلمان شد. بسیاری مجبور بودند با روش‌های جایگزین جدید آموزش و مراقبت از دانشآموزان خود سازگار شوند. در خانه، والدین باید معلم می‌شدند و به فرزندان خود کمک میکردند تا در حین کار و بسیاری از اولویت‌های دیگر، یاد بگیرند.
در دورانی که سیستم‌های آموزشی غالباً کمبود بودجه، تمدید بیش از حد یا سازمان‌دهی ضعیف دارند، روز جهانی معلم به همان اندازه به حفاظت از معلمان مربوط می‌شود و به دنبال افزایش آگاهی از حقوق آن‌ها و فرصتهای برابر برای تحصیل برای همگان است.
بسیاری از مسائل پیچیده ازجمله: حفظ آزادیهای دانشگاهی، ایجاد استقلال برای موسسات آموزشی و توسعه و حفظ استانداردهای تدریس حرفه‌ای در آموزش عالی، بر معلمان در سراسر جهان تاثیر می‌گذارد. روز جهانی معلم فرصتی را برای بحث در مورد این مسائل در جلسات، وبینارها، سمینارها و کنفرانس‌ها فراهم می‌کند.
سیستم آموزشی و نقشی که معلمان در آن ایفا می‌کنند راه طولانی را طی کرده است، اما هنوز راه درازی در پیش است. به همین دلیل، سازمان ملل متحد هدف توسعه پایدار برای آموزش را در سال ۲۰۳۰ ایجاد کرد. روز جهانی معلم سالانه یادآور این هدف و نیاز به تلاش بیش‌تر برای ترغیب معلمان به تحصیل است.
حقوق معلمان
آموزش نیروی کار یکی از عواملی است که به سرعت رشد و توسعه اقتصادی کشورها کمک قابل‌توجهی می‌کند. با این‌حال، اهمیت شغل معلم در بسیاری از کشورها به عنوان آموزش‌دهندگان نیروی کار، نادیده گرفته می‌شود و دستمزد آن‌ها در مقایسه با سایر مشاغل به نسبت پایین است.
اختلاف در سطوح آموزشی به عنوان یکی از مهم‌ترین تفاوت‌ها میان کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه محسوب می‌شود. اگرچه عوامل دیگری نظیر جغرافیا و منابع موجود هم در این زمینه بی‌تاثیر نیستند، اما آموزش نیروی کار یکی از عواملی است که به سرعت رشد و توسعه اقتصادی کشورها کمک قابل توجهی می‌کند. با وجود این در بسیاری از کشورها اهمیت شغل معلم‌ها به عنوان آموزش‌دهندگان نیروی کار نادیده گرفته می‌شود و دستمزد آن‌ها در مقایسه با سایر مشاغل به نسبت پایین است.
در میان کشورهای عضو سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) لوکزامبورگ که یکی از ثروتمندترین کشورهای جهان است، یک معلم بدون تجربه می‌تواند بالاترین دستمزد را در مقایسه با معلمان دیگر کشورهای عضو این سازمان دریافت کند.
دستمزد معلم‌ها در ایران نیز همواره یکی از مسائل بحث‌برانگیز بوده است. کارشناسان مهم‌ترین مشکلات معلم‌ها را مسائل مالی و تامین نشدن هزینه‌های معیشتی آن‌ها می‌دانند. از این‌رو، وضع اجتماعی حرفه معلمی با کاهش نسبی قدرت خرید در ارتباط مستقیم است.
وبسایت “Teaching Abroad” بیش‌تر از ۱۰۰ منبع خارجی را مورد بررسی قرار داده تا به میزان حقوق معلم‌ها در کشورهای مختلف دنیا پی ببرد. این وبسایت ارقام به دست آمده از ۱۰۰ کشور دنیا را با سرانه‌ی تولید ناخالص داخلی (برابری قدرت خرید) آن کشورها مقایسه کرده است. اقتصاددانان از سرانه‌ی تولید ناخالص داخلی (برابری قدرت خرید) برای تخمین مجموع میزان کالاها و خدمات تولیدشده توسط اقتصاد یک کشور برای هر شخص استفاده می‌کنند. این رقم نماینده‌ی مناسبی برای مجموع هزینه‌های زندگی در یک کشور محسوب می‌شود. طبق گزارش این وبسایت که در سال ۲۰۱۹ منتشر شده، ۹۳ درصد معلمان در دنیا کم‌تر از متوسط هزینه‌ی کالاها و خدمات در کشور خود حقوق می‌گیرند؛ یعنی حتی در کشورهایی که بالاترین حقوق را در دنیا به معلم‌های خود می‌دهند هم این قشر پرتلاش کم‌تر از متوسط سهمشان از اقتصاد کشور خود حقوق می‌گیرند.
جایزه‌ی یونسکو حمدان
جایزه‌ی یونسکو حمدان برای توسعه معلمان در سال ۲۰۰۸ ایجاد شد تا از ارتقای کیفیت آموزش و یادگیری در دستیابی به “هدف توسعه‌ی پایدار شماره ۴” درزمینه‌ی آموزش باکیفیت که یکی از اولویت‌های یونسکو است، حمایت کند. این جایزه هر دو سال یک‌بار اهدا می‌شود و از سوی بنیاد حمدان بن رشید آل مکتوم برای عملکرد علمی برجسته (بنیاد حمدان) حمایت می‌شود.
بنیاد حمدان در سال ۱۹۹۸ توسط شیخ حمدان بن رشید آل مکتوم، معاون حاکم دبی و وزیر دارایی امارات متحده عربی تاسیس شد. هدف این بنیاد تعالی آموزشی و حمایت از استعدادها و نوآوری‌ها برای بهبود عملکرد آموزشی در همه‌ی سطوح و بخش‌ها، تجلیل از همه‌ی گروه‌ها و مقامات مربوطه در بخش و موسسات آموزشی و همچنین افرادی است که دستاوردها و خلاقیت‌های برجسته‌ای را ارائه می‌دهند.
هدف از تدوین این جایزه‌ی دوسالانه که بر اساس تصمیمات شورای اجرایی یونسکو در سال ۲۰۰۸ ایجاد شد و در سال ۲۰۱۴ نیز مورد بازنگری و تمدید قرار گرفت، تقدیر از فعالیت‌های شاخصی است که حداقل به مدت سه سال، توسط سازمان‌ها و نهادهای دولتی و غیردولتی ملی و بین‌المللی و یا سازمان‌ها و موسسات آموزشی و پژوهشی ذی‌ربط، به‌منظور توسعه حرفه‌ای معلمان و ارتقای کیفیت یاددهی آنان انجام شده است.
برای اطلاعات بیش‌تر بنگرید به:
۱- وبسایت رسمی یونسکو
۲- وبسایت موسسه آموزشی تویینکل (Twinkl).
۳- معلمان در کشورهای مختلف چقدر دستمزد می‌گیرند؟، تجارت نیوز، ۲۳ شهریور ۱۳۹۷.
ماهنامه خط صلح