ژاندیرا فریتاس کارت «مومبوکا»ی خودش- کمک به شکل پول دیجیتال- را نشان می‌دهد که به او کمک کرد کسب‌وکار کوچک خود را در شهر ماریکا، برزیل، جایی که زندگی می کند، راه بیندازد.
۲۶ آوریل 2021 – مترجم: نیما حیدری – اختصاصی اندیشه نو
بیش از یک سال پس از آغاز همه‌گیری کووید-۱۹، برزیل همچنان در بحران سلامت دست‌وپا می‌زند و اوضاع روزبه‌روز هم بدتر می‌شود. تا ماه آوریل، هر ۲۴ ساعت در حدود ۴۰۰۰ برزیلی جان خود را به دلیل ابتلا به این بیماری از دست داده‌اند، یعنی به طور متوسط یک نفر در هر20ثانیه! خیلی از این فوت‌شدگان در حالی جان خود را از دست دادند که منتظر تخت خالی در بخش مراقبت‌های ویژه (آی‌سی‌یو) بودند. صدها بیمارستان با کمبود موجودی یا نبود کیت‌های لوله‌گذاری در مجاری تنفسی بیماران روبرو شدند. کارشناسان برزیلی این وضع را بدترین «فروپاشی بهداشتی» تاریخ برزیل نامیدند.
ژاییر بولسونارو، رئیس‌جمهور راست‌گرای برزیل، در بحبوحهٔ بحران جاری، در ماه مارس امسال وزیر بهداشت جدیدی را منصوب کرد، که چهارمین وزیر دولت از زمان آغاز همه‌گیری بود. به‌رغم اوضاع وخیم برزیل در یک سال و اندی گذشته، بولسونارو همچنان از اجرای قرنطینهٔ عمومی و خانه‌نشینی و اقدام جدّی برای مهار کردن بیماری از این طریق خودداری می‌کند. او می‌گوید این ویروس «برای ماندن آمده بود» و تعطیلی کسب‌وکارها و منع رفت‌وآمد فقط برزیل را فقیر خواهد کرد. ظاهراً جان انسان‌ها برای این رئیس‌جمهور راست‌گرا فاقد ارزش است!
به گزارش دانشگاه جانز هاپکینز، [تا ۳ مه، ۱۴ اردیبهشت] دستِ‌کم ۴۰۷هزار و ۷۷۵ برزیلی بر اثر کووید-۱۹ جان خود را از دست داده‌اند. به‌علاوه، در مدَت شش ماه، تعداد برزیلی‌هایی که در فقر زندگی می‌کنند سه‌برابر شده و به ۲۷میلیون نفر رسیده است.
در بحبوحهٔ این هرج‌ومرج عمومی در برزیل، شهر ساحلی کوچک ماریکا استثنایی در آن کشور است. این شهر که فقط ۶۰کیلومتر با یکی از بزرگ‌ترین شهرهای برزیل، یعنی ریودوژانیرو فاصله دارد، حتّیٰ شاهد افزایش تعداد مشاغل در جریان همه‌گیری بوده است، و این در حالی است که میزان بیکاری در کشور به رکورد ۱۴درصد رسیده است.
مردم ماریکا این موفقیت را مدیون میلیون‌ها دلار درآمد نفت و تصمیم مسئولان شهر به سرمایه‌گذاری بخشی از این درآمد در بهداشت و درمان، آموزش و پرورش، برنامه‌های رفاه اجتماعی، و استفاده از ارزی مجازی به نام مومبوکا (mumbuca) هستند.
سال گذشته، درآمد حاصل از ذخایر نفت در سواحل ماریکا در مجموع ۲۵۷میلیون دلار بود. دیه‌گو زیدان، معاون شهردار ماریکا، که دانشجویی 22ساله در رشتهٔ تاریخ است، می‌گوید: «امّا تصمیم‌گیری و اقدام به بازتوزیع ثروت و رشد اقتصاد محلی ما، به سال ۲۰۱۴ بازمی‌گردد، یعنی مدّت‌ها پیش از آغاز همه‌گیری کووید-۱۹، و زمانی که ما برنامهٔ ‘درآمد پایهٔ همگانی’ را ایجاد کردیم.» او می‌گوید: «وقتی همه‌گیری آغاز شد، ما از قبل ساختاری را داشتیم که برای مقابله با سال‌ها رکود اقتصادی ایجاد شده بود. ما فقط باید آن را به‌روز می‌کردیم تا برای بحران بسیار جدّی‌تر کنونی مناسب باشد.»
مبارزه با کووید-۱۹
این ساختار شامل مرکز بهداشت و درمان کاملاً جدیدی است به نام «بیمارستان ارنستو چه‌گوارا» که به درمان بیماران کووید-۱۹ اختصاص دارد. گرچه برنامه‌ریزی برای ساختن این بیمارستان از سال‌ها پیش شروع شده بود تا بیماران ماریکا برای عمل جراحی دیگر مجبور به سفر به ریودوژانیرو نباشند، وقتی سال پیش این بیمارستان آغاز به کار کرد، به‌سرعت آن را به مرکزی برای درمان بیماران کووید-۱۹ تبدیل کردند.
حتّیٰ وقتی که تعداد موارد ابتلا به بیماری و مرگ‌ومیر ناشی از آن افزایش یافت، بیمارستان تازه‌ساز چه‌گوارا تخت‌های اضافی داشت، و توانست با استخدام نیروی بیشتر، نسبت کادر درمانی به بیمار را در حدّ ۹ به ۱ نگه دارد.
برنامهٔ واکسیناسیون برزیل دیر آغاز شد، تا حدودی به این دلیل که بولسونارو این ویروس را دست‌کم گرفت و نسبت به ایمنی واکسن‌های تولید شده توسط «کشورهای کمونیستی» مانند چین شک کرد.
سلسو پانسِرا، رئیس انستیتو علوم، فنّاوری و نوآوری ماریکا می‌گوید: «از آنجا که دولت فدرال تمام تلاش خود را برای به تأخیر انداختن این روند کرده است، ما نمی‌توانیم کنار بایستیم و مرگ شهروندانمان بر اثر کمبود واکسن را تماشا کنیم.»
فابیانو هورتا، شهردار ماریکا، در اقدامی مشترک با شهرهای دیگر، توانست ۵۰۰هزار دوز واکسن اسپوتنیک-V از روسیه بخرد که برای واکسیناسیون تمام جمعیت ۱۶۲هزار نفری ماریکا و همسایگانش کافی است. معمولاً واکسن‌ها را دولت فدرال می‌خرد و در استان‌ها توزیع می‌کند. ولی در این مورد، به علّت سوءمدیریت دولت فدرال، بعضی از شهرها خودشان مدیریت کار را در دست گرفتند.
ارز مجازی و درآمد پایهٔ همگانی
شهر ماریکا در ضمن به ساکنانش کمک می‌کند که زندگی خود را تأمین کنند و در این راه از پول مجازی مومبوکا استفاده می‌کند. قبل از همه‌گیری، تقریباً یک‌چهارم مردم ماریکا هر ماه درآمد پایه‌یی به مبلغ ۱۳۰مومبوکا (۲۲ دلار) دریافت می‌کردند. وقتی که اقتصاد کشور بر اثر کرونا مشکل پیدا کرد، این مبلغ تقریباً سه‌برابر شد. واحد پول رسمی برزیل رآل است، و از آنجا که مومبوکا در هیچ‌جای کشور در بیرون از ماریکا پذیرفته نمی‌شود، ۴۲هزار دریافت‌کنندهٔ این پول مجازی مجبورند آن را در شهر خود خرج کنند، که به تجارت محلی رونق می‌دهد.
از سال ۲۰۰۶ که پتروبراز، شرکت نفتی غول‌پیکر برزیل، ذخایر نفت در حوضهٔ سانتوز پیدا کرد، درآمد بسیاری از شهرهای ساحلی زیاد شد. ایگور ساردینها، مسئول توسعهٔ اقتصادی شهر می‌گوید: «هشتاد درصد درآمد ما از نفت است. ولی این طور نیست که هر شهری که درآمد هنگفتی پیدا کرد، یک‌شبه وضعش خوب شد.» بسیاری از به‌اصطلاح «امارات جدید» برزیل پول نفتی را که به دست آوردند خرج پروژه‌هایی تجمّلی و گران‌قیمت کردند تا جایی که پولشان ته کشید، ولی ماریکا «نمی‌خواست همان اشتباه را کند؛ پس ما در طرح‌های اجتماعی سرمایه‌گذاری کردیم.»
کارتِ مومبوکا- که به کسانی داده می‌شود که درآمدی کمتر از ۵۰۰دلار در ماه دارند- به افرادی مثل ژاندیرا فریتاس کمک کرد تا پس از آنکه بر اثر تصادف دیگر نتوانست به عنوان نظافتچی کارش را ادامه دهد، حالا بتواند مغازه‌ای کوچک برای خودش راه بیندازد. او در مغازه‌اش لباس‌های دست‌دوّم، شیرینی و شکلات، و خرده‌ریزهای گوناگون می‌فروشد. او می‌گوید: «همهٔ خریدها و فروش‌های من به مومبوکا است.»
در طول همه‌گیری یک سال و اندی گذشته، ماریکا دو برنامهٔ اجتماعی دیگر نیز اجرا کرده است. یکی از این دو، برای کارگران خوداشتغال و غیررسمی است که وقتی بر اثر همه‌گیری، همهٔ کسب‌وکارهای غیرضروری به‌اجبار بسته شدند، از درآمد خود محروم شدند. ماریا مارتینز، صاحب یک رستوران کوچک در ماریکا، می‌گوید: «ما به لطف مومبوکا بود که توانستیم مشتری جلب کنیم، و به لطف کمک‌های اجتماعی دولت در ماه‌هایی که رستوران بسته بود، توانستیم کسب‌وکار خود را حفظ کنیم.»
برنامهٔ دوّم، یارانهٔ مزد به کارگران غیررسمی است تا کارفرمایان آنها را اخراج و بیکار نکنند. از جمله، مدرسه‌ها از کمک‌های این برنامه برخوردار شدند. در غیر این صورت، وقتی که به‌خاطر کووید کلاس‌ها آنلاین شد، مدرسه‌ها برای کاهش هزینه‌هایشان، کارکنانشان را کاهش می‌دادند. برای این نوع مزدبگیران، حداقل مزدی به مومبوکا، معادل ۱۹۳ دلار در ماه تعیین شده است.
ایگور ساردینها می‌گوید: «در چهار سال گذشته، تعداد افرادی که استخدام می‌شدند، همیشه از تعداد کسانی که شغل خود را از دست می‌دادند- حتّیٰ در بحبوحهٔ بحران جاری- بیشتر بوده است. طی این بحران، ۲۰٫۵۰۰ کارگر غیررسمی توانستند با دریافت حداقل مزد به مومبوکا، معیشت خود را تأمین کنند.»
شهری متفاوت با برنامه‌های مردمی
با وجود موفقیت‌هایی که ماریکا در مسیر برنامه‌های مردمی‌اش داشته است، هنوز در برزیل استثنایی بیش نیست؛ البته فعلاً. این شهر از سال ۲۰۰۹ توسط حزب کارگر چپ‌‌گرای برزیل اداره می‌شود، یعنی از زمانی که صدر این حزب، لوئیز اینیاتسیو لولا دا سیلوا، از محبوب‌ترین رهبران سیاسی جهان بود. در انتخابات شهرداری‌ها در سال ۲۰۲۰، هورتا- که عضو حزب کارگر است- به‌راحتی با کسب ۸۸درصد آرا، دوباره به سمتِ شهردار ماریکا انتخاب شد.
در ماه مارس امسال دیوان عالی برزیل محکومیت‌های کیفری علیه لولا دا سیلوا را لغو کرد. از آنجا که او دیگر مُجرم نیست، در انتخابات ریاست‌جمهوری سال آینده می‌تواند در برابر بولسونارو نامزد شود. پیروزی او و حزب کارگر در انتخابات آتی، می‌تواند الگوی متفاوت و مردمی ماریکا را بار دیگر در عرصهٔ سیاست برزیل به طور جدّی‌تری مطرح کند.
تهیه و ترجمه با استفاده از مطالب الجزیره
اندیشه نو: استفاده تمامی و یا بخشهایی از این مطلب با ذکر منبع بلا مانع است.