معیشت کشاورزان اصفهانی بحرانی است و برخی از آن‌ها محتاج نان شب خود شده‌اند. بسیاری از روستاها خالی از سکنه شده و حاشیه‌نشینی در این استان روندی صعودی دارد و در این میان؛ بسیاری از کشاورزان برای غم نان به دستفروشی روی آورده‌اند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، سیاست‌های دولت نقش بسزایی در صنعت کشاورزی دارد. سیاست‌های اتخاد شده می‌تواند صنعت کشاورزی یک کشور را فعال‌تر کند یا به خاموشی و سکون بکشاند. کشاورزان استان اصفهان در این روزها با مشکلات فراوانی روبرو هستند، زمین‌دارانی که توانایی استخدام و اشتغال چندین کارگر کشاورزی را داشته‌اند، در حال حاضر گرفتار مشکلات معیشتی فروانی هستند.
کشاورزان اصفهانی معتقدند که سوء‌مدیریت‌ها و اشکالاتی که در ساختار تصیم‌گیری کشور وجود دارد، سبب بروز مشکلات این گروه شغلی در اصفهان شده است. در این میان عوامل انسانی و طبیعی متعددی نیز باعث شده تامین نیازهای معیشتی کشاورزان به امری مشکل تبدیل شود و زندگی آن‌ها را دچار چالش کند.
معیشتی که در تنگنا قرار گرفته است
علیرضا خرمی (عضو شورای اسلامی روستای جوهرستان از توابع روستای شهرستان مبارکه در استان اصفهان) درباره وضعیت معیشت کشاورزان استان اصفهان توضیح داد: بر اساس طومار شیخ‌بهایی، کشاورزان استان اصفهان از دیرباز دارای حقابه بودند اما در این روزها از این امتیاز بی‌بهره هستند. صنعت در استان اصفهان به سرعت رشد کرده و کشاورزی در این استان را تحت تاثیر قرار داده است. رشد صنعت، تنها مشکل کشاورزان اصفهان نیست بلکه انتقال آب به استان یزد از دیگر مشکلات این گروه شغلی است.
او ادامه داد: آلودگی زمین‌های کشاورزی به دلیل کارخانه‌ها و انتقال آب به استان‌های همجوار سبب شد که سفره کشاورزان اصفهانی روز به روز کوچک‌تر شود. عوامل انسانی، نقش مهمی در وضعیت معیشتی کشاورزان دارند، در کنار عوامل انسانی، پدیده‌های طبیعی مثل کاهش باران نیز مزید بر علت شدند و معیشت کشاورزان را در تنگنا قرار دادند. من خانواده‌هایی را می‌شناسم که فرزندان آن‌ها در آستانه ازدواج قرار دارند ولی توانایی خرید یک تکه نان را هم ندارند.
عضو شورای اسلامی روستای جوهرستان تشریح کرد: اینطور باید گفت بسیاری از کشاورزان در استان اصفهان آسیب دیده‌اند و مشکلات متعددی گریبان آن‌ها را گرفته است. کشاورزانی که مالک زمین کشاورزی هستند با مشکل روبرو شده‌اند. در این شرایط، وضعیت کشاورزان بدون زمین را تصور کنید، به طور قطع وضعیت آن‌ها اسفبار است. من معتقدم که تمامی این موارد به دلیل سوءمدیریت مسئولان صورت گرفته و کشاورزان گرفتار مشکلات فراوان شدند. اگر زیرساخت‌ها و پیش‌بینی‌ها درست درباره طرح‌ها وجود داشت، کشاورزان اصفهانی در این وضعیت گرفتار نمی‌شدند.
وی با اشاره به مشکلات پیش‌آمده به دلیل انتقال آب از استان اصفهان به چهارمحال بختیاری گفت: طرحی در دولت آقای احمدی‌نژاد ارائه شد و آب زاینده رود به استان چهارمحال بختیاری منتقل شد. کشاورزان این استان، آب را به مناطق صعب‌العبور پمپاژ می‌کنند و در ارتفاعات به کشاورزی مشغول هستند. استان اصفهان، دشت است و برای کشاورزی مناسب محسوب می‌شود. اگر کشاورزان چهارمحالی با با آب انتقالی از زاینده‌رود، زمین کشاورزی به مساحت یک هکتار را آبیاری می‌کنند، کشاورزان اصفهانی با همان حجم آب، ۱۰ هکتار را زیر پوشش آب می‌برند.
خرمی افزود: مسئولان تصمیم گرفته بودند که از تالاب گاوخونی به استان یزد آب منتقل کنند اما به طور ناگهانی منبع تغذیه، چشمه «سرچشمه» شد و دود این تصمیم‌گیری به چشم کشاورزان اصفهانی رفت و مشکلاتی گریبان آن‌ها را گرفت. سال گذشته، بهره‌برداری از سدها نیز افزایش یافت. این موضوع سبب شد که سطح آب ذخیره شده در پشت سدها کاهش یابد و دیگر آبی برای کشاورزی وجود نداشته باشد.
او درباره وضعیت کشاورزان در غرب اصفهان گفت: کشاورزان به صورت سنتی و صنعتی در غرب اصفهان کشاورزی می‌کنند. در شرایط فعلی، گروه اندکی به کشاورزی صنعتی و گلخانه‌ای روی آورده و از آب اندک خود نهایت استفاده را می‌کنند. حدود ۸۵ درصد از کشاورزان در غرب استان اصفهان، به صورت سنتی زمین خود را زیر کشت می‌برند. جوانان روستانشین به دلیل مشکلات پیش آمده، شغل خود را رها کرده‌اند و در کارخانه‌های صنعتی اشتغال دارند. کشاورزان مسن‌تر نیز خانه‌نشین شده و چشم به آسمان دوخته‌اند.
قانون نادیده گرفته می‌شود
یزدانی (نماینده حقابه‌داران شبکه راست نکوآباد) در ارتباط با مشکلات کشاورزان اصفهانی گفت: بر اساس اسناد و مدارک موجود، پیش از نامه شیخ بهایی یعنی در زمان ساسانیان، آب زاینده‌رود تقسیم شده است. در زمان شیخ بهایی، کشاورزان شرایط و وضعیت زاینده رود را بار دیگر مورد بررسی قرار دادند و آب را بر مبنای طومار شیخ‌بهایی تقسیم کردند. طومار شیخ‌بهایی به عنوان سند اولیه تقسیم آب در نظر گرفته می‌شود. زنده‌رود بر اساس ۳۳ دهنه پل زاینده‌رود تقسیم‌بندی شده است.
وی ادامه داد: سال ۱۳۳۲، بنگاه آب تشکیل می‌شود و سهم کشاورزان بر اساس تصمیمات این بنگاه مشخص می‌شود. پس از انقلاب یعنی در سال ۶۲، وزارت نیرو بر اساس قانون «توزیع عادلانه آب»، آب زاینده‌رود را تقسیم و سهم حقابه‌داران را مشخص می‌کند. این قانون، حقابه‌ها را به رسمیت شناخته است یعنی اینکه دیگران حق دخل و تصرف در آب زاینده رود را ندارند. اگرچه حقابه‌داران امتیاز استفاده از آب زنده‌رود را دارند ولی دیگران نیز در این رود تصرف کرده‌اند. کشاورزان حق استفاده از زنده‌رود را از شورای نگهبان نیز استعلام گرفته‌اند، این شورا در پاسخ گفت، آب رود حق مسلم حقابه‌داران است.
نماینده حقابه‌داران شبکه راست نکوآباد توضیح داد: وزارت نیرو به امتیاز حقابه‌داران بی‌توجهی می‌کند و معتقد است که دیگران حق بهره‌برداری از زاینده‌رود را دارند. بر اساس قانون کشور، ۷۰ درصد از سهم آب زاینده‌رود متعلق به حقابه‌داران بخش کشاورزی و محیط‌زیست است. مراجع تقلید نیز برخورداری از زاینده‌رود از سوی حقابه‌داران را حلال می‌دانند.
او تصریح کرد: زمانیکه طرح انتقال آب زاینده رود به یزد مطرح شد، برای هر ۵ هزار متر زمین کشاورزی، یک مجوز حفر چاه عمیق صادر کردند. پیش از مطرح شدن طرح انتقال آب، برای ۲هزار جریب زمین کشاورزی، یک مجوز حفاری چاه عمیق صادر می‌کردند. این روزها، شهرستان فلاورجان حدود ۲ هزار حلقه چاه عمیق دارد.
یزدانی ادامه داد: سال ۹۲، کشاورزان حقابه‌دار، جلسه‌ای با شورای عالی آب تشکیل دادند. شورای عالی آب کشور در ارتباط با درخواست‌های کشاورزان، مصوبه‌ای ۹ ماده‌ای را ارائه داد. مهم‌ترین ماده تبصره این بود که آب مصرفی صنایع از سهم حقابه‌داران است و کارخانه‌ها باید خسارت وارد شده به محیط‌زیست و کشاورزان را پرداخت کنند. صنایع همچنین حق بارگیری از آب زاینده‌رود را برای پروژه‌های جدید و ناتمام خود نداشتند.
این حقابه‌دار توضیح داد: سالهای ۹۶ و ۹۷، خسارت «نکش» برای کشاورزان درنظر گرفته شد ولی استانداری، مبلغی به کشاورزان غرب استان اصفهان نپرداخت. اگرچه کشاورزان غرب استان ریالی دریافت نکردند اما کشاورزان شرق استان، مبلغ ناچیزی دریافت کردند. منابع مالی که برای کشاورزان در سال ۹۷ در نظر گرفته شده بود، کجا هزینه شد؟
این کشاورز توضیح داد: کشاورزان کشت تابستانه خود را بدون هیچ برنامه‌ای انجام داده‌اند ولی از کشت پاییزه محروم هستند. کشاورز ۶۰ تا ۷۰ سالهای را درنظر بگیرید، نه تنها تحت پوشش خدمات تامین اجتماعی نیست بلکه منابع درآمدی خود را نیز از دست داده است. کشاورز نه تنها از حمایت‌های دولتی بی‌بهره است بلکه حقابه او که سند قانونی نیز دارد توسط دولت فروخته شده است. تمام این شرایط دست به دست هم می‌دهند که کشاورزان و خانواده‌هایشان در تنگنا قرار بگیرند. درحالیکه کارگران در مشکلات فروانی غرق شده‌اند، آیا راهکاری برای آن‌ها درنظر گرفته شده است؟ من مطمئن هستم که آن‌ها برای خروج از این بحران، حاضر به فروش مایملک خود هستند اما کسی زمین‌های کشاورزی بدون آب در دشت لوت ر ا نمی‌خرد.
کشاورزان محتاج نان شب شده‌اند
او توضیح داد: استان اصفهان جزو مناطقی است که همواره بحران آب را داشته و مشکلاتی برای کشاورزی ایجاد کرده است. دولت و مسئولان با صدور تبصره‌های خود، مشکلات کشاورزان را بیشتر کرده‌اند. با ارائه طرحی، آب استان اصفهان را به استان یزد منتقل می‌کنند. کاشت گلخانه‌ای و صنعت در استان یزد رونق می‌گیرد اما کشاورزان اصفهانی به خاک سیاه می‌نشینند. آیا کشاورزان حقابه‌دار باید جور کارخانه‌ها را بکشند؟ کارخانه موظف هستند که حق خسارت کشاورزان را پرداخت کنند اما این کار را نمی‌کنند. صنایع ذوب‌آهن و فولاد مبارکه چندین میلیارد برای تیم فوتبال خود هزینه می‌کند اما حق کشاورز را می‌خورند.
یزدانی افزود: روزگاری، کشاورزان زکات و خمس پرداخت می‌کردند اما در این روزها باید دست گدایی دراز کنند. من کشاورزانی را می‌شناسم که تحت پوشش کمیته امداد قرار گرفته‌اند. وقتی هم شرایط به اینجا می‌رسد و کشاورز فریاد مطالبه‌گری سر می‌دهد، برچسب اغتشاشگری به او چسبانند. مطالبه‌گری کشاورز نه تنها اغتشاش نیست بلکه احقاق حقوق و انتقاد به وضع موجود است.
نماینده حقابه‌داران شبکه راست نکوآباد تصریح کرد: کشاورز باید دروغ بگوید و بیمه خود را به صورت یک کارگر صوری رد کند. بسیاری از کشاورزان بیشتر از ۴۵ سال دارند و تامین اجتماعی دیگر آن‌ها را بیمه نمی‌کند. کشاورزی که ۵۰ یا ۶۰ سال دارد چگونه خود را بیمه کند؟
وی گفت: معیشت کشاورزان بحرانی است و برخی از آن‌ها محتاج نان شب خود شده‌اند. بسیاری از روستاها خالی از سکنه شده و حاشیه‌نشینی روندی صعودی دارد و در این میان بسیاری از کشاورزان به دستفروشی روی آورده‌اند اما شهرداری تلاش می‌کند که جلو فعالیت آن‌ها را بگیرد. عده‌ای نیز با اجاره دکه‌ای، سیگار فروش شده‌اند. بزهکاری نیز در منطقه افزایش یافته و برخی از کشاورزان گرفتار منجلاب اعتیاد شده‌اند. متاسفانه برخی از کشاورزانتمام اعضای خانواده آن‌ها گرفتار اعتیاد شده‌اند.
کشاورزان اصفهانی در وضعیت نابسامانی قرار دارند و توجه به معیشت و زندگی آن‌ها اهمیت دارد. وضعیت سخت معیشتی کشاورزان اصفهانی در شرایطی است که دولت مدام شعار بهبود وضعیت معیشت و سطح رفاه مردم را می‌دهد اما به نظر می‌رسد، انگیزه‌ای برای بهبود وضعیت آن‌ها وجود ندارد. اگر کارخانه‌ها و واحدهای صنعتی در پرداخت خسارت‌های عقب افتاده این گروه اهتمام بورزند، بخشی از مشکلات معیشتی آن‌ها حل می‌شود و انگیزه اشتغال در بخش کشاورزی نیز ایجاد می‌شود.
گزارش: علی خسروجردی