یک ماه مانده به آغاز به کار دولت جو بایدن، رئیس‌جمهور منتخب ایالات متحده، وزرای خارجه امضاکنندگان برجام به‌جز آمریکا در نشستی مشترک به گفت‌وگو نشستند، تا قبل از شروع تعاملات احتمالی با دولت جدید آمریکا، آخرین مواضع یکدیگر را مشخص و نیز درباره احتمالات مربوط به بازگشت ایالات متحده به توافق هسته‌ای، تبادل‌نظر کرده باشند. در پایان این نشست مهم اما غیررسمی، وزرای امور خارجه عضو برجام در بیانیه‌ای مشترک تأکید کردند قطع‌نامه ۲۲۳۱ همچنان لازم‌الاجراست و اعلام کردند: «وزرا دورنمای بازگشت محتمل ایالات متحده به برجام را مورد توجه قرار دادند و بر آمادگی خود برای پرداختن به این موضوع با نگاهی مثبت و در یک تلاش مشترک تأکید داشتند». این نشست متعاقب هفدهمین جلسه کمیسیون مشترک برجام است که چهارشنبه گذشته در سطح معاونان و مدیران سیاسی وزیران امور خارجه گروه ۴ + 1 برگزار شد. پس از آن جلسه، هلگا اشمید از جایگاه ریاست جلسه در بیانیه‌ای اعلام کرده بود که توافق شده است وزرای خارجه عضو برجام اول دی‌ماه نشستی غیررسمی داشته باشند که دیروز صبح به‌صورت ویدئوکنفرانس برگزار شد. پیش از برگزاری این جلسه، سخنگوی وزارت خارجه ایران درباره محتوای آن گفته بود: «این نشست بر موضوعات ویژه برجامی متمرکز نیست، بلکه مجموعه تحولات چند ماه گذشته در آن بررسی خواهد شد».
بیانیه بعد از نشست: همه تعهداتشان را کامل اجرا کنند
وزرای امور خارجه عضو برجام در بیانیه‌ای که بعد از این نشست و درخصوص برنامه جامع اقدام مشترک صادر شد، اعلام کردند: «نشست وزرای خارجه سه دولت / اتحادیه اروپایی + دو (چین، فرانسه، فدراسیون روسیه، بریتانیا، نماینده عالی اتحادیه اروپایی در امور خارجه و سیاست امنیتی) و جمهوری اسلامی ایران، اعضای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)، در روز ٢١ دسامبر ٢٠٢٠ (١ دی ١٣٩٩) به‌صورت مجازی برگزار شد. این نشست به ریاست جوسب بوررل، نماینده عالی اتحادیه برگزار شد». به گزارش اداره کل اطلاع‌رسانی و امور سخنگویی وزارت امور خارجه، در این بیانیه خاطرنشان شده است: «اعضای برجام ضمن تأکید دوباره بر تعهدشان جهت حفظ توافق، تلاش‌هایشان در این راستا را تصریح کردند. آنها تداوم ضرورت اجرای کامل و مؤثر برجام توسط همه طرف‌ها و پرداختن به چالش‌های کنونی اجرای [برجام]، از جمله در زمینه عدم اشاعه هسته‌ای و تعهدات رفع تحریمی را مورد بحث و بررسی قرار دادند». این بیانیه می‌افزاید: «وزرا بر اهمیت نقش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به‌عنوان تنها سازمان بین‌المللی مستقل و بی‌طرف که از طرف شورای امنیت سازمان ملل متحد مأموریت یافته تا بر اجرای تعهدات عدم اشاعه هسته‌ای ذیل برجام نظارت و آنها را راستی‌آزمایی کند، تأکید کردند. آنها بر اهمیت تداوم همکاری توأم با حسن نیت با آژانس تأکید کردند». در این بیانیه تصریح شده است: «وزرای امور خارجه خاطرنشان کردند برجام که توسط قطع‌نامه ٢٢٣١ (٢٠١۵) شورای امنیت سازمان ملل متحد تأیید شده، همچنان به‌عنوان عنصری کلیدی در نظام عدم اشاعه هسته‌ای جهانی و یک دستاورد مهم دیپلماسی چند‌جانبه است که در صلح و امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی نقش دارد». این بیانیه می‌افزاید: «وزرا بار دیگر بر تأسف عمیق خود از خروج ایالات متحده از توافق تأکید کردند. آنها تأکید کردند که قطع‌نامه ٢٢٣١ همچنان کاملا لازم‌الاجرا است». این بیانیه با بیان اینکه وزرا توافق کردند که به گفت‌وگو برای تضمین اجرای کامل برجام توسط تمامی طرف‌ها ادامه دهند، یادآور شد: وزرا دورنمای بازگشت محتمل ایالات متحده به برجام را مورد توجه قرار دادند و بر آمادگی خود برای پرداختن به این موضوع با نگاهی مثبت و در یک تلاش مشترک تأکید داشتند».
بوررل: بر سر مطرح‌کردن چالش‌ها به توافق رسیدیم
نماینده ارشد اتحادیه اروپا در روابط خارجی و سیاست‌های امنیتی در پایان این نشست در توییتر نوشت: «امروز، اعضای برجام بر تلاش‌هایشان برای حفظ توافق تأکید کردند. اجرای کامل و مؤثر [توافق] توسط تمامی اعضا اهمیت زیادی دارد. « جوسب بوررل در ادامه نوشت: «ما بر سر مطرح‌کردن چالش‌های ادامه‌دار اجرائی‌کردن توافق از جمله عدم اشاعه تسلیحات هسته‌ای و تعهدات لغو تحریم‌ها به توافق رسیدیم». مسئول دستگاه دیپلماسی اتحادیه اروپا که ریاست این جلسه را بر عهده داشت، پیش از نشست هم گفته بود این جلسه را برگزار می‌کنند تا «تعهدمان را برای حفظ این توافق مورد تأکید قرار دهیم».
خطیب‌زاده: گفته‌ایم برجام مذاکره مجدد نمی‌شود
در‌همین‌رابطه و پیش از نشست دیروز، سخنگوی وزارت خارجه ایران توضیح داده بود: «آنچه وزارت امور خارجه به‌صورت مداوم و بدون گسست پیامی اعلام کرده، این است که برجام موضوعی است که روند خود را داشته، مذاکره شده، امضا و نهایی شده است و نمی‌شود آن را باز کرد. قطع‌نامه ۲۲۳۱ روشن است». سعید خطیب‌زاده با بیان اینکه برخی علاقه‌مند به تغییرات هستند، خاطرنشان کرد: «گفته‌ایم برجام مذاکره مجدد نمی‌شود و طرف‌ها به تعهداتشان بازگردند. درخصوص موضوعات فرعی دیگر هم ایران با مقاومت حداکثری خود نشان داد در امنیت ملی و مصالح عالی‌اش با کسی مذاکره نمی‌کند. ایران اولویت‌های دفاعی خود را دارد و براساس آن عمل می‌کند».
بریتانیا و آلمان: ایران فرصت را از دست ندهد
در میان اظهارنظرهای پس از این نشست اما نمایندگان بریتانیا و آلمان نشانه‌هایی را از آنچه به نظر می‌رسد رویکرد اتحادیه اروپا در ادامه راه خواهد بود، مطرح کردند. وزیر امور خارجه بریتانیا پس از نشست از ایران خواست از اقدامات اخیر اعلام‌شده در برنامه هسته‌ای‌اش صرف‌نظر کند. دومینیک راب، در توییتر نوشت: «امروز با اعضای برجام دیدار کرده و کاملا به‌وضوح گفتم که ایران نباید توسعه‌های اخیر اعلام‌شده در برنامه هسته‌ای‌اش را انجام دهد. انجام‌دادن این کار فرصت‌های پیشرفتی را که امیدواریم در سال ۲۰۲۱ شاهدش باشیم، تضعیف می‌کند». همتای آلمانی او نیز گفت ایران نباید آخرین فرصت برای حفظ توافق هسته‌ای را از دست بدهد. وزیر امورخارجه آلمان از ایران خواست فرصت پیش‌بینی‌شده برای بازگشت دولت جو بایدن رئیس‌جمهور منتخب آمریکا به توافق هسته‌ای را از دست ندهد. به گزارش خبرگزاری رویترز، هایکو ماس، دقایقی پس از نشست اقدام ایران در نصب سانتریفیوژهای پیشرفته در نطنز را نمونه‌ای از عدم پایبندی ایران به تعهدات برجامی‌اش دانست. وی در ادامه گفت که ایران باید از هرگونه اقدام تاکتیکی که باعث می‌شود کار بایدن برای تغییر تصمیم دونالد ترامپ برای خروج از برجام دشوار شود، پرهیز کند. وزیر امورخارجه آلمان افزود: «برای اینکه دولت جو بایدن بتواند به برجام بازگردد، نباید هیچ اقدام تاکتیکی دیگری که تاکنون شاهد آن بوده‌ایم، انجام شود. این فرصت که آخرین روزنه امید است، نباید از دست برود».
شرق