در بحبوحه گسترش کووید_۱۹ در جهان، مسئله تغییرات اقلیمی و پیامدهای آن برای بقای بشر به اندازه ای است که لزوم آمادگی و همبستگی یکایک دولت‌ها را به ویژه رهبران آمریکای لاتین که وظیفه محافظت از آمازون به عنوان ریه‌های زمین را بر عهده دارند، می‌طلبد.
در جریان نشست مجازی شنبه شب (۲۲ آذر) «آرمان های اقلیمی سازمان ملل متحد» که به صورت بر خط (آنلاین) و با حضور سران ۷۵ کشور جهان، نمایندگان شرکت‌ها و سازمان‌های مدنی، با همکاری انگلیس و فرانسه برگزار شد، رهبران کشورهای آمریکای لاتین از جمله کوبا، آرژانتین، پرو و پاناما نیز به بیان اظهارنظرهایی پیرامون لزوم کاهش تولید گازهای گلخانه ای در دهه پیش رو پرداختند. مسئله تغییرات آب و هوایی و گرمایش زمین به عنوان یکی از چالش هایی که یکایک مردم جهان در آن سهیم هستند، نیازمند آن است تا سیاست‌گذاران نگاه همه‌جانبه‌ای به کاهش آسیب‌های ناشی از تغییر اقلیم و سایر حوادث طبیعی در قالب یک برنامه جامع مدیریت مخاطرات داشته باشند.
اهمیت مسئله تغییر اقلیم
تغییر اقلیم پدیده ای که است که باز هم انسان متهم ردیف اول آن است که به نظر دانشمندان این پدیده یکی از ۱۰ عامل اصلی است که می تواند حیات انسان را در معرض خطر قرار دهد به طوری که در سال های اخیر تغییرات آب و هوایی و گرمایش جهانی صدمات جبران‌ناپذیری را به برخی کشورهای وارد کرده است.
گذشته از بررسی پیامدهای تغییرات آب و هوایی، شیوه‌ی واکنش کشورها به تاثیرات تغییر اقلیم گاهی مهم‌تر از خود تاثیرات تغییر اقلیم است. برای مثال در سال ۲۰۱۰، بعد از این که یک خشکسالی حدود یک پنجم مزارع گندم روسیه را خراب کرد، دولت روسیه صادرات گندم را ممنوع کرد. این اقدام در کنار کاهش تولید گندم در آرژانتین و استرالیا، که آن هم تحت تاثیر خشکسالی اتفاق افتاد، موجب افزایش جهانی قیمت گندم شد. این افزایش قیمت، به بی‌ثباتی برخی از کشورهای از قبل آسیب‌پذیر و شکننده کمک کرد.
همچنان که ترس از تغییرات اقلیمی افزایش می‌یابد، حکومت‌ها بیشتر به انجام اقدامات یکجانبه‌ای مثل مهندسی زمین، که بسیار بی‌ثبات‌کننده است، وسوسه می‌شوند. چنان که نمونه بارز آن را در خروج آمریکا در دوره ریاست جمهوری دونالد ترامپ شاهد بودیم.
سهم و توان آمریکای لاتین از تغییر و مقابله با معضلات اقلیمی
آمریکای جنوبی با بیش از ۳۷۰ میلیون نفر جمعیت، چهارمین قاره بزرگ جهان است که تا کنون همچون سایر نقاط جهان برخی تاثیرات تغییر اقلیم را تجربه کرده و بی تردید به ویژه در مسئله حوزه وسیع آمازون، نقش چشمگیری در مقابله با بحران های زیست محیطی ایفا می‌کند.
به نوشته مرکز تحقیقاتی “اسونتوس دلسور” (Asuntosdelsur.org) بر اساس آخرین نظرسنجی ها بیش از ۷۵ درصد شهروندان آمریکای جنوبی و مرکزی، مسئله تغییر آب و هوایی را یک “نگرانی جدی” می‌دانند؛ در نتیجه رهبران آمریکای لاتین مسئولیت و نقش برجسته ای در قبال این موضوع دارند.
از آنجا که آمریکای جنوبی از منظر اقتصادی از دسته کشورهای کمتر توسعه یافته محسوب می‌شود، برنامه ریزی ساز و کارهای انسانی مطابق با تغییرات آب و هوایی در این منطقه دشوارتر از کشورهای پیشرفته مانند آمریکای شمالی، اروپا و استرالیا است. از بین رفتن جنگل ها، انقراض گونه های گیاهی و جانوری، وقوع سیل و توفان های بزرگ و خشکسالی های پیاپی بخشی از پیامدهای تغییر اقلیم و گرمایش زمین بوده که منطقه آمریکای لاتین در سال های اخیر شاهد آن بوده است.
تارنمای تحقیقاتی اسونتوس دلسور در مقاله ای با عنوان تغییرات اقلیمی در آمریکای لاتین نیز نوشت: شاید بتوان از کشاورزی به عنوان دشوارترین چالش در مسیر برنامه‌های سازگاری با آب و هوا در آمریکای لاتین نام برد. کشاورزی پنج درصد از تولید ناخالص داخلی و ۲۵ درصد از صادرات این منطقه را شامل می‌شود.
از طرفی تاثیرات شدید بر حوزه رودخانه آمازون به عنوان یکی از مهمترین اکوسیستم های جهان که حدود ۲۰ درصد از کل گونه های گیاهی و جانوری جهان را شامل می‌شود، از قرن بیستم آغاز شد، در حالیکه در دهه های اخیر شتاب گرفته است. جنگل زدایی مهمترین تاثیر مخرب انسان در منطقه آمازون بوده که به طور حتم نه تنها برای آب و هوای این منطقه بلکه برای قاره آمریکا و فراتر از آن جهان تاثیر گذار خواهد بود.
هیئت بین المللی تغییر اقلیم سازمان ملل متحد (IPCC) در سال ۲۰۰۷ اعلام کرد در صورت روند جنگل زدایی در منطقه آمازون که قطعا به تغییرات آب و هوایی گسترده منجر خواهد شد، شاهد تغییر شکل «آمازونیا به ساوانا» خواهیم بود. ساوانا نوعی از جنگل های خشک و درختان فاصله دار است که کاملا منتفاوت از جنگل های بارانی بوده و ظرفیت بسیار پایینی در جذب کربن دارند.
به گزارش نشریه اینفوبائه آرژانتین، با وجود ارقام هشداردهنده از میزان جنگل زدایی، دولت برزیل به ریاست ژائیر بولسونارو همچنان بدون اعتنا به انتقادات بین المللی درباره سیاست های زیست محیطی، با هدف توسعه ظرفیت اقتصادی خود اراضی جنگلی منطقه را برای امور کشاورزی، معدن و تولید انرژی مورد بهره برداری قرار می دهد.
نابودی جنگل های آمازون از زمان ریاست جمهوری ژائیر بولسونارو در سال ۲۰۱۹ شدت یافته است که این میزان طی یک سال گذشته (۲۰۲۰-۲۰۱۹) با افزایش ۹.۵ درصدی به بیشترین سطح خود از سال ۲۰۰۸ رسیده است.
اظهارنظرهای رهبران آمریکای لاتین درنشست آرمان‌های اقلیمی
به گزارش خبرگزاری پرنسا لاتینا، “میگل دیاز کانل” رئیس‌جمهوری کوبا یکی از سخنرانان نشست آرمان‌های اقلیمی بود که ضمن تاکید بر عواقب دو مسئله تغییر آب و هوا و بیماری همه‌گیر کووید_۱۹ به عنوان دو عمل تهدید علیه بقای انسان گفت، در صورت تداوم رویکرد خودخواهانه و غیر منطقی کشورها، بی تردید زندگی در کره خاکی به خطر می افتد. وی همچنین بر لزوم ارتقای سطح همکاری و همبستگی بین المللی تاکید کرد.
“آلبرتو فرناندز” رئیس‌جمهوری آرژانتین نیز از تعهد به توافق نامه پاریس به عنوان سیاست مصوب دولت این کشور نام برد.
“فرانسیسکو ساگاستی” رئیس‌جمهوری پرو نیز با تایید سخنان همتایان خود مبنی بر شناسایی معضل تغییر اقلیم به عنوان تهدیدی برای بشریت بر تعهد و مسئولیت پذیری این کشور آمریکای لاتین در مقابله با خطر تغییرات آب و هوایی اعلام آمادگی کرد.
“لائورنتینو کورتیزو” رئیس‌جمهوری پاناما در سخنان خود پیشنهادی مبنی بر ایجاد یک اتحاد در قاره آمریکا به منظور شفافیت مسائل آب و هوایی و ارتقای توافق نامه ها و به اشتراک گذاشتن داده ها و اطلاعات مرتبط مطرح کرد.
در پایان ذکر این نکته ضروری است که هرچند از مسئله تغییر اقلیم و شیوع کووید_۱۹ به عنوان دو بحران حاکم و مسلط بر این روزهای جهان نام برده می‌شود اما به راستی موضوع انتشار گازهای گلخانه ای که علت اصلی تغییر اقلیم به حساب می آید تحت تاثیر شیوع بیماری همه گیر کرونا با عاقبتی نامشخص مواجه شده است. این احتمال وجود دارد که محدودیت ها و شیوه های زندگی ایجاد شده در دوره کرونایی به رفتاری طولانی مدت تبدیل گردد و سپس در فرهنگ مردم اثری عمیق از خود به جای گذارد. این اثر و این تغییر سبک زندگی می تواند منجر به کاهش گازهای گلخانه ای و تغییر اقلیم شده و زیست بوم انسان ها را از خطر نابودی برهاند.