جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز چهارشنبه هفتم اکتبر طی سخنانی در نشست عمومی پارلمان اروپا در بروکسل ضمن ابراز نگرانی از موارد نقض حقوق بشر در ایران، خواستار آزادی زندانیان سیاسی و تحقیق درباره اعدام‌های اخیر در این کشور شد.
آقای بورل سخنان خود را در این نشست که با محوریت ایران برگزار شده بود با تشکر از پارلمان اروپا برای «دغدغه‌مندی همیشگی نسبت به شرایط ایران» آغاز کرد و تحولات اخیر مرتبط با حقوق بشر در این کشور را «نگران کننده» خواند.
رئیس دستگاه دیپلماسی اتحادیه اروپا در این خصوص به ویژه به شرایط حبس نسرین ستوده، وکیل زندانی در ایران و نیز دیگر زندانیان سیاسی اشاره کرد و گفت سلامتی و جان آنها در خطر است و باید به دلایل انسان دوستانه آزاد شوند یا دست‌کم از حق دسترسی به امکانات پزشکی مناسب برخوردار شوند.
جوزپ بورل همچنین به مسئله اعدام نوید افکاری اشاره کرد و گفت که اتحادیه اروپا اعدام این ورزشکار ایرانی را محکوم کرده و از تهران می‌خواهد تا درباره ادعاهای مطرح شده در خصوص شکنجه وی در زندان تحقیقاتی انجام دهد.
آقای بورل تاکید کرد: «خطاب به همه شرکای خود و نه فقط ایران می‌گوییم که عاملان چنین اقداماتی باید پاسخگو باشند.»
مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در ادامه به مسئله زندانیان دو تابعیتی پرداخت و گفت که اتحادیه اروپا در قبال «اقدام دردناک بازداشت خودسرانه افراد دوتابعیتی ایرانی-اروپایی» بی‌تفاوت نخواهد ماند. وی گفت که اتحادیه اروپا آزادی موقت فریبا عادلخواه را تایید می‌کند و نباید هیچ فردی در ایران به عنوان «گروگان» مورد استفاده و بهره‌برداری قرار گیرد.
جوزپ بورل در این خصوص تاکید کرد که بار دیگر از مقامات ایرانی می‌خواهد دست از چنین رویکرد و سیاستی بکشند.
مشکلات اقتصادی و نگرانی نسبت به روی کار آمدن مخالفان برجام در ایران
مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در بخش دیگری از سخنان خود ضمن تاکید بر لزوم حفظ توافق هستهای وین، به تاثیر مشکلات اقتصادی در ایران بر روی کار آمدن غرب ستیزان و مخالفان برجام در این کشور پرداخت و بر تلاش اروپا برای حل مشکلات و نیز تداوم دیپلماسی با تهران تاکید کرد.
جوزپ بورل در این خصوص همچنین به وضعیت وخیم ایران از حیث ابتلا به ویروس کرونا و شمار روز افزون موارد مرگ و میر ناشی از بیماری کووید۱۹ اشاره کرد و گفت که بحران سلامت موجود، مشکلات عدیده اقتصادی ناشی از تحریم‌ها در ایران را تشدید کرده است.
وی در عین حال اذعان کرد که ایران به واسطه برنامه جامع اقدام مشترک موسوم به برجام، به شکلی موجه انتظار داشت تا از منافع اقتصادی توافق هستهای بهره مند شود اما پس از خروج ایالات متحده از این توافقنامه و بازگشت مجدد تحریم‌ها دچار مشکلات اقتصادی فراوان شد.
جوزپ بورل برای توضیح این مسئله به گزارش صندوق بین‌المللی پول استناد کرد و گفت که ارقام کلی اقتصادی گویای واقعیات است. به گفته وی در گزارش صندق بین‌المللی پول کاهش ۱۰ درصدی تولید ناخالص داخلی و نرخ بیکاری ۱۶ درصدی پیش بینی شده؛ حال آنکه این نهاد مالی بین‌المللی پیش‌تر نرخ رشد منهای ۶ درصدی را برای اقتصاد ایران در نظر گرفته بود.
آقای بورل در این سخنان تاکید کرد که اقتصاد ایران سال گذشته با رشد منهای هشت و نیم درصد مواجه بود و هم‌اکنون وضعیت وخیم‌تری را پیش رو دارد.
مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا همچنین با یادآوری نصف شدن ارزش واحد پول ملی نسبت به دلار در ایران و کاهش میزان تجارت این کشور با اتحادیه اروپا به کمبود دارو و تجهیزات مناسب برای مقابله با بحران کرونا در ایران اشاره کرد و گفت که اتحادیه اروپا پیش‌تر برای کمک رسانی بلافاصله وارد عمل شده و یک خط هوایی برای ارسال کمک‌های بشردوستانه را فعال کرده است.
وی تاکید کرد که اروپا همانند موضع دبیرکل سازمان ملل متحدد به شدت بر این باور است که تحریم‌ها نباید مانع تجارت بشردوستانه شوند.
آقای بورل تصریح کرد که اتحادیه اروپا با مشارکت کشورهای عضو همچنین به دنبال راهکارهایی برای تشویق تجارت مشروع‌تر بین این اتحادیه و ایران از طریق ساز و کار اینستکس است که به گفته وی در این زمینه باید کارهای بیشتری صورت بگیرد.
رئیس دستگاه دیپلماسی اتحادیه اروپا تاکید کرد که دشواری‌ها و مشکلات موجود در ایران در نتیجه انتخابات پارلمانی اوایل سال جاری در این کشور تاثیر داشته و به گفته وی «اکنون شاهد تقویت مخالفان برجام هستیم که نسبت به غرب بی‌اعتماد هستند و از دیپلماسی و تعامل حمایت نمی‌کنند».
اهمیت توافق هستهای و لزوم حفظ آن
جوزپ بورل در بخش پایانی سخنان خود بار دیگر اهمیت توافق هستهای با ایران به عنوان تنها راه جلوگیری از دستیابی این کشور به سلاح هستهای را یادآور شد و گفت به عنوان هماهنگ کننده برجام به تلاش برای اطمینان از حفظ و اجرای کامل توافق هستهای وین از سوی همه طرف‌ها ادامه خواهد داد.
وی این موضوع را بسیار مهم و در راستای منافع و امنیت اروپا تلقی کرد و گفت بدون توافق هستهای، ایران می‌توانست به سلاح هستهای دست پیدا کند و این امر پیامد‌های امنیتی خطرناکی برای منطقه و فراتر از آن به همراه داشت.
آقای بورل همچنین ضمن ابراز نگرانی از کاهش تعهدات هستهای ایران پس از خروج ایالات متحده از توافق وین، لزوم اجرای کامل برجام از سوی ایران و طرف‌های باقی‌مانده را در تلاش‌های اتحادیه اروپا برای حفظ این توافقنامه بسیار مهم قلمداد کرد.
جوزپ بورل در همین راستا یادآور شد: «اگرچه میزان ذخایر هستهای ایران امروز بیش از دو سال پیش است، اما هنوز هم بسیار کمتر از ۱۰ تن اورانیوم غنی شده‌ای است که این کشور قبل از توافق در اختیار داشت.»
وی تاکید کرد که این مسئله بواسطه برجام محقق شده و ایران در حال حاضر با ۴۰۰ بازرسی سالانه تحت شدیدترین نظارت‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است. به گفته آقای بورل اگر توافق هستهای از بین برود دیگر چنین اطلاعات مهمی از برنامه هستهای ایران در دسترس نخواهد بود.
بازگشت تحریمهای سازمان ملل به معنای پایان برجام است
رئیس دستگاه دیپلماسی اتحادیه اروپا در ادامه به تلاش‌های اخیر ایالات متحده برای بازگرداندن تحریمهای سازمان ملل علیه ایران اشاره کرد و یادآور شد: «می‌خوام یک بار دیگر خیلی واضح بگویم که بازگرداندن این تحریم‌ها به معنای پایان برجام خواهد بود. سیزده عضو شورای امنیت از جمله همه اعضای اروپایی این روش را رد و بر اهمیت پایدار نگه‌داشتن توافق تاکید کرده‌اند. اعضا معتقدند که ایالات متحده دیگر جزئی از برجام نیست زیرا کاملا با اختیار به صورت یکجانبه از این توافق خارج شده است.»
به گفته جوزپ بورل برای اعضای شورای امنیت کاملا واضح بود که ایالات متحده در موقعیتی نیست که بتواند مکانیسم ماشه را برای بازگرداندن تحریمهای سازمان ملل ذیل قطعنامه ۲۲۳۱ فعال کند.
وی در عین حال گفت که «به عنوان هماهنگ کننده برجام دوباره تکرار کنم که تمام تحریم‌ها و مجازات‌های پیش‌بینی شده در این توافق در صورت لغو تعهدات موجود همچنان پابرجا هستند.»
آقای بورل در ادامه تصریح کرد: «من شخصاً همچنان همه این موضوعات را پیگیری خواهم کرد، گرچه می‌دانم وقتی چنین موضعی دارید مورد انتقاد هر دو طرف قرار می‌گیرید.»
وی همچنین تاکید کرد که بر حمایت قاطع پارلمان و شورای اروپا برای اتخاذ و ترویج یک رویکرد جامع نسبت به ایران با احتساب کلیه جنبه‌های مختلف روابط دو جانبه حساب ویژه باز کرده است.
جوزپ بورل تاکید کرد که تعامل با ایران در مورد همه این موضوعات همچنان در راستای منافع مهم و راهبردی اتحادیه اروپا جای می‌گیرد.
تحریم تسلیحاتی و توافق جدید
رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا در پایان اتفاقات آینده را در بقای برجام بسیار تاثیرگذار دانست و تاکید کرد که پس از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا فارغ از هر نتیجه‌ای که بدست آید هیچ تضمینی برای بقای برجام وجود ندارد.
جوزپ بورل با اشاره به این خواسته که «ما باید به دنبال توافق جدید باشیم» این سوال را مطرح کرد که آیا این امکان وجود دارد؟
وی در پاسخ به این پرسش دشواری راه پیموده شده برای تحقق توافق هستهای را یادآوری کرد و گفت بازسازی توافقنامه به منظور منطبق کردن آن با شرایط جدید و حتی گسترش دادن آن در صورت امکان خوب است اما این مسئله به چشم‌انداز و فضای سیاسی در ژانویه سال آینده بستگی خواهد داشت.
آقای بورل سپس تاکید کرد که اروپا همچنان تحریم تسلیحاتی را حفظ خواهد کرد و تحریمهای جامع تسلیحاتی غیرمرتبط با برجام از سوی اتحادیه اروپا تا سال ۲۰۲۳ ادامه خواهد یافت.
وی در عین حال تصریح کرد: «نمی‌توان گفت که ما برای زنده نگه داشتن برجام تلاش می‌کنیم و تحریمهای تسلیحاتی مرتبط با آن را نیز تحمیل می‌کنیم. در این باره، من فکر می‌کنم که بتوانیم مانند همانند ایالات متحده و برخلاف سیزده عضو شورای امنیت سازمان ملل متحد موضع‌گیری کنیم.»
افزایش حجم تجارت با ایران با تاکید بر مسائل حقوق بشری
جوزپ بورل در پایان تاکید کرد که اروپا در مجموع تلاش دارد تا سطح تجارت با ایران را افزایش دهد؛ گرچه به دلیل تحریمهای آمریکا کار دشواری است.
آقای بورل تصریح کرد برجام یک توافق هستهای از یک سو و یک توافق اقتصادی از سوی دیگر است. وی گفت: «ما نمی‌توانیم وانمود کنیم که از ایران می‌خواهیم همه تعهدات هستهای خود را انجام دهد در حالی که آنها از نظر اقتصادی از هیچ نفعی بهره‌مند نشوند.»
رئیس دستگاه دیپلماسی اروپا در این خصوص گفت: «این یک توازن و معامله ظریف است» و باید همزمان روی دو مقوله توافق هستهای و حقوق بشر کار صورت گیرد.
آقای بورل تصریح کرد که «به تلاش برای زنده نگه داشتن توافق هستهای ادامه می‌دهیم و در عین حال به مقامات ایرانی گوشزد می‌کنیم که احترام به حقوق بشر شرط لازم و حیاتی برای تعامل ما با شما است.»