هلگا اشمید، معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز سه‌شنبه ١١شهریور/اول سپتامبر در پایان نشست کمیسیون مشترک برجام در وین تأکید کرد که طرف‌های برجام علی‌رغم چالش‌های موجود، مصمم هستند که این توافق را حفظ کرده و راهی برای اجرای کامل آن بیابند. کمیسیون مشترک برجام امروز در حالی در وین برگزار شد که ایالات متحده در رویارویی با سایر اعضای برجام در تلاش برای ادامه تحریم های تسلیحاتی ایران و بازگشت تحریم های سازمان ملل علیه این کشور است.
شانزدهمین نشست کمیسیون مشترک برجام در سطح معاونان وزیر و مدیران سیاسی وزارت امور خارجه ایران و گروه ۱+۴ (بریتانیا، فرانسه، چین، روسیه و آلمان) و نماینده اتحادیه اروپا پیش از نیم روز سه شنبه اول سپتامبر در هتل “پله کوبورگ” وین، به‌ریاست هلگا اشمید، معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در وین آغاز به کار کرد.
نشست کمیسیون مشترک برجام هر سه ماه با هدف بررسی اجرای توافق اتمی جمهوری اسلامی و تحریم‌های این کشور برگزار می شود.
اما نشست امروز به خاطر همزمانی با وقایعی که در نیویورک می‌گذرد و تلاش‌هایی که آمریکا برای برگرداندن قطعنامه‌های سابق شورای امنیت علیه ایران و به نوعی نابودی برجام در نیویورک انجام می‌دهد، ویژگی خاصی داشت.
پس از ناکامی آمریکا برای تمدید تحریم های تسلیحاتی ایران در شورای امنیت، این کشور در روز ٢١ اوت گذشته خواستار به‌کارگیری سازوکاری در برجام(مکانیزم ماشه) شد که بر اساس آن قطعنامه‌های لغو شده شورای امنیت می تواند علیه ایران بازگردانده شود. این درخواست با مخالفت اکثریت قریب به اتفاق اعضای دائم و غیر دائم شورای امنیت مواجه شده است.
پس از مخالفت جمعی اعضای شورای امنیت با رویکرد آمریکا، لحن صدا بین آمریکا و متحدان اروپایی این کشور بالا گرفت. به نحوی که مایک پمپئو، رئیس دیپلماسی آمریکا تا آنجا پیش رفت که سه کشور اروپایی فرانسه، بریتانیا و آلمان را به ” همسویی با آیت الله ها ” متهم کرد.
فو کنگ، دیپلمات و نماینده چین در کمیسیون مشترک برجام روز سه شنبه در وین، پس از ترک هتل محل برگزاری نشست امروز گفت:« به توافق نامه متعهد ماندیم. ما همه دست در دست جامعه بین المللی همه تلاش ممکن را انجام می دهیم تا تلاش آمریکا برای از بین بردن توافق اتمی و برجام را شکست دهیم. ایالات متحده قوانین بین المللی را نادیده می گیرد و برای آن اهمیتی قائل نیست و این غیرقابل قبول است.»
در همین حال، هلگا اشمید که به نیابت از جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و هماهنگ‌کننده برجام در نشست امروز وین حضور داشت، دقایقی پس از پایان این نشست طی پیامی در حساب کاربری رسمی خود در توئیتر نوشت: «نشست کمیسیون مشترک برجام به ریاست من هم‌اکنون به پایان رسید. نکته مهمی که مشاهده کردم این بود که طرف‌های مشارکت‌کننده علی‌رغم چالش‌های موجود، همه مصمم به حفظ برجام و یافتن راهی برای تضمین اجرای کامل این توافق هستند.»
ساعاتی پیش، میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز در توئیتی کنایه‌آمیز خطاب به ادعای آمریکا تصریح کرد که «نشست کمیسیون مشترک برجام با حضور مشارکت‌کنندگان واقعی (و نه ادعایی) این توافق در وین برگزار شد.» میخائیل اولیانوف همچنین نتیجه نشست امروز را مثبت ارزیابی و تصریح کرد که « تمام اعضا مصمم هستند برای حفظ این توافق همه تلاش خود را به‌کار گیرند.»
خبرگزاری فرانسه می نویسد: در شرایط فشار حداکثری آمریکا، همه اعضای برجام: ایران، اروپایی ها ، روسیه و چین اجماع و انسجام خود را روز سه شنبه در وین به نمایش گذاشتند.انسجامی که پیش تر از نحوه همکاری کامل تهران با آژانس بین المللی انرژی اتمی که مسئولیت کنترل فعالیت های هسته ای ایران را بر عهده دارد ، رنج برده بود.
مارک فیتزپاتریک*، کارشناس مؤسسه بین المللی مطالعات استراتژیک امروز در این باره به خبرگزاری فرانسه گفت:«این موضوع که ایران طی ماهها با در خواست آژانس بین المللی انرژی هسته‌ای برای انجام بازرسی از دو سایت اتمی ایران مخالفت می کرد، موضع سه کشور اروپایی در دفاع از برجام را تضعیف می کرد. اما ایران در پایان روز چهارشنبه گذشته برای دستیابی آژانس بین المللی انرژیِ اتمی به دو سایت هسته ای خود چراغ سبز نشان داد و بدین وسیله خود را در سطح جهانی با سایر کشورهای جهان هماهنگ کرد، در حالی که ایالات متحده اکنون منزوی به نظر می رسد.»
پس از مجوز تهران در روز چهارشنبه، بازرسان آژانس انرژی هسته ای باید به سرعت بتوانند از دو سایت ایرانی بازرسی و نمونه برداری کنند. به گفته یک دیپلمات مصاحبه شده توسط خبرگزاری فرانسه، « آگاهی از نتایج نمونه ها” مدت سه ماه طول خواهد کشید. وی توضیح داد: “ممکن است در آن زمان برای ایرانی ها این موضوع مشکل ساز شود.»
برای چین، در صورت دادن هرگونه امتیاز از سوی تهران، “ایرانی ها باید بتوانند از منافع اقتصادی توافق اتمی و برجام بهره مند شوند”. دیپلمات نماینده پکن در کمیسیون مشترک برجام روز سه شنبه همچنین گفت: “ایالات متحده همواره در صدد تخریب تلاش سایر کشورهایی است که می خواهند تجارت با ایران را در چهارچوب توافق اتمی تسهیل کنند.”
تهران در اواسط ماه فوریه گذشته اعلام کرد در صورتی که اروپا مزایای اقتصادی ایران از توافق اتمی را تأمین کند، آماده است تا تمام یا بخشی از اقدامات انجام شده خود در کاهش تعهدات برجامی را لغو کند.
Mark Fitzpatrick, de l’International Institute for Strategic Studies