وزیران خارجه بریتانیا، فرانسه و آلمان عدم تمدید معافیت‌های هسته‌ای ایران توسط آمریکا را تاسف‌برانگیز خواندند. تصمیم آمریکا مانع ادامه همکاری پنج کشور باقیمانده در توافق هسته‌ای با برخی پروژه‌های هسته‌ای ایران می‌شود.
وزیران خارجه سه کشور اروپایی طرف توافق هسته‌ای با جمهوری اسلامی در بیانیه مشترکی به خاطر تصمیم اخیر ایالات متحده مبنی بر عدم تمدید معافیت از تحریم برای همکاری با برخی پروژه‌های هسته‌ای ایران ابراز تاسف کردند.
مسئولان سیاست خارجی بریتانیا، فرانسه و آلمان در این بیانیه که امروز شنبه دهم خرداد (۳۰ مه) منتشر شد، تاکید کرده‌اند که همچنان مایل به حفظ توافق هسته‌ای با جمهوری اسلامی و ادامه اجرای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) هستند.
این توافق پس از حدود دو سال مذاکره فشرده میان نمایندگان جمهوری اسلامی و کشورهای موسوم به ۱+۵ (پنج عضو دائم شورای امنیت و آلمان) در سال ۲۰۱۵ (تیرماه ۹۴) در وین به امضاء رسید.
آمریکا اردیبهشت ۹۷ از برجام خارج شد و تحریم‌های لغو یا تعلیق‌شده علیه جمهوری اسلامی را دوباره اعمال کرد. در این فاصله این تحریم‌ها و اقدامات دیگری که آمریکا هدف آن را وارد کردن “فشار حداکثری” بر ایران عنوان می‌کند تشدید شده است.
به گزارش خبرگزاری آلمان، هدف و هسته مرکزی توافق هسته‌ای جلوگیری از دست‌یابی جمهوری اسلامی به بمب اتمی توصیف می‌شود. در عین حال مطابق برجام ایران حق دارد برای مقاصد صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای استفاده کند و برای تحقق این امر سه استثنا در نظر گرفته شده است.
این استثناها به شرکت‌های کشورهای طرف توافق امکان می‌دهد در برخی پروژه‌های هسته‌ای، نظیر بازطراحی نیروگاه آب سنگین اراک و تامین سوخت راکتور تحقیقاتی تهران، با ایران همکاری کنند.
ایالات متحده از زمان اعمال مجدد تحریم‌ها، برای این همکاری‌ها معافیت‌هایی در نظر گرفته بود که مدام تمدید می‌شد. وزیر خارجه آمریکا چهارشنبه گذشته اعلام کرد معافیت‌های همکاری هسته‌ای با ایران دیگر تمدید نمی‌شوند.
مهلت ۶۰ روزه برای شرکت‌های خارجی
مایک پمپئو گفت، مطابق تصمیم جدید کاخ سفید شرکت‌های خارجی باید حداکثر ظرف ۶۰ روز به همکاری با دو پروژه یاد شده خاتمه دهند. این تصمیم شامل همکاری برای انتقال پسماند و زباله‌های اتمی به خارج از ایران هم می‌شود.
در بیانیه وزیران خارجه سه کشور اروپایی، که مورد حمایت کمیسیون اتحادیه اروپا نیز قرار گرفته، تاکید شده است که این پروژه‌ها در خدمت تمایل عمومی برای عدم اشاعه سلاح‌های کشتار جمعی قرار دارند و برای جامعه جهانی به مثابه تضمینی برای صلح‌آمیز بودن برنامه‌های هسته‌ای ایران هستند.
بازطراحی نیروگاه اراک برای تغییر آن از آب سنگین به آب سبک به طور عمده به شرکت ملی هسته‌ای چین CNNC واگذار شده و بریتانیا نیز با آن همکاری می‌کند.
روسیه و نیروگاه اتمی بوشهر
نیروگاه اتمی بوشهر دیگر پروژه‌ای است که همکاری با آن تا کنون از تحریم‌های آمریکا معاف بوده است. این نیروگاه با همکاری روسیه تکمیل و راه‌اندازی شده و تامین سوخت آن بر عهده شرکت “اتم روس” است.
وزیر خارجه آمریکا روز چهارشنبه گفته بود که معافیت همکاری در نیروگاه اتمی بوشهر، برای ابراز اطمینان از ایمنی این تاسیسات برای یک دوره ۹۰ روزه تمدید می‌شود.
به گزارش خبرگزاری فرانسه، یکی از سخنگویان وزارت خارجه روسیه در واکنش به تصمیم‌های اخیر آمریکا در مورد خروج از توافق تسلیحاتی “آسمان باز” و عدم تمدید معافیت‌های هسته‌ای، می‌گوید سیاست‌های واشنگتن به شکل فزاینده‌ای خطرناک می‌شوند.
برخی تحلیلگران معتقدند تصمیم آمریکا برای عدم تمدید معافیت‌ها، کشورهای باقیمانده در توافق هسته‌ای را برای اجرای تعهدات برجامی با چالش‌های جدی روبرو می‌کند و با ادامه این روند برجام به سمت نابودی می‌رود.
واکنش‌های متفاوت ایران به تصمیم آمریکا
با این همه بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران، پنج‌شنبه گذشته در واکنش به اعلام عدم تمدید معافیت‌ها ادعا کرد که آمریکا تلاش می‌کند با اقداماتش فشار بر ایران را افزایش دهد، اما “در عمل اتفاقی نمی‌افتد” و اعلام این تصمیم چیزی بیش از سر و صدای رسانه‌ای نیست.
عباس موسوی، سخنگوی وزارت خارجه ایران، در واکنشی متفاوت به تصمیم آمریکا گفته است: «جمهوری اسلامی ایران از نزدیک آثار فنی و سیاسی این اقدام را رصد کرده و در صورتی که منجر به تأثیرات منفی بر حقوق هسته‌ای ایران طبق اسناد بین‌المللی و مفاد برجام شود، نسبت به اتخاذ گام‌های عملی و حقوقی لازم اقدام خواهد کرد.»
به گزارش خبرگزاری مهر، موسوی امروز شنبه اقدام آمریکا در خصوص تحریم همکاری‌های بین‌المللی هسته‌ای با جمهوری اسلامی ایران را “نقض صریح قطعنامه ۲۲۳۱ و منشور سازمان ملل متحد” خواند و آن را به شدت محکوم کرد. این قطعنامه در پیوند با توافق هسته‌ای در شورای امنیت به تصویب رسید.
خروج از برجام و بازگشت تحریم‌های بین‌المللی؟
سخنگوی وزارت خارجه ایران می‌گوید، عدم تمدید معافیت همکاری با پروژه‌های هسته‌ای این کشور نادیده گرفتن “حقوق ذاتی جمهوری اسلامی” است و “نظم عمومی بین‌المللی را مختل می‌سازد”.
موسوی درباره “گام‌های عملی” ایران توضیح بیشتری نداده، اما برخی مسئولان ارشد جمهوری اسلامی خروج از پیمان منع گسترش سلاح‌های اتمی (ان‌پی‌تی) و کنار کشیدن از توافق هسته‌ای را گزینه‌های ممکن عنوان کرده‌اند.
مطابق قطعنامه ۲۳۳۱ نقض برجام از سوی ایران باعث ارجاع پرونده هسته‌ای به شورای امنیت خواهد شد و پیامد آن بازگشت خودکار تمام تحریم‌های بین‌المللی علیه جمهوری اسلامی است که پس از توافق تیرماه ۹۴ لغو یا تعلیق شدند.