غیراصولی بودن طرح ساماندهی را می‌توان در وضعیت اسفبار مرکزی مثل “یاسر” که محل نگهداری موقت کودکان کار است مشاهده کرد. این مرکز برای کودکان کار چیزی شبیه به زندان است.
به گزارش خبرنگار ایلنا، بیش از ۱۵۰ کودک کار در مرکز «یاسر» این روزها با اجرایی شدن طرح ساماندهی کودکان کار و خیابان پشت دیوارهای بلند و درهای بسته در محله شوش تهران گرفتار آمده‌اند؛ آنهم در محلی که برای ۳۵ نفر ظرفیت دارد. اغلب‌شان بین ۱۲ تا ۱۸ سال هستند. مرکز یاسر بیشتر به زندان می‌ماند تا جایی برای ساماندهی و بهزیستی کودکانی که فقر مدت‌هاست گلوی خود و خانواده‌هایشان را می‌فشارد. زندان کودکانی که جرمشان اغلب بی‌ثباتکاری و بیکاری و مرگ پدران و مادرانشان است. راهرویی به طول حدود ۳۰ متر با چند اتاق در مرکز یاسر وجود دارد که محل زندگی کودکان جمع‌آوری شده از خیابان است. جایی که راه کودکان حاشیه‌نشین به آن منتهی می‌شود. کودکان مهاجر زیاد گذرشان به یاسر می‌افتد. تصویر کودکانی که با برخوردهای خشونت‌آمیز به مرکز آورده می‌شوند نیز از حافظه این کودکان به سختی پاک می‌شود.
درحالی‌که روز به روز تعداد کودکان کار افزایش می‌یابد، هنوز راهکارهای قهرآمیز مبنای عمل قرار می‌گیرد.
بر اساس آخرین گزارش مرکز آمار و اطلاعات وزارت کار، در سال ۱۳۹۶ تعداد کودکان ۱۰ تا ۱۷ ساله شاغل کشور ۴۱۰ هزار نفر بوده که از این میزان، ۸۲.۳ درصد پسر و ۱۷.۷ درصد دختر هستند. بررسی‌ها نشان می‌دهد طی سال‌های ۱۳۹۴ تا ۱۳۹۶ تعداد کودکان شاغل با افزایش ۲۱ درصدی از ۳۳۸هزار به ۴۱۰ هزار نفر رسیده است. همچنین از مجموع ۴۱۰ هزار نفر کودک شاغل، ۵۲ هزار نفر از آنان کودک کار هستند که در مشاغل سخت همچون استخراج معدن و ساختمان کار می‌کنند. نکته قابل تامل اینکه در دو سال اخیر تعداد کودکان کار ۱۰ درصد افزایش یافته است.
از وقتی که طرح ساماندهی کودکان کار علم شد، خیلی از تشکل‌های مردم نهاد با آن مخالفت کردند اما هر بار دریغ از حتی یک تغییر جزئی در اجرا کردن این طرح. هادی شریعتی(فعال حقوق کودکان و نایب رئیس هیئت مدیره انجمن حمایت از حقوق کودکان) معتقد است که “طرح ساماندهی” نقض گسترده حقوق کودکان محروم، مهاجر و حاشیه‌نشین است که در خیابان‌های شهر و پیش روی چشم شهروندان رخ می‌دهد.
این فعال حقوق کودکان با اشاره به اینکه طرح ساماندهی کودکان کار که هم‌اکنون در خیابان‌های شهر در حال اجراست طرحی شکست خورده است، اظهار داشت: این طرح که از سال ۸۴ اجرا می‌شود هدفی غیر از حذف کودک کار از سطح خیابان‌ها ندارد. هیچ نتیجه مشخص و مستندی از موثر بودن این طرح بر کاهش کار کودک تاکنون منتشر نشده با این وجود هر بار با اصرار مسئولان مربوط به شکلی ناقص و البته خشونت‌آمیز اجرا می‌شود.
وی با بیان اینکه مسئله تاسف‌باری که امسال اتفاق افتاده همکاری یکی از نهادهای مدنی و یک کلینیک مددکاری اجتماعی با این طرح دولتی است، تصریح کرد: این طرح، طرحی‌ست که گزارش‌های مستندی از خشونت‌آمیز بودن و غیراصولی بودن آن در روزهای گذشته منتشر شده.
او ادامه داد: همکاری یک سازمان مدنی به این طرح اعتبار بخشیده و این مسئله در گفتگوهای مسئولان بهزیستی با رسانه‌ها کاملا واضح است.
فضای ناامن برای کودکان کارگران ایجاد می‌کنند
شریعتی خاطرنشان کرد: مشارکت‌کنندگان در این طرح معتقدند که کودک کار نباید در خیابان باشد و براساس این منطق کودکان کار را در خیابان دستگیر می‌کنند و با ایجاد رعب و وحشت برای بخشی از جامعه کارگری، حاشیه‌نشینان فضایی ناامن را برای زیستن آنها ایجاد کرده‌اند که برخلاف تصور نه تنها تاثیری بر حل این آسیب اجتماعی ندارد بلکه آن را پیچیده‌تر نیز می‌کند.
نایب رئیس هیئت مدیره انجمن حمایت از حقوق کودکان با تأکید بر اینکه ما بر این باوریم آنچه که باید با آن مقابله شود پدیده کار کودک است نه کودکان کار، اظهار داشت: باید با بسترهای ایجادکننده کار کودک و استثمار کودکان در سازمان‌های مثل شهرداری برخورد کرد اما در عمل می‌بینیم سازمان‌های حمایتی تبدیل به ابزاری برای حمله به فقرا شده‌اند و فقر را در کنار جرم قرار می‌دهند و فقیر را مجرم می‌دانند.
او ادامه داد: غیراصولی بودن طرح ساماندهی را می‌توان در وضعیت اسفبار مرکزی مثل “یاسر” که محل نگهداری موقت کودکان کار است، مشاهده کرد. این مرکز برای کودکان کار چیزی شبیه به زندان است و مسئله اینجاست چرا با کودکان کار که از آسیب‌دیدگان اجتماعی و قربانی وضعیت ناگوار اقتصادی هستند، همانند یک مجرم باید برخورد شود؟ در خیابان با تهدید و ایجاد ترس دستگیر می‌شوند و بعد به مراکز بسته و نفس‌گیر بهزیستی منتقل و زندانی شوند؟!
کودکان در یاسر بارها و بارها تحقیر می‌شوند
این فعال حقوق کودکان تصریح کرد: کودکان و خانواده‌هایشان در این فرآیند بارها و بارها تحقیر می‌شوند و در نهایت بعد از چند روز فشار جسمی و روانی مداوم دوباره با کلی آسیب روحی و البته اقتصادی در خیابان‌های شهر رها می‌شوند. بدون آنکه مسئله حل شده باشد؛ بدون هیچ تغییری!
شریعتی افزود: ما مخالف ورود سازمان‌های امنیتی_سیاسی مثل فرمانداری در موضوع کار کودک هستیم زیرا معتقدیم نگاه این سازمان‌ها به مسائل اجتماعی امنیتی و قضایی است، این در حالی است که یکی از مشارکت‌کنندگان اصلی در این طرح فرمانداری است که به نوعی متولی نیز محسوب می‌شود.
وی در پایان خاطرنشان کرد: اگر این توان، بودجه و نیرویی که سال‌ها صرف اجرای این طرح شکست خورده شده برای تقویت سیستم رفاه اجتماعی صرف می‌شد قطعا به نتایج بهتری می‌رسیدیم. طرح ساماندهی نقض گسترده حقوق کودکان محروم، مهاجر و حاشیه‌نشین است که در خیابان‌های شهر و پیش روی چشم شهروندان رخ می‌دهد.
با این وجود داریوش بیات نژاد (مدیرکل بهزیستی استان تهران) دفاع همه‌جانبه‌ای از این طرح دارد. او درباره شرایط نگهداری بیش از ظرفیت کودکان در مرکز یاسر اظهار داشت: طی دو سه روز گذشته جلساتی در استانداری و فرمانداری برگزار شد. شهرداری در نظر دارد دو ساختمان در همین رابطه اختصاص بدهد و زمینه بازگشت تعدادی از کودکان مرکز یاسر به خانه‌هایشان نیز فراهم شده است.
وی افزود: همکاری و هماهنگی خوبی اخیراً با شهرداری برای منطقی و سالم کردن اجرای طرح ساماندهی کودکان کار فراهم شده است. همچنین در نظر داریم تا کمبودهای پیشین در اجرای این طرح را جبران کنیم.
وی در پاسخ به این سوال که چرا در قالب طرح ساماندهی کودکان کار و خیابان با کودکان برخوردهای خشونت آمیز و استرس آور صورت می‌گیرد، تاکید کرد: چنین موردی به ما گزارش نشده است و مطلقاً نباید اتفاق بیفتد. اهداف این طرح صیانت از کودکان و جلوگیری از آسیب به آنان بوده است. در صورتی که مجریان با چنین برخوردهایی مواجه شوند به ما گزارش دهند. همچنین از تشکل‌های مدنی در حوزه کودکان می‌خواهیم گزارش‌های خود را برای ما بفرستند و ما هم استقبال می‌کنیم.