در حالي كه به نظر مي‌رسيد يكصد و شصت و هشتمين نشست اوپك با تصميم خاصي به اتمام برسد، اما گويا روابط سياسي همچنان بر بازار نفت سايه افكنده است به‌گونه‌اي كه اعضا به تثبيت ميزان توليد نفت رضايت دادند و قرار شد وزرا در نشستي فوق‌العاده موضوع افزايش ظرفيت توليد را به راي بگذارند.
رويترز و بلومبرگ ساعتي پيش از پايان اين نشست از افزايش سقف توليد اوپك به ٥/٣١ ميليون بشكه در روز خبر داده بودند، اما اوپك در بيانيه مطبوعاتي‌اي كه پس از نشست ديروز منتشر كرد، افزايش سقف توليد نفت اين سازمان را تاييد نكرد.
همچنين رييس اوپك در نشستي مطبوعاتي اعلام كرد ذكر نشدن سقف جديد توليد در بيانيه پاياني نشست به معناي حفظ سقف رسمي توليد اين سازمان است كه ٣٠ ميليون بشكه در روز است.
از سويي برخي گزارش‌ها از ترك كردن جلسه اوپك بعد از تصميم‌گيري براي تثيبت ميزان توليد نفت توسط بيژن نامدار زنگنه، وزير نفت ايران خبر مي‌دهند اما به نظر مي‌رسد اين ترك كردن ارتباطي با مباحث مطرح شده در جلسه ندارد.
ايران از اين پس مهم‌ترين بازيگر بازار جهاني نفت است چرا كه قصد دارد از چندي ديگر ميزان توليد خود را افزايش داده و ٥٠٠ هزار بشكه نفتي را كه تاكنون بارها از آن صحبت كرده بود به بازار عرضه كند. به نظر مي‌رسد با اين تصميم اوپك بيش از پيش نگاه‌ها به سمت ايران خيره مي‌شود و اين ايران است كه معادلات بازار را در دست خواهد گرفت. گويا زمان بازي ايران با بازارنفت فرا رسيده است.
براساس گزارش‌ها، فعاليت عبدالله سالم البدري، دبيركل ليبيايي اوپك به مدت شش ماه ديگر در اين سازمان تمديد شده است. همچنين اوپك در بيانيه مطبوعاتي اعلام كرد صالح السعاده، وزير نفت قطر رييس اوپك براي سال ٢٠١٦ شد.
هر چند پيش از برگزاري اين نشست، ايران براي ورود دوباره به بازارهاي جهاني نفت اتمام حجت‌هايش را كرده بود و تلويحي پاسخ‌هايي از همراهانش گرفته بود. كسي حاضر نيست جايي براي نفت ايران خالي كند اما ايران مصر است سهم بازارش را پس بگيرد. با وجود اضافه توليد دو ميليون بشكه كه زنگنه صراحتا بدان اشاره كرده و توضيح داده است سهم ايران از بازار جهاني نفت قابل مذاكره نيست.
حالا يكي از بنيانگذاران اوپك مي‌خواهد دوباره به بازار جهاني نفت بازگردد. ايران در سال‌هاي حضورش در سازماني كه خود از بانيان راه‌اندازي‌اش بوده است، فراز و فرودهاي فراواني را شاهد بود. افزايش ظرفيت توليد ايران در دهه ٥٠ قابل توجه بود. ايران يكي از بزرگ‌ترين توليدكنندگان در اوپك محسوب مي‌شد. با اين حال رقيب ديرينه ايران، عربستان، درصدد برآمد از موقعيت تازه ايران پس از پيروزي انقلاب بيشترين بهره را ببرد. موقعيت ايران در آستانه تغيير بود.
مقطع انقلاب اسلامي، جنگ هشت ساله، تحريم‌هاي نفتي امريكا و در نهايت تشديد تحريم‌ها و تحريم خريد نفت ايران از سوي اتحاديه اروپا را مي‌توان چهار نقطه تاريخي در حيات نفتي ايران طي سه دهه اخير دانست. حالا برخي تحليلگران، اتفاق تازه ايران را همپاي اتفاق فروپاشي ديوار برلين مي‌دانند. ديوارهاي نامرئي تحريم كه مرئي و ملموس گلوي اقتصاد ايران را فشرد فروريخته است تا محققان مورگان استنلي اعلام كنند ايران آخرين اقتصاد بزرگ، مدرن و تحصيلكرده‌اي است كه خارج از سيستم جهاني مانده و بزرگ‌ترين اقتصادي است كه از زمان پايان جنگ سرد مجددا وارد آن مي‌شود.
همه اينهاست كه نگاه‌ها را به جاي اوپك به ايران خيره كرد، بازار جهاني نفت اين‌بار زير سايه ايران جا خوش كرده است، درست وقتي قيمت نفت اوپك در كانال سي دلاري است و كسي حاضر به دست كشيدن از اضافه توليد نيست. همراهان ايران در اوپك وقتي با درخواست ايران براي بازگشت به نظام سهميه‌بندي روبرو شدند نيز رو ترش كردند تا رضايتشان از وضع موجود را نشان دهند. رضايتي كه با نارضايتي ايران همراه است.
حال ١٦٨ نشست اوپك زير سايه بازگشت ايران به بازارجهاني نفت در حالي آغاز شده است كه اين سازمان بين‌المللي سابقه حمايت خاص از يكي از اعضاي خود را در كارنامه كاري‌اش ثبت كرده است، و حال براي بايد ديد واكنش اعضا به بازگشت ايران چگونه خواهد بود.
وزير نفت ايران طي دو سال گذشته و پس از بهبود شرايط لغو تحريم‌هاي نفتي ايران به اوپك نامه نوشته است تا اعضا براي بازگشت نفت ايران فضاي لازم را باز كنند اما هر بار اين درخواست ايران مورد بي‌توجهي اعضا قرار گرفته و حتي برخي از اعضا از جمله عربستان را كه در زمان تحريم‌هاي نفتي ايران بازار نفت ايران به تصاحب خود گرفته است رسما اعلام كرده‌اند كه دست از اضافه‌توليد برنخواهند داشت و برعكس رويه مرسوم به توليد خود نيز خواهند افزود تا با افزايش عرضه كاهش قيمتي را كه دامن توليدكنندگان را گرفته است جبران كنند.
از اين رو نشست يكصد و شصت و هشتمين اوپك كه صبح روز گذشته با حضور همه وزيران نفت كشورهاي عضو اوپك و هيات‌هاي همراه در مقر دايمي اين سازمان در وين آغاز شده است مورد توجه خاص‌تر قرار گرفته است. نگاه‌هايي كه در آن توجه‌هاي جهاني به دنبال تصميم‌گيري براي سرانجام ورود نفت ايران به بازار، سرنوشت افزايش توليد اعضا و قيمت‌گذاري بين‌المللي نفت گره خورده است.
هرچند اعضاي اوپك در نشست پيش از شروع اين اجلاس بر موضع‌هاي قبلي خود پافشاري كرده‌اند اما نيم‌نگاهي به قيمت زير٤٠دلاري نفت نيز اعضا را براي تصميم‌گيري عاجل جهت خروج از شرايط كاهشي قيمت نفت نيز قرار داده است، با اين حال بيژن نامدارزنگنه پيش از شروع نشست همچنان بر ورود ايران با افزايش ٥٠٠هزار بشكه‌اي توليد پافشاري كرده است كه نشان مي‌دهد ايران اصلا قصد ندارد بازار نفتش را همچون سال‌هاي تحريم‌هاي غربي به بقيه اعضاي اوپكي و غير اوپكي واگذار كند.
البته اظهارنظرهاي متفاوت وزيران عضو اوپك پيش از آغاز اين اجلاس حاكي از سخت بودن اين نشست است؛ سخنان امانوئل كاچيكوو، وزير نفت نيجريه و رييس نشست ١٦٨ درباره اينكه ايران برنامه افزايش توليد نفت خام خود پس از لغو تحريم‌ها را براي بهبود قيمت‌هاي جهاني نفت خام به تاخير بيندازد نشان‌دهنده اين است كه نقش سياست در اجلاس ١٦٨ پررنگ‌تر از نقش اقتصاد خواهد بود.
در عين حال بر اساس گزارشي كه رسانه‌هاي حاضر در اين اجلاس منتشر كرده‌اند نشان مي‌دهد كه برخي خبرگزاري‌ها سعي دارند افزايش ٥٠٠هزاربشكه‌اي توليد نفت ايران بعد از لغو تحريم‌ها را به كاهش قيمت نفت ارتباط دهند و در اين ميان عربستان و برخي از كشورهاي حوزه خليج فارس كه در طول يك سال گذشته توليد خود را بطور قابل‌توجهي افزايش داده و سبب مازاد عرضه در بازار شده است را در كاهش قيمت نفت مبرا سازند.
رويترز در اين باره نوشته است: عربستان كه در طول يك سال گذشته توليد خود را بطور قابل توجهي افزايش هم‌اكنون با توجه به افت قيمت‌ها به دنبال تلاش براي بهبود شرايط بازار است، اما ايران و روسيه تمايلي براي كاهش توليد خود ندارند.
اوپك هم‌اكنون بالاتر از سقف تصويب شده خود يعني ٣٠ ميليون بشكه در روز توليد مي‌كند و پايبندي اعضا به سقف تصويب شده خود سبب حذف مازاد يك ميليون و ٥٠٠ هزار بشكه‌اي از بازار خواهد شد؛ قطعا كشورهايي كه در دوران تحريم ايران، توليد خود را افزايش دادند هم‌اكنون بايد با كاهش توليد جاي براي بشكه‌هاي ايران باز كنند و فقط در اين صورت است كه مي‌توانند به بازار نفت كمك كنند.
در هر شرايطي به بازار باز مي‌گرديم
بيژن نامدارزنگنه، وزير نفت پيش از آغاز نشست به خبرنگاران با تاكيد بر اينكه ايران «ابدا» حاضر به عدم افزايش ٥٠٠هزار بشكه‌اي توليد خود است، گفته است: «ايران پس از لغو تحريم‌ها در هر صورت ٥٠٠ هزار بشكه به توليد خود مي‌افزايد و اين حجم را وارد بازارهاي جهاني مي‌كند. اگر كشورها مي‌خواهند پايداري، تعادل و ثبات در بازار نفت در بلندمدت برقرار شود بايد بازگشت ايران به بازار نفت را مد نظر قرار دهند زيرا پيش‌تر گفته‌ام كه ايران به بازار بر خواهد گشت. اين حق قطعي و ملي ما است. »
وي حتي در واكنش به اين سوال كه اعضا بايد با كاهش توليد جا براي نفت ايران بازكنند تاكيد كرده است: «مازاد عرضه نفت در بازار بيشتر از اين رقم است. بنابراين براي تعادل و ثبات بازار، بيش از اين مقدار كاهش توليد لازم است. ايران در نشست امروز به ديدگاه‌ها و عقايد ديگر اعضا گوش مي‌دهد و با اعضا تبادل نظر مي‌كند و شرايط را براي توافق بررسي مي‌كند، به نظر مي‌رسد كه بايد در اين نشست تنها تبادل نظر داشته باشيم و از درك كشورهاي عضو از شرايط بازارهاي جهاني نفت خام آگاه باشيم. هم‌اكنون در اوپك نظام سهميه‌بندي وجود ندارد. اوپك سرانجام بايد نظام سهميه‌بندي را احيا كند، اين دستاورد تاريخي اوپك است كه هر يك از اعضا سهميه توليد داشته باشند. اوپك بدون داشتن سهميه توليد نمي‌تواند بر پايبندي اعضا نظارت داشته باشد، اين بدان معناست كه هر يك از كشورهاي عضو بايد بر مبناي سهميه خود نفت توليد كند. هر يك از اعضا بايد به سهميه توليد پيشين خود كه پيش‌تر تعيين شده بود، بازگردند. »
به گفته زنگنه برخي اعضاي اوپك موافق سهميه‌بندي توليد و برخي در حال بحث وبررسي در اين باره هستند. متاسفانه هم‌اكنون اعضا سهميه توليد ندارند، اوپك بايد درباره تطبيق توليد نفت خام اندونزي كه هم‌اكنون به عنوان عضو سيزدهم به خانواده اوپك دوباره ملحق شده است، تصميم‌گيري كند. »
وي با تاكيد بر اينكه ايران براي دريافت حق قانوني خود و افزايش توليد نفت هيچ مذاكره‌اي نمي‌كند، به مذاكره ايران و ١+٥ اشاره كرد و افزوده است: «افزايش توليد نفت ايران در حالي كه ايران با كشورهاي ١+٥ بر سر مساله هسته‌اي و لغو تحريم‌هاي ظالمانه به توافق دست يافته است، ناعادلانه است. ايران به زودي به سطح توليد پيشين خود باز مي‌گردد و سطح توليد روزانه چهار ميليون بشكه را ظرف كمتر از٦ ماه آينده محقق مي‌كند. »
زنگنه در پاسخ به پرسشي در اين باره كه آيا شما با عربستان بر سر سطح توليد اختلاف نظر داريد، گفت: ما اختلافي نداريم، در طول تاريخ اوپك، اعضا ديدگاه‌هاي متفاوت درباره حل مسائل داشته‌اند. دو كشور در طول سال‌هاي گذشته به توافق رسيده‌اند و به همكاري و مشاركت با يكديگر در چارچوب اوپك ادامه مي‌دهند. »
قيمت نفت قابل پيش‌بيني نيست
زنگنه در پاسخ به پرسشي درباره اينكه پيش‌بيني شما براي قيمت نفت در سال آينده ميلادي چيست، گفت: «من نمي‌توانم قيمت نفت را پيش‌بيني كنم. ايران انتظار ندارد اوپك كاري انجام دهد. اگر امروز توافقي صورت نگيرد، قيمت‌ها بيش از اين كاهش نمي‌يابد، معتقدم كه بازارهاي جهاني نفت خام اين شرايط را پيش‌تر تجربه كرده و قيمت‌ها كاهش نمي‌يابد. ما مطمئن هستيم كه مي‌توانيم روزانه يك ميليون بشكه به توليد و صادرات خود بيفزاييم. »
تغييري در قيمت‌ها ايجاد نمي‌شود
علي النعيمي، وزير نفت عربستان هم پيش از اين اجلاس گفت: «شرايط كنوني بازار تنها متوجه عربستان براي كاهش عرضه خود در بازار نيست و ورود دوباره ايران به بازار تغييري در قيمت‌ها ايجاد نمي‌كند، زيرا تا زمان ورود ايران به بازار تقاضا نيز به اندازه افزايش ظرفيت صادرات ايران رشد خواهد كرد. تقاضا به هر حال افزايش خواهد يافت، سرمايه‌گذاري‌هاي عربستان كاهش نيافته است. هيچ چيزي كم نشده است. ما مسوول هستيم تا ظرفيت ۱۲ ميليون و ۵۰۰ هزار بشكه‌اي خود را حفظ كنيم. همين ونروئلا پيشنهاد كرده است كه روزانه يك ميليون و ۵۰۰ هزار بشكه از حجم عرضه به بازار كاسته شود. »
عربستان هم نگران است
يوليجيو دل پينو، وزير نفت ونزوئلا نيز گفت: همه كشورها از جمله عربستان نگران شرايط بازار هستند. ما پيش‌بيني مي‌كنيم كه درسه ماه دوم سال آينده ميلادي حجم ذخيره‌سازي‌هاي نفت به ۱۰۰ درصد ظرفيت‌هاي موجود برسد كه اين موضوع يك فاجعه در قيمت‌ها ايجاد خواهد كرد.
بر اساس اين گزارش، كارلوس پارجا، وزير نفت اكوادور، گفت ديدار غيررسمي وي با همتايان ديگر خود كه در اوپك عضو هستند بسيار سخت بود. اين ديدار در چند سال گذشته بي‌سابقه بوده است.
چالش جديد در بازار نفت
امانوئل ايبه كاچيكوو، وزيرنفت نيجريه اعلام كرد: نيجريه هم پيشنهادي براي كاهش عرضه اعضا در مجمع ارايه نكرد. حل مشكل افت قيمت‌ها نيازمند يك تلاش جهاني است زيرا اوپك كمتر از نصف عرضه نفت جهاني را در بر مي‌گيرد.
در عين حال در جريان نشست عادي اعضا امانوئل ايبه كاچيكوو، رييس كنفرانس ١٦٨ اوپك از بي‌ثباتي در بازار نفت طي شش ماه گذشته صحبت كرد و گفت: «قيمت‌هاي جهاني نفت خام با كاهش روبرو بوده است، بطوري كه قيمت سبد نفتي اوپك نيز از ميانگين ماهانه ٦٠ دلار براي هر بشكه در ماه ژوئن به ٤١ دلار براي هر بشكه در ماه نوامبر رسيده است. افت قيمت‌هاي جهاني نفت خام نشان‌دهنده ادامه مازاد عرضه در بازارهاي جهاني نفت خام و بالا رفتن سطح ذخيره‌سازي‌هاي فرآورده‌هاي نفتي و رسيدن آن به بالاترين سطح خود است. شكي نيست كه صنعت نفت ما در ميانه يك دوره چالش ديگر قرار گرفته است. »