محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه در تشریح سازوکار اروپا برای حفظ برجام گفت: «اروپایی‌ها در چند ماه گذشته تلاش وسیعی انجام دادند و دست‌کم تاکنون هفت بانک مرکزی توافق کرده‌اند که راهکار ویژه مالی برای ارتباط با ایران ایجاد و در آینده نیز این راهکار را به موسسه‌ای تبدیل کنند.»
وزیر امورخارجه از توافق با هفت بانک مرکزی برای ایجاد راهکار ویژه مالی با هدف ارتباط با ایران خبر داد و گفت: «اروپایی‌ها در چند ماه گذشته تلاش وسیعی در این رابطه انجام دادند و قرار است در آینده نیز این راهکار را به‌صورت موسسه‌ای ادامه دهند.» محمدجواد ظریف درباره سازوکار ویژه گروه ۱+۴ تاکید کرد: «آنچه به مساله ایران ربط دارد، در آینده‌ای نزدیک انجام می‌شود اما آنچه آنها می‌خواهند موسسه‌ای تشکیل دهند که فراتر ازایران بتواند کار کند، ممکن است بیشتر طول بکشد.»
پیش‌تر اتحادیه اروپا اعلام کرده بود وزرای خارجه آلمان، فرانسه و بریتانیا به همراه روسیه و چین توافق کرده‌اند تا سازوکار جدیدی برای تسهیل روابط تجاری مجاز شرکت‌های اروپایی با ایران ایجاد کنند که بتواند تحریم‌های ایالات‌متحده علیه ایران را دور زند. اما آمریکا تصمیم دارد با تحریم‌های اقتصادی خود علیه ایران مانع تجارت این کشور با سایر کشورهای جهان شود. طبق گزارش‌ها قرار است یک نهاد حقوقی-مالی جدید ایجاد شود که امکان انجام معاملات مالی بین ایران و شرکت‌های نفتی و سایر فعالیت‌های تجاری را فراهم کند. ظریف نیز با اشاره به توضیحات فدریکا موگرینی، هماهنگ‌کننده سیاست خارجی اتحادیه اروپا در این رابطه گفت: «همان‌گونه که خانم موگرینی گفته است، این راهکار ویژه فقط برای اروپا نیست بلکه سایر کشورها و شرکت‌هایی که با ایران تعامل مالی دارند می‌توانند پول را به این حساب واریز و هزینه‌های صادرات را نیز از این حساب برداشت کنند.» وزیر امورخارجه با اشاره به موسسات مالی که بیشتر با دلار کار می‌کنند و به‌خاطر کار کردنشان با دلار حتی در معاملات یورویی با ایران هم می‌توانند مورد تحریم آمریکا قرار گیرند، گفت که این راهکار می‌تواند این موسسات مالی را از فشار و تحریم آمریکا مصون نگه دارد. ظریف ادامه داد: «یعنی کار فقط با یورو انجام می‌شود و هیچ حضوری در بازارهای دلاری و آمریکا ندارد که به نظرم راهکار خوبی برای از بین بردن یکی از سازوکارهای تحمیلی آمریکا در حوزه بانکی است.»
به نظر می‌رسد اروپا به دنبال ایجاد کانالی است که بتواند از طریق یک حساب مخصوص، به مبادلات مالی با ایران ادامه دهد. حساب مخصوص، حسابی است نزد یک یا چند بانک مرکزی اروپایی و درآمدهای ایران در آن به صورت متمرکز نگهداری می‌شود.
تاکید هند بر ادامه خرید نفت
وزیر امورخارجه در پاسخ به این سوال که آیا در دیدار با وزیر خارجه هند درباره خرید نفت ایران صحبتی شده است، گفت: «هندی‌ها تاکید کردند که برنامه خرید نفت خودشان را از ایران ادامه می‌دهند.» ظریف افزود: «مقامات هندی گفتند که به آمریکا نیز اعلام کرده‌اند نفت ایران را خواهند خرید و به آن احتیاج دارند. مساله‌ای که داشتند روش پرداخت مالی بود که در حال بررسی آن هستیم.»
همکاری نزدیک با طرفین برجامی
از دیگرسو سیدعباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر امورخارجه نیز در گفت‌وگویی اختصاصی با شبکه تی‌آر‌تی درباره اینکه ایران چگونه می‌خواهد مردم را در برابر تحریم‌های آمریکا حفظ کند، ترامپ موسسات را تهدید کرده و گفته موسساتی که به داد و ستد با ایران ادامه دهند، با عواقب سختی مواجه خواهند شد، گفت: «ما درحال همکاری بسیار نزدیک با سایر کشورها، خصوصا طرفین دیگر برجام از جمله چین، روسیه و سه کشور اروپایی دیگر و صد البته اتحادیه اروپا هستیم. به عبارتی تمام ۲۸ کشور اروپایی بخشی از این مساله هستند. به گمانم همه موافقند که تحریم‌های یکجانبه اعمال شده توسط آمریکا علیه تهران، مبنای قانونی ندارند و عقلانی نیستند.»
تسهیل روابط تجاری با ایران
این درحالی است که پیش‌تر فدریکا موگرینی، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا اعلام کرده بود طرح تسهیل تجارت با ایران پیش از نوامبر اجرایی می‌شود. به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان، به نقل از رویترز، هدف از این طرح اتحادیه اروپا حفظ جریان روابط تجاری با ایران، حتی در صورت اعمال تحریم‌های آمریکا است. رویترز به نقل از دیپلمات‌های اروپایی درباره این طرح تصریح می‌کند: «بر پایه این طرح همانند آنچه در دوران جنگ سرد در رابطه با شوروی سابق استفاده می‌شد، سیستم تهاتری (کالابه‌کالا) ایجاد می‌شود که بدون آنکه پولی ردوبدل شود، نفت ایران با کالا‌های اروپایی معاوضه می‌شود.» نشست وزیران امورخارجه ایران و گروه ۱+۴ شامل وزرای امورخارجه آلمان، فرانسه، انگلیس، چین و روسیه با حضور فدریکا موگرینی، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا بامداد روز سه‌شنبه در مقر سازمان ملل متحد در نیویورک برگزار شد. این نشست که در حاشیه اجلاس سالانه مجمع عمومی سازمان ملل برگزار شد، دومین نشست وزرای خارجه ایران و ۱+۴ بعد از خروج آمریکا از برجام بود. کمتر از دو هفته پیش نیز نشریه آلمانی اشپیگل گزارش داده بود وزیران دارایی آلمان، فرانسه و بریتانیا قصد دارند همزمان با آغاز دور دوم تحریم‌های آمریکا علیه ایران، یک نهاد مالی بنیان‌گذاری کنند که هدف آن انجام دادوستدهای مالی با تهران از طریق دور زدن کانال‌های معمولی انتقالات بانکی است. براساس این گزارش، مزیت چنین نهادی که فرانسه پیشنهاد تاسیس آن را داده، این است که برای راه‌اندازی آن نیاز به کمک‌های مالی دولتی نیست. در همان زمان روزنامه اقتصادی هندلزبلات هم گزارش داده بود که این نهاد واسطه‌ای مانند یک بورس معاوضه عمل می‌کند و در واقع مطالبات متقابل شرکت‌های اروپایی و ایران را حسابرسی می‌کند. اتحادیه اروپا، چین و روسیه به روشنی باور دارند که «سازوکار ویژه» کارآمد است. این سیستم موازی با «مصوبه مسدودکننده» بروکسل عمل می‌کند که به شرکت‌های اتحادیه اروپا اجازه می‌دهد در صورت متضرر شدن از تحریم‌های آمریکا از خزانه‌داری ایالات‌متحده شکایت کنند. البته قدرت مصون‌ساز این مصوبه برای شرکت‌های اروپایی در برابر تحریم‌های آمریکا، هنوز در عمل روشن نشده است.
انتقاد بولتون از اروپا
همزمان جان بولتون، مشاور امنیت ملی آمریکا با انتقاد از طرح اروپا برای ایجاد سازوکاری ویژه برای مقابله با تحریم‌های آمریکا علیه ایران، نسبت به پیامدهای عدم تغییر در رفتار ایران هشدار داد. به گزارش شبکه سی‌ان‌ان، مشاور امنیت ملی رئیس‌جمهور آمریکا هفته گذشته در نشست گروه اتحاد علیه ایران هسته‌ای از طرح اتحادیه اروپا برای ایجاد یک سازوکار ویژه برای دور زدن تحریم‌های آمریکا علیه ایران انتقاد کرد و گفت که واشنگتن در اعمال این تحریم‌ها ثابت‌قدم و باپشتکار خواهد بود.
وی ادامه داد: «اتحادیه اروپا در لفاظی قوی و در پیگیری ضعیف است.» مشاور امنیت ملی آمریکا با اشاره به طرح اتحادیه اروپا برای ایجاد سازوکار ویژه مربوط به صادرات و واردات ایران گفت: «ما پیشرفت این سازوکار را که هنوز وجود ندارد و تاریخ مشخصی هم برای ایجاد آن تعیین نشده، تحت نظر خواهیم گرفت. ما اجازه نخواهیم داد تحریم‌های ما توسط اروپا یا هرکس دیگری زیر پا گذاشته شود.» بولتون با اشاره به تلاش دولت آمریکا برای بازگرداندن تحریم‌های نفتی علیه ایران گفت: «انتظار می‌رود مشتریان نفت خام ایران تا روز چهارم نوامبر، یک روز پیش از اجرایی شدن بخش دوم تحریم‌های آمریکا میزان واردات خود از این کشور را به صفر برسانند.» وی افزود: «بانک‌ها و سرویس‌های خدمات مالی همچون سوئیفت باید نگاهی جدی به معامله با ایران بیندازند و از خودشان بپرسند آیا این کار ارزش آن را دارد.» دسترسی نظام بانکی ایران به شبکه سوئیفت در سال ۲۰۱۲ در چارچوب تحریم‌های وضع شده علیه ایران متوقف شد اما پس از حصول توافق هسته‌ای میان ایران و گروه موسوم به ۱+۵ در سال ۲۰۱۵ ارتباط بانک‌های ایرانی با سوئیفت دوباره برقرار شد. با این حال، مقامات اروپایی می‌گویند که احتمال دارد آمریکا بار دیگر برای کنار گذاشتن ایران بر شبکه سوئیفت فشار وارد آورد.
برجام؛ راه درست
«هایکو ماس» وزیر امورخارجه آلمان ضمن انتقاد از یکجانبه‌گرایی آمریکا تاکید کرد که برلین و اتحادیه اروپا با «فرصت دادن» به برجام «راه درست» را انتخاب کرده‌اند. به گزارش «ایرنا» ماس در مصاحبه‌ای با شبکه دویچه‌وله اظهار کرد: ما نگرانیم که اگر ایران توافق هسته‌ای را ترک کند تنش‌ها بیشتر شود. ما این را نمی‌خواهیم. ما مناقشه نظامی نمی‌خواهیم. وزیرخارجه آلمان افزود: تمام منطقه همچون یک بشکه باروت است. کار خوبی که همه می‌توانند انجام دهند این است که کمک کنند تا به توافقی که با مذاکره حاصل شده، فرصت داده شود. ما به‌عنوان یکی از امضاکنندگان توافق سعی کردیم این کار را انجام دهیم. در همین حال، تمام اتحادیه اروپا نیز بار دیگر مواضعش را در این خصوص به روشنی اعلام کرده است. راه درست همین است. او همچنین گفت: هر اقدام دیگری غیر از این احتمال افزایش تنش را در پی دارد و امنیت ما را در اروپا تهدید می‌کند. به همین دلیل است که ما تا این اندازه در این مساله درگیر شده‌ایم.