به نظر مي‌رسد در دهه دوم قرن بيست و يك جهان در حال يك عقبگرد تاريخي است. جهاني كه بنا بود سازمان‌ها و نهادهاي بين‌المللي تبديل به محلي براي رفع مناقشات آن باشد و ديگر ديدارهاي دو جانبه سران دو قدرت بزرگ، سرنوشت اتفاقات جهان را رقم نزند، حالا تاريخ در حال تكرار است. اكنون يك بار ديگر ديدارهاي تاريخي دوجانبه در حال سرنوشت‌سازي فارغ از نتيجه نهايي آن هستند. در حال حاضر علاقه وافري در ميان برخي رهبران و به خصوص دونالد ترامپ وجود دارد تا سرنوشت وقايع را به تنهايي و به صورت شخصي رقم بزنند. او علاقه‌مند است مسائل و مشكلات امريكا با چين، روسيه، ايران و كره شمالي را به تنهايي حل كند. انگار بايد ديداري تاريخي سرنوشت بسياري از مسائل را تعيين كند. اما يك چيز درقرن ٢١ با دوره قرن ٢٠ تفاوت دارد و آن هم اين است كه ديگر دو ابر‌قدرت وجود ندارند كه بتوانند براي كل جهان تصميم بگيرند، بلكه اكنون جهان تبديل به بلوك‌هاي متعددي شده است كه ديگر ديدارهاي تاريخي و توافق‌هاي دوجانبه نمي‌توانند سرنوشت جهان را رقم بزنند، اما به هر حال دايره نفوذ اين كشورها را نيز نمي‌توان ناديده گرفت. دونالد ترامپ رييس‌جمهور ايالات متحده و ولاديمير پوتين رييس‌جمهوري روسيه روز گذشته در هلسينكي فنلاند با يكديگر ديدار كردند تا دايره‌اي گسترده از مسائل را با يكديگر مورد بررسي و ارزيابي قرار دهند تا شايد حداقل در يك مورد به توافقي جامع دست پيدا كنند.
حاشيه‌هاي پيش از ديدار
دونالد ترامپ پيش از ديدار با ولاديمير پوتين با توييتي جنجالي به استقبال اين ديدار رفت. او يك روز پيش از ديدار با پوتين در توييتي اعلام كرد، من فكر مي‌كنم كه هيچگاه روابط ميان روسيه و امريكا تا اين حد بد نبوده است و مقصر اصلي اين اتفاق در طول ساليان متمادي دولت ايالات متحده با رفتارهاي ابلهانه و احمقانه خود منجر به اين اتفاق شده است و حالا با اين موضوع شكار جادوگر جعلي قصد دارد كه اجازه ندهد اين اتفاق رخ دهد. اشاره اصلي ترامپ به پرونده دخالت روسيه در انتخابات ايالات متحده است كه معتقد است به شكلي جعلي آغاز شده تا اورا از مقام رياست‌جمهوري بركنار كند. اما توييت ترامپ مورد استقبال روس‌ها قرار گرفت و سرگئي لاوروف، وزير خارجه روسيه اين توييت را لايك كرد و سپس حساب كاربري وزارت خارجه روسيه در توييتر آن را مورد تاييد قرار داد.
آغاز ديدار
بعد از ظهر روز گذشته روساي جمهور امريكا و روسيه با حدود ٤٥ دقيقه تاخير خود را به كاخ رياست‌جمهوري فنلاند در هلسينكي رساندند. گفته مي‌شود هواپيماي پوتين با تاخير در هلسينكي به زمين نشست و دونالد ترامپ در هتل محل اقامت خود منتظر پوتين ماند تا خود را به كاخ رياست‌جمهوري برساند. سپس هر دو رييس‌جمهور پس از استقبال اوليه توسط رييس‌جمهور فنلاند رودروي هم قرار گرفتند و مقابل شات‌هاي متعدد عكاسان حاضر در محل قرار گرفتند. صحبت‌هاي دو طرف در ابتداي بحث بسيار كوتاه بود و پس دقايقي بلافاصله خبرنگاران و عكاسان از اتاق خارج شدند. دونالد ترامپ در ابتداي بحث خود در خصوص بازي‌هاي جام جهاني سخن گفت و به ولاديمير پوتين براي برگزاري اين رويداد بين‌المللي تبريك گفت. موضوعي كه مورد تمسخر هيلاري كلينتون وزيرخارجه و رقيب سابق ترامپ قرار گرفت و در توييتر خود نوشت: جام جهاني خوبي بود و حالا سوال دونالد ترامپ از پوتين در اين نشست: آيا مي‌دانيد كدام تيم براي شما بازي مي‌كند؟ طبق برنامه براي ديدار دو جانبه سران با حضور مترجم يك ساعت و نيم برنامه‌ريزي شده بود، كه دقايقي بيش از مدت تعيين شده به طول انجاميد.
پيش از اين ديدار به گفته يك مقام امريكايي ترامپ بسيار علاقه‌مند بود تا صحبت‌هاي خود را صرفا با پوتين انجام دهد، كه تحليلگران معتقدند ترامپ بيشتر علاقه‌مند به برقراري روابط شخصي با پوتين است و اين در حالي است كه به نظر نمي‌رسد دونالد ترامپ با ساير مقام‌هاي خارجي و به خصوص رهبران كشورهاي متحد امريكا علاقه‌مند باشد كه مذاكراتي به اين اندازه خصوصي داشته باشند.
نگراني متحدان
موضوعي كه در هفته‌هاي گذشته و پيش از ديدار ميان ترامپ و پوتين به‌شدت متحدان اروپايي ايالات متحده را نگران مي‌كرد، رويكرد ترامپ نسبت به روسيه و شخص ولاديمير پوتين بود و اين نگراني تنها معطوف به متحدان ايالات متحده نيست بلكه قانونگذاران امريكايي نيز بسيار نگران نزديكي روابط روسيه و ايالات متحده هستند. چرا كه دونالد ترامپ در طول سفر اروپايي خود كه از هفته گذشته آغاز كرد، انتقادهاي متعددي از متحدان امريكا مطرح كرد و در آخرين مورد نيز دونالد ترامپ اتحاديه اروپا را دشمن خود ناميد و از مقام‌هاي دولت اوباما به جاي روسيه در خصوص هك شدن سرورهاي حزب دموكرات در انتخابات سال ٢٠١٦ مطرح كرد. اگرچه در حال حاضر باراك اوباما پاسخي به اين اتهامات نمي‌دهد اما اتحاديه اروپا نسبت به دشمن خواندن خود توسط ايالات متحده به‌شدت عصباني شد به نحوي كه فدريكا موگريني، مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا نسبت به اين موضوع واكنش نشان داد و گفت: اروپايي‌ها امريكا را دوست خود مي‌دانند و اين واقعيت با تغيير دولت‌ها عوض نمي‌شود. وي كه در ابتداي جلسه كميته امور خارجي اتحاديه اروپا صحبت مي‌كرد، در پاسخ به سوالي درباره اظهارات ترامپ گفت: اگر من روزنامه‌نگار بودم، احتمالا از او مي‌پرسيدم كه او چه كسي را دوست به حساب مي‌آورد؟ براي ما كاملا روشن است كه چه كسي دوست ماست؛ قطعا ايالات متحده. موگريني افزود: ما بارها اين مساله را گفته‌ايم و تغيير دولت‌ها، دوستي ميان كشورها و مردم را تغيير نمي‌دهد. و قطعا ما ايالات متحده را دوست و شريك، دوست و شريكي نزديك، مي‌دانيم و همواره هم همين‌طور خواهد بود. فرانس تيمرمانس، معاون رييس كميسيون اروپا نيز در توييتر نوشت: وقتي بهترين دوست خود را دشمن خطاب كني، دشمن واقعي تو را شاد مي‌كند. تاريخ و ارزش‌هاي مشترك، امريكايي‌ها و اروپايي‌ها را به هم پيوند داده است. اروپايي‌ها هرگز امريكا را كنار نمي‌گذارند، چراكه امريكا هم هرگز اروپا را كنار نمي‌گذارد و آنها دوستان هميشگي هستند.
حاشيه‌هاي كنفرانس
پيش از برگزاري كنفرانس خبري مشترك پوتين و ترامپ ماموران امنيتي امريكايي و فنلاندي وارد سالن كنفرانس شدند تا يك نفر از روزنامه‌نگاراني كه يك برگه شعارگونه در دست داشت را خارج كنند. مقامات امنيتي ابتدا از اين فرد خواستند كه به آرامي سالن را ترك كند، اما طبق گفته خبرنگار سي‌ان‌ان اين مرد دوباره وارد اتاق كنفرانش شد و سپس ماموران امنيتي مجبور شدند او را به زور از سالن كنفرانس خارج كنند. به گفته خبرنگاران و شاهدان اين اتفاق فرد مورد نظر خود را روزنامه‌نگار امريكايي نشريه The Nation معرفي كرد، اما اين موضوع به صورت رسمي تاييد نشده است. اما در برگه اين فرد هيچ چيز زيادي نوشته نشده بود و تنها روي آن نوشته شده بود: پيمان منع سلاح‌هاي هسته‌اي، موضوعي كه به آساني اخلال در نشست خبري سران روسيه و ايالات متحده ايجاد كرد.
كنفرانس خبري
وقتي كه روساي جمهور دو كشور وارد سالن كنفرانس شدند، ابتدا ولاديمير پوتين رييس‌جمهوري روسيه صحبت كرد و ديدار با رييس‌جمهور ترامپ را صريح و كارآمد توصيف كرد. وي افزود كه اين مذاكرات موفقيت آميز بوده است و آنها يك دور مذاكرات پربار را پشت سر گذاشتند. با اين حال پوتين اذعان كرد كه روابط روسيه و ايالات متحده بسيار پيچيده شده است. وي افزود: براي همه روشن است كه روابط دو جانبه در يك مرحله پيچيده قرار دارد. اما با اين وجود اين فضاي پرتنش و موانع موجود دلايل خوبي پشت سر خود ندارند. رييس‌جمهور روسيه همچنين عنوان كرد كه اولين گام براي بهبود اين رابطه پيچيده بازگشت قابل قبولي از اعتماد است. وي تاكيد كرد كه جنگ سرد به پايان رسيده است.
پوتين در بخش ديگري از سخنان خود نسبت به خروج امريكا از توافق هسته‌اي با ايران ابراز نگراني كرد. وي عنوان كرد: ما نگراني خودمان را درباره خروج ايالات متحده از برجام مطرح كرديم. وي از ايران بابت اجراي كامل اين توافق تشكر و تاكيد كرد كه ايران كشوري است كه بيشترين سطح كنترل را در جهان پذيرفته است. وي در ادامه عنوان كرد كه روسيه هرگز در امور داخلي امريكا، از جمله انتخابات رياست‌جمهوري سال ٢٠١٦ دخالت نمي‌كند. وي افزود كه رييس‌جمهور ترامپ نيز بار ديگر مساله مداخله روسيه در انتخابات امريكا را مطرح كرد و من مجبور شدم براي چندمين بار در طول تماس‌هاي شخصي‌مان عنوان كنم كه دولت سوريه هرگز مداخله نمي‌كند و نمي‌خواهد در امورداخلي امريكا از جمله روند انتخابات دخالت كند.
پوتين همچنين در بحث مبارزه با تروريسم و امنيت سايبري سخن گفت و از ايالات متحده بابت همكاري در برگزاري جام جهاني ٢٠١٨روسيه تشكر كرد و آن را بالاترين سطح همكاري امنيتي دو كشور دانست. وي در خصوص بحث مبارزه با تروريسم نيز عنوان كرد، اگرچه منافع روسيه و ايالات متحده هميشه در هم آميخته نيست اما منافع ما مي‌تواند همپوشاني فراواني داشته باشد. وي در خصوص سوريه عنوان كرد كه با ايالات متحده در خصوص بازگشت پناهندگان سوري همكاري خواهند كرد. وي همچنين در خصوص شروع حل و فصل مسالمت‌آميز مساله كره شمالي ابراز خرسندي كرد. وي در خصوص بحث اوكراين از ايالات متحده خواست تا جدي‌تر عمل كند. وي همچنين تاكيد كرد كه ما موافقت كرديم تا يك گروه تجاري سطح بالا ميان امريكا و روسيه ايجاد شود.
پس از پوتين ترامپ سخنراني خود را آغاز كرد و مجدد تاكيد كرد كه هيچگاه رابطه ميان روسيه و ايالات متحده در اين شرايط بد قرار نداشته است. وي افزود كه ديدار وي با ولاديمير پوتين رييس‌جمهوري روسيه توانسته رابطه دو كشور را به طور قابل توجهي بهبود ببخشد. وي معتقد است كه پس از مذاكره با پوتين اين شرايط تغيير كرده است. وي تاكيد كرد كه بحث مذاكره با روسيه در شرايط كنوني ضروري است. وي در ادامه تاكيد كرد كه هردو در خصوص مساله هسته‌اي كره شمالي و مبارزه با تروريسم گفت‌وگو كرديم. ترامپ گفت: همچنين درباره اهميت اعمال فشار بر ايران براي جلوگيري از بلندپروازي‌هاي هسته‌اي اين كشور و متوقف كردن كارزار خشونت آن، صحبت كردم. رييس‌جمهور امريكا اضافه كرد: درباره اين هم صحبت كردم كه امريكا به ايران اجازه نخواهد داد از مزاياي شكست داعش منتفع شود.
پرسش و پاسخ
بخش پرسش و پاسخ نشست خبري مشترك پوتين و ترامپ، تحت تاثير سوالات متعدد خبرنگاران امريكايي در مورد اتهام دخالت روسيه در انتخابات امريكا قرار گرفت. جايي كه هر چند رييس‌جمهور روسيه، ولاديمير پوتين، تاييد كرد كه به رييس‌جمهور شدن دونالد ترامپ علاقه‌مند بود، اما هر گونه دخالت در انتخابات امريكا را رد كرد. در برابر دونالد ترامپ هم تاكيد كرد كه «هيچ تباني در كارزار انتخاباتي او اتفاق نيفتاده» و كارزار انتخاباتي او «پاك» بود و «به سادگي هيلاري كلينتون را شكست داد.» ولاديمير پوتين تاكيد كرد: «من علاقه‌مند بودم كه ترامپ برنده انتخابات شود، چرا كه او از عادي‌سازي روابط با روسيه صحبت كرده بود.» پوتين همچنين در پاسخ به اين سوال كه آيا شواهد رسواكننده‌اي عليه ترامپ و خانواده‌اش در اختيار دارد، پاسخ روشني نداد و گفت: «به اين قضايا توجه نكنيد.» دونالد ترامپ همچنين با انتقاد از عملكرد اف‌بي‌آي، جلسه استماع هفته گذشته يك مامور پيشين اف‌بي‌آي را «خجالت‌آور و مايه شرم اف‌بي‌آي و كشور» توصيف كرد و از اف‌بي‌آي به دليل تحقيقات ناقص در مورد نفوذ به سرورهاي اي‌ميل كميته ملي حزب دموكرات انتقاد كرد. ولاديمير پوتين همچنين توضيح داد كه بر اساس توافق معاضدت قضايي بين دو كشور در صورتي كه اف‌بي‌آي درخواست رسمي براي تحقيقات قضايي از ١٢ متهم مربوط به پرونده نفوذ در رايانه‌هاي كميته ملي حزب دموكراتيك، اين درخواست را بررسي خواهد كرد و در مورد استرداد اين افراد تصميم‌گيري مي‌كند. دونالد ترامپ در پاسخ به سوالي در مورد دليل انتقاد او از آلمان براي مشاركت در خط لوله انتقال انرژي نورد استريم ٢ از روسيه به اروپا گفت: «مقام‌هاي آلمان هر تصميمي گرفته‌اند به خودشان مربوط است، اما در حال حاضر امريكا بزرگ‌ترين قدرت در حوزه نفت و گاز است و بايد رقابت كند.» او تاكيد كرد: «پوتين رقيب بسيار خوبي است، وقتي در مورد خط لوله حرف مي‌زنيد، ما در حال رقابت با روسيه هستيم.» ترامپ تاكيد كرد كه به اعتقاد او شركت در اين پروژه منافع ملي آلمان را تامين نمي‌كند. در برابر ولاديمير پوتين گفت كه هيچ يك از دو كشور علاقه‌اي ندارند كه قيمت‌ها در بازار انرژي به‌شدت افزايش پيدا كند، چرا كه منافع تمام مصرف‌كنندگان را تحت تاثير قرار مي‌دهد و بهتر است روسيه و امريكا در زمينه مقررات بازار انرژي با هم همكاري كنند.
ولاديمير پوتين در پاسخ به سوال خبرنگاري در مورد همكاري‌هاي روسيه و امريكا در مورد سوريه و توافقي كه در اين مورد صورت گرفته است، تاكيد كرد كه آماده مسكو آماده همكاري با امريكا است، پوتين در عين حال تاكيد كرد كه آماده است تا فرآيند آستانه را كه با همكاري «روسيه، ايران و تركيه» در حال پيشرفت است با فرآيند موسوم به گروه كوچك كه از كشورهاي غربي با همراهي برخي كشورهاي عربي منطقه تشكيل شده است، پيوند دهد. دونالد ترامپ هم در مورد سوريه تاكيد كرد: «ارتش‌هاي دو كشور بر خلاف مقام‌هاي سياسي دو كشور همكاري بسيار خوبي با هم در سوريه دارند و هماهنگي كامل ميان دو كشور وجود دارد.» ترامپ همچنين تاكيد كرد: «امريكا همواره براي امنيت اسراييل اهميت قائل بوده و در آينده نيز به اين همكاري‌ها ادامه خواهد داد و معتقدم كه امنيت اسراييل براي روسيه هم بسيار اهميت دارد.» دونالد ترامپ همچنين ادعا كرد كه امريكا عامل از بين رفتن داعش در سوريه بود و اكنون ٩٩ درصد از داعش از بين رفته است، او در عين حال مدعي شد: «روسيه بايد با ما همكاري كند تا اجازه ندهيم ايران از محو داعش در سوريه منفعتي ببرد.» در ادامه اين پاسخ ولاديمير پوتين يك توپ فوتبال جام جهاني را از يكي از حضار گرفت و به عنوان هديه به دونالد ترامپ داد و به طعنه به او گفت: «اكنون توپ در زمين شماست.» دونالد ترامپ هم توپ را براي همسرش پرتاب كرد و گفت كه اين توپ را به پسرش بارون خواهد داد.
مساله ايران
پوتين، رييس‌جمهور روسيه در بخش ديگري از سخنان خود نسبت به خروج امريكا از توافق هسته‌اي با ايران ابراز نگراني كرد. وي عنوان كرد: ما نگراني خودمان را درباره خروج ايالات متحده از برجام مطرح كرديم. وي از ايران بابت اجراي كامل اين توافق تشكر و تاكيد كرد كه ايران كشوري است كه بيشترين سطح كنترل را در جهان پذيرفته است.
ترامپ، رييس‌جمهور امريكا عنوان كرد، درباره اهميت اعمال فشار بر ايران براي جلوگيري از بلندپروازي‌هاي هسته‌اي اين كشور و متوقف كردن كارزار خشونت آن، صحبت كردم. رييس‌جمهور امريكا اضافه كرد: درباره اين هم صحبت كردم كه امريكا به ايران اجازه نخواهد داد از مزاياي شكست داعش منتفع شود.