حالا که حدود ۳۰ سال از جنگ می گذرد هر روز خرمشهر و خوزستان زخمی تازه دارد. حتی ساختمان های خرابه خیابان ها هم بازسازی نشده‌اند. مردم مبارزی که زمستان و پاییز از هجوم ریزگردها نفس‌شان بالا نمی آمد و حالا از خشکسالی و بی آبی. در روزهای گذشته چهره های آفتاب سوخته شان در گرمای بالای ۴۰ درجه معلوم بود، در حالی که دبه های آب را در دست داشتند تا از تانکرها، آبی برای خوردن به خانه ببرند. شبکه های مجازی پر از عکس هایی است که در آن آب گل آلود قهوه‌ای رنگ از لوله‌های آب در حال جاری شدن است اما این مشکل امروز و دیروز نیست. سال هاست که خرمشهر و خوزستان به این درد دچار است و مسئولانی که وقتی حادثه‌ای اتفاق می افتد و مردم جان‌شان به لب‌شان می رسد، تازه به فکر چاره می‌افتند. بطری های آب در سوپرمارکت های خرمشهر با قیمت های سه هزار و پانصد تومان به فروش می رسد. دیروز خبر رسید که حتی آب داخل تانکرها را هم عده ای با پول می خرند تا از تشنگی نجات پیدا کنند.
مردم مبارزی که زمستان و پاییز از هجوم ریزگردها نفس‌شان بالا نمی آمد و حالا از خشکسالی و بی آبی. در روزهای گذشته چهره های آفتاب سوخته شان در گرمای بالای ۴۰ درجه معلوم بود، در حالی که دبه های آب را در دست داشتند تا از تانکرها، آبی برای خوردن به خانه ببرند.
در آبادان و خرمشهر در هر خانه را که بزنی و وارد شوی، عکس یکی یا چند جوان را به دیوار خانه می بینی که برای دفاع از خاک‌شان جنگیده‌اند و شهید شده‌اند. آن‌ها سینه‌های‌شان را مقابل گلوله های تیر دشمن گرفتند تا مردم و کشورشان آزاد و آباد باشند. تا اگر آن‌ها می روند دیگرانی که می مانند، روی خوشی را ببین
حالا که حدود ۳۰ سال از جنگ می گذرد هر روز خرمشهر و خوزستان زخمی تازه دارد. حتی ساختمان های خرابه خیابان ها هم بازسازی نشده‌اند. مردم مبارزی که زمستان و پاییز از هجوم ریزگردها نفس‌شان بالا نمی آمد و حالا از خشکسالی و بی آبی. در روزهای گذشته چهره های آفتاب سوخته شان در گرمای بالای ۴۰ درجه معلوم بود، در حالی که دبه های آب را در دست داشتند تا از تانکرها، آبی برای خوردن به خانه ببرند. شبکه های مجازی پر از عکس هایی است که در آن آب گل آلود قهوه‌ای رنگ از لوله‌های آب در حال جاری شدن است اما این مشکل امروز و دیروز نیست. سال هاست که خرمشهر و خوزستان به این درد دچار است و مسئولانی که وقتی حادثه‌ای اتفاق می افتد و مردم جان‌شان به لب‌شان می رسد، تازه به فکر چاره می‌افتند. بطری های آب در سوپرمارکت های خرمشهر با قیمت های سه هزار و پانصد تومان به فروش می رسد. دیروز خبر رسید که حتی آب داخل تانکرها را هم عده ای با پول می خرند تا از تشنگی نجات پیدا کنند.
ساکنان خرمشهر و خوزستان روزهاست که حمام نرفته اند و کلافه و ویران در خیابان های شهر به دنبال قطره ای آب می گردند. بدن‌شان بدبو شده و چشم های‌شان سرخ شده است. پلاکاردهایی را که روی آن شعارهایی درباره بی کفایتی مسئولان وجود دارد، در دست دارند و چاره ای جز اعتراض نمی بینند. اعتراض هایی که شاید مدت‌هاست تکرار می شود و گوشی شنوا برای آن پیدا نمی کنند.
مشکل اصلی شوری آب در خوزستان این است که میزان آب شیرین داخل لوله های آب رسانی که از طریق رودخانه کارون و بهمن شیر به داخل لوله های شهر توزیع می شد، به علت خشکسالی کم شد و در نتیجه آب شور دریا به داخل لوله ها راه یافت. حالا چند روز است که مردم خوزستان و خرمشهر آب ندارند و از شیر خانه ها آب شور و پر از گل و لای دریا سرازیر می شود.
موج نارضایتی مردم یک تا دو روز ادامه داشت و عکس ها و فیلم های مردم کلافه از گرما و بی آبی در شبکه های اجتماعی منتشر می شد. هشتگ های «خوزستان آب ندارد» و «آبادان آب ندارد» نیز داغ شد و مردم با اهالی کلافه‌شده این شهرها ابراز همدردی می کردند. این در حالی بود که خبر می رسید علت کمبود آب و خشکسالی در خوزستان و خرمشهر، فروش آب به کویت، قطر و عراق بوده است که البته این موضوع به وسیله مسئولان تکذیب شد. حالا غلامرضا شریعتی، استاندار خوزستان به مردم امید داده که وضعیت کیفیت آب تا ۱۵ تیر بهبود پیدا می کند. خط انتقال آب غدیر دو در حال احداث است و گفته اند به زودی به بهره‌برداری می رسد. فرامند هاشمی زاده، معاون عمرانی استاندار خوزستان نیز گفته که قرارگاه خاتم الانبیا سپاه و سازمان آب و برق به عنوان پیمانکار و کارفرمای طرح غدیر قرار است این طرح را به سرانجام برسانند.
راه حل های موقتی، درمان درد بی آبی نیست
آبادان به دلیل احاطه شدن توسط دو رودخانه عظیم کارون و اروند از دیرباز به جزیره سبز شناخته شده است اما این روزها با ورود آب دریا به آن به جزیره نمک تبدیل شده و آبی که در آن‌ها جریان دارد، شور است. مهندس حمیدرضا خدابخشی، معاون زهکشی و آبیاری سازمان آب و برق خوزستان در گفت و گو با «قانون» درباره شرایطی که خوزستان را دچار این خشکسالی کرد، می گوید:« آبادان و خرمشهر در انتهای حوزه کارون قرار گرفته اند. در شرایط خشکسالی شهرهایی که در انتهای مناطق خشکسالی قرار می گیرند وضعیت وخیم تری دارند؛ چون انتقال و برداشت آب در حوزه آبریز کارون در شهرهای بالادست مانند برداشت آب به سمت فلات مرکزی و زاینده رود و قم رود انجام می‌شود. بر اثر این برداشت آب خشک می شود و دیگر به مناطق پایین مانند خرمشهر و آبادان نمی رسد. در نتیجه فشار آن به پایین‌ترین نقطه‌ها که شهرهای خوزستان و خرمشهر است، نمی رسد».خدابخشی این بی آبی چند روز گذشته در خوزستان را حادثه ای می داند که در نتیجه سوءمدیریت در دوره های مختلف در زمینه آب در منطقه صورت گرفته است:«این حادثه از سال ها پیش در حال رخ دادن بود و تازه چند روز است که اثرات آن دیده می شود». او با بیان اینکه خط لوله ای از حوزه آبریز کرخه به نام طرح غدیر تمام منابع آب شرب روستاها در آبادان و خرمشهر را تامین می کند، افزود:« سال ۹۰ خط اول آبرسانی غدیر به آبادان و خرمشهر انجام شد. تا سال ۷۹ یعنی قبل از افتتاح طرح آبرسانی غدیر آب مورد نیاز مردم خرمشهر و آبادان از رودخانه کارون انجام می شد. در سال ۷۹ طرحی در خوزستان در حال اجرا بود به نام طرح آبرسانی که تحت نظر شرکت آبفای خوزستان انجام می شد. قرار شد خط لوله ای از رودخانه کرخه شهرهای غرب خوزستان و در مسیر رودخانه کارون را همراه با روستاهایی که در مسیر هستند ، تامین کند. این روستاها شامل اهواز و آبادان، سوسنگرد و شادگان می شود که در غرب رودخانه کارون هستند». خدابخشی زمان افتتاح این این طرح را سال ۸۵ عنوان می کند و ادامه می دهد:«در سال ۹۱ ضروری ترین بخش آبرسانی این طرح افتتاح شد؛ یعنی اولین طرحی که از غدیر افتتاح شد، طرح آبرسانی به آبادان و خرمشهر و بعد از آن شادگان بود». این کارشناس حوزه آب با بیان اینکه میزان آب شربی که در لوله های طرح غدیر سمت آبادان و خرمشهر می رود تقریبا دوبرابر الگوی طرح استاندار مصرف آب است، می گوید:« این به معنای آن است که آبی که از این لوله ها به سمت شهرها می رود، بسیار زیاد است و قاعدتا نباید مشکلی پیش بیاید».
کارون را خشک کردیم و حالا بی‌آب ماند‌ه‌ایم
در حال حاضر بخشی از آب مصرفی خوزستان و خرمشهر از رودخانه های بهمن‌شیر و کارون تامین می شود اما بخشی از خشکسالی امسال به علت کم آبی کارون و مخازن آن است. خدابخشی طرحی به نام نیشکر را عامل خشکسالی این رودخانه ها می داند و می گوید:« کم آبی این رودخانه‌ها باعث شده تا همزمان پیشروی شوری آب دریا به داخل لوله های آبرسانی غدیر دچار صورت گیرد و آب شور شود. از آنجا که میزان هدررفت آب در لوله های آب طرح غدیر بیشتر از ۵۰ درصد است باعث می شود آب بیشتری در لوله ها نیاز باشد.
مجموعه این عوامل باعث می شود ناگهان فشار شدیدی روی تامین آب شرب در آبادان و خرمشهر وارد شود. هدررفت آب در لوله ها، نفوذ شوری آب دریا به لوله‌ها، کاهش آب دهی طرح غدیر، افزایش مصرف مردم در فصل تابستان، برداشت آب از کارون در طرح نیشکر که عامل اصلی پیشروی شوری آب به بهمن‌شیر و کارون، مجموعه این عوامل باعث می شود بحرانی در این مقطع اتفاق بیفتد». البته ضعف مدیریت نیز در این حادثه وجود دارد. خدابخشی می گوید:« باید همان وقتی که شوری آب به بهمن‌شیر و کارون نفوذ کرد، کنترل و مدیریت می شد و به شبکه توزیع آب ورود پیدا نمی کرد.
در واقع نباید این آب شور از همان اول به شبکه توزیع آب در شهرها پمپاژ می شد. یکی از راهکارها این بود که باید جیره بندی آب همان موقع اتفاق می افتاد تا همه شبکه آبرسانی دچار شوری نشود. مسئولان باید این مورد اضطراری را با مردم درمیان می گذاشتند و در مدت چند روز این مشکل را برطرف می کردند. اقدام دیگری که می توانستند انجام دهند این بود که در شبکه توزیع آبرسانی کاهش فشار انجام می‌دادند. کاهش فشار در شبکه یعنی اینکه وقتی شیر آب را باز می کنید، فشار کم است اما شور نیست. بی تدبیری در کنترل این بحران آنجا اتفاق می افتد که وقتی آب شور دریا به داخل شبکه آب شهری پمپاژ می کند تا کمبود حجم را جبران کنند. یعنی کیفیت را ازدست می دهند تا کمیت آب را در لوله ها حفظ کنند». متاسفانه رودخانه کارون تحت فشار برداشت های بیش از حد است؛ از سوی دیگر انتقال آب از سرشاخه های کارون به شکل بی رویه ادامه دارد و باید کنترل شود. در ساله های آینده ما خشکسالی های متوالی را در این منطقه داریم در حالی که مصرف بی رویه آب در کشاورزی همچنان ادامه دارد. باید مثل سابق کاری کنیم، باید آلاینده‌ها را حذف کنیم، تصفیه آب ها را حذف کنیم، باید تصفیه خانه‌های صنعتی روی پساب های فاضلاب نصب شوند، باید صنایع را ملزم کنیم که پساب های‌شان را در رودخانه کارون رها نکنند، پرورش ماهی ها باید مدرن شوند ما برای احیای کارون نزدیک به ۹هزار میلیارد دلار اعتبار گذاشتیم که هنوز هم به نتیجه نرسیده است.
مردم حق دارند اعتراض کنند
اسماعیل کهرم، کارشناس قدیمی حوزه محیط زیست می‌گوید: حادثه ای که برای خوزستان اتفاق افتاده، محصول امروز و دیروز و این دولت و آن دولت نیست، بلکه حاصل سال ها کم‌کاری و بی درایتی مسئولانی است که چنین بلایی بر سر منابع زیستی کشور آورده اند». او با اشاره به صحبت وزیر نیرو که قول می دهد که تا ۱۵ تیر مشکلات را حل می کند، ادامه می‌دهد:« این نشان می دهد که موضوع ضعف تکنیکی و مدیریتی است که از قبل فکری برای جلوگیری از بحران آن نشده است». کهرم یکی از مهم ترین وظایف وزارت نیرو را تامین آب برای مردم می داند و ادامه می‌دهد:«من مطمئن هستم با توجه به اینکه ۱۵ روز تا میانه تیرماه فرصت نداریم این تغییر هم موقتی است و باعث نمی‌شود که ساکنان خرمشهر و آبادان در درازمدت دارای آب آشامیدنی سالم شوند. حالا که فصل تابستان است وزرات نیرو به صرافت افتاده تا مشکل بی آبی را حل کند. آیا نباید این بحران را در درازمدت مدیریت کنیم تا دچار چنین حوادثی نشویم؟» کهرم مساله آب را با روزمره مردم مرتبط می داند و می گوید:« نمی توان از نیازهای روزمره مردم سرسری گذشت. اینکه بیاییم بودجه ای را به افتتاح سد اختصاص بدهیم و در نهایت نه تنها به محیط زیست کمک نکنیم که به آن آسیب برسانیم، درست نیست. نتیجه این می شود که مردم برای گرفتن حق‌شان شورش می کنند و حق هم دارند چون جان‌شان به لب رسیده است». رودخانه راین در آلمان نیز روزگاری مانند کارون را از سر گذراند؛ اما حالا به وضعیت ایده آل برگشته و احیا شده است. در این رودخانه ها حتی امکان کشتیرانی ایجاد شده و در آن تجارت های بین المللی صورت می گیرد. ای کاش ما هم مسئولانی داشتیم که می توانستند با درایت از بحران ها عبورمان دهند.
منبع: قانون